"Topos" - omówienia numerów
„Topos” nr 1/2017
Jest już dostępny pierwszy tegoroczny numer sopockiego dwumiesięcznika literackiego „Topos” - z Thomasem Stearnsem Eliotem na pierwszym planie. U końca znajdziemy bibliografię rzeczową i osobową pisma za 2016 rok. A do bieżącego wydania dodano tomiki poetyckie Mieczysława Machnickiego żeby rzecz nazwaną rzeką uznać za skończoną oraz Macieja Bieszczada Pogrzeby wróbli. Do zbiorów poetyckich odniesiemy się osobno w swoim czasie. Liczący 200 stron numer otwiera wiersz Animula T.S. Eliota w przekładzie Antoniego Libery. A dalej między innymi:
'Rozmowy Toposu': Serce, które milczy. O tomie Ćwiczenia duchowe. Poematy – rozmawiają Barbara Schabowska i Przemysław Dakowicz.
'Poezja': Thomas Stearns Eliot (przekład i komentarze Izabela Anna Rutkowska); Stefan George (przekład Andrzej Lam), Sławomir Matusz, Józef Kurylak, Mirosław R. Kaniecki, Paweł Tański, Maciej Zdziarski, Karol Maluszczak.
'Proza': Jadwiga Nowak („W słonecznym ogrodzie”), Teresa Tomsia („Kładka przy łóżku”).
'Eseje / przyczynki krytyczne / wspomnienia': Małgorzata Juda-Mieloch „Klucze do Animuli. O teologicznych konsekwencjach interpretacyjnych niektórych decyzji językowych i edytorskich. Wśród przekładów Animuli Thomasa Stearnsa Eliota”;
Andrzej Słomianowski „Prorocze słowa: T.S. Eliot i kwestia religii”,
Wojciech Kass „Zdolność poetyckiego obrazu”;
Urszula Dąmbska-Prokop „Arcydzieło o szukaniu Pana Boga. Wstęp do lektury powieści Josepha Malegue'a Augustyn, czyli Pan jest tu”;
Janusz Nowak „Muzyka gwiazd Konstelacji... O antologii wierszy twórców z kręgu Toposu”;
Teresa Tomsia „Układanie siedliska” (o tomie Pocałuj światło Wojciecha Kassa);
Bartosz Suwiński „Wyjść na światło. Wiersze Wojciecha Kassa”;
Bogdan Nowicki „Anihilacja” (Geza Csath Opium. Opowiadania i dzienniki),
Karol Toeplitz „Leszkowi Kołakowskiemu in memoriam, czyli co nieco o jego bajkach”,
Tomasz Kaczorowski „Afanasjew z Sopotu i jego cyrk”,
Michał Majewski „Śmierć także jest poezją. Wspomnienie o Janie Majewskim”.
'Teologia poetów': Zofia Zarębianka „Refleksje o człowieczeństwie i świętości w twórczości literackiej Karola Wojtyły”.
'Recenzje': dłuższe lub krótsze omówienia kilkunastu nowych książek (głównie poetyckich) – w tym kolejnego odcinka „Ogród debiutów” Piotra Wiktora Lorkowskiego.
Strona internetowa dwumiesięcznika: www.topos.com.pl
(marzec 2017)
----------------------------------------------------------------------------------------------
„Topos” nr 6/2016
I sopocki dwumiesięcznik literacki „Topos” - z barwną reprodukcją obrazu olejnego „Baran trojański” Jerzego Tyburskiego na okładce - zamknął miniony rok ostatnim, liczącym 200 stron, numerem: 6 (151). Przy bieżącym wydaniu znajdziemy trzy dodatki: plakat/arkusz Ilmy Rakusy Pochwała czułości, tomiki poetyckie Stefana Wadzyńskiego Ślady, kroki oraz Teresy Tomsi Kobieta w kaplicy. Do zbiorów poetyckich odniesiemy się później, w osobnych recenzjach. Co otwiera periodyk domykający rok 2016? Wiersz Jarosława Marka Rymkiewicza „Feliks Netz”. A dalej między innymi:
Adrian Gleń: „Tłumacz wspólnoty. Laudacja dla Tomasza Burka”.
„Zgubiona podkowa” - rozmowa Marka Ławrynowicza z Jerzym Górzańskim (zmarłym w sierpniu 2016 r.).
Bogdan Jaremin: „Litania do większości poetów i krytyków. Ćwiczenia z logiki i pychy”.
Dział 'Poezja': Colin Watts (w przekładzie Tadeusza Dziewanowskiego), Piotr Mitzner, Wiesław Trzeciakowski, Kazimierz Nowosielski, ks. Jan Sochoń, Lesław Nowara, Bartłomiej J. Kucharski OCD, Jan Biela, Jerzy Śleszyński.
'Proza': Grzegorz Filip („Jesteś moją postacią”), Wojciech Chmielewski („Belweder gryzie w rękę” - fragmenty), Janusz Ryszkowski (mikroopowiadania).
'Eseje / przyczynki krytyczne / wspomnienia': Jurij Łotman (przekł. Bogusław Żyłko) „Śmierć jako problem fabuły”; Żaneta Nalewajk „Wybrane z księgi. O cyklach sylficznych, fragmentach i wierszach Leszka Szarugi”; Wojciech Kudyba „Krótki mejl do Jerzego Sikory”; Adriana Szymańska „Znikając w nic” (Wolne miejsce Zbigniewa Jankowskiego); Karol Alichnowicz „Człowiek obrazów (kilka uwag o Przestworze. Godzinach Wojciecha Kassa)”; Adrian Gleń „Pomiędzy ateizmem i metafizyką, albo palec na ustach...” (Poeta (bez)religijny. O twórczości Tadeusza Różewicza Przemysława Dakowicza); Agnieszka Rydz „Poetyka fado istnienia” (Rzeki Portugalii Janusza Drzewuckiego); Janusz Nowak „Hymn wyśpiewany przez Boga” (Przyrząd do uzdatniania wody Barbary Gruszki-Zych); Jadwiga Nowak „Jesień neopozytywistycznego średniowiecza” (Jadwiga Marty Kwaśnickiej); Tomasz Pyzik „Kronika prawdy na osnowie dziejów” (Słowa na wygnaniu ks. Janusza A. Kobierskiego); Waldemar Żyszkiewcz „Wynalazek prezesa Otwinowskiego”; Mirosław R. Kaniecki „Łaciny żal”.
'Laudacje': Bożena Ptak „Laudacja wygłoszona z okazji przyznania Teresie Ferenc Medalu >Zasłużona Kulturze Gloria Artis<”; Kazimierz Nowosielski „Laudacja wygłoszona na okoliczność przyznania poecie Zbigniewowi Jankowskiemu Medalu >Zasłużony Kulturze Gloria Artis<”; Adela Kuik-Kalinowska „Laudacja działalności Zbigniewa Zielonki”.
'Teologia poetów': Zofia Zarębianka „O jednym wierszu Marcina Świetlickiego: Zawsze przed... w kontekście jego cyklu pięciu wierszy religijnych”.
'Recenzje': dłuższe lub krótsze omówienia kilkunastu nowych książek (głównie poetyckich) – w tym „Ogród debiutów” Piotra Wiktora Lorkowskiego.
'Sztuka': Jan Zieliński „Duńskie niuanse”.
'Krótko': Wojciech Fułek „Komu biją dzwony Notre Dame?”; Sylwia Gibaszek „Święty Franciszek w spódnicy – spotkanie z poetką”; Teresa Tomsia „Klasa Kassa”.
(styczeń 2017)
----------------------------------------------------------------------------------------------
„Topos” nr 5/2016
Jest dostępny piąty tegoroczny numer dwumiesięcznika literackiego „Topos” - w sumie od 1993 r., gdy pismo powstało, to już sto pięćdziesiąte wydanie. Z dodatkami w postaci plakatu/arkusza Jana Wagnera Autoportret z rojem pszczół oraz tomików w sierpniu zmarłego Jerzego Górzańskiego Przedstawienia oraz Doroty Filipczak Wieloświat. Bieżący numer, co warto podkreślić, wziął na celownik znamienitego krytyka Tomasza Burka. Jemu właśnie poświęcono wiele materiałów. Lecz po kolei. Przybliżmy zawartość dwumiesięcznika, otwieranego trzema nowymi wierszami Jarosława Marka Rymkiewicza. A dalej między innymi: laudacje w związku z przyznaniem nagrody ORFEUSZA (za najlepszy tom roku 2015) J. M. Rymkiewiczowi za tom Koniec lata w zdziczałym ogrodzie. O piątej edycji ORFEUSZA materiał Karola Alichnowicza, a o nagrodzonym tomie pisze Janusz Drzewucki. Zaś o pozostałej czwórce nominowanych Jarosław Ławski (Uta Przyboś Prosta), Tomasz Burek (Artur Nowaczewski Kutabuk), Antoni Libera (Ewa Sonnenberg Hologramy), Bronisław Maj (Urszula Honek Sporysz). Nadto J. Ławski o laureacie ORFEUSZA MAZURSKIEGO, Erwinie Kruku (za tom Nieobecność).
W dziale 'Poezja': Wojciech Kass, Georg Trakl (w przekładzie Piotra W. Lorkowskiego), Mieczysław Machnicki, Janusz Nowak, Mariusz Olbromski, Wilfred Owen (w przekładzie Andrzeja Szuby), Witold Turant, Andrzej Szuba.
'Proza': Anna Augustyniak („Mocny węzeł”).
'Teologia poetów': Zofia Zarębianka: „Być jak dziecko na progu otwartej tajemnicy. Niezgrabne glosy do wierszy Bronisława Maja”.
I blok tyczący dokonań krytycznoliterackich Tomasza Burka (któremu przyznano honorową nagrodę środowiska 'Topoi' MISTRZ), poprzedzony rozmową z nim poprowadzoną przez Przemysława Dakowicza: „Płaszcz Putramenta i koniec świata”:
Antoni Libera: „Laudacja z okazji przyznania Tomaszowi Burkowi medalu Gloria Artis w Ministerstwie Kultury w Warszawie 7 marca 2016 roku”;
Karol Alichnowicz: „Sprawa Tomasza Burka”;
Maciej Urbanowski: „Gatunki krytyczne Tomasza Burka”;
Tomasz Garbol: „Głos wewnętrzny? - przygoda nowoczesności”;
Krzysztof Krasuski: „Koncepcja wspólnoty według Tomasza Burka (2)”;
Małgorzata Juda-Mieloch: „Mąż zuchwały. O technikach formułowania ocen w tekstach krytycznych Tomasza Burka (na przykładzie Dziennika kwarantanny)”;
Włodzimierz Bolecki: „Burek był i jest buntownikiem”;
Janusz Drzewucki: „Pan od prozy (i od poezji)”;
Krzysztof Dybciak: „Zamiast opowieści kilka wspomnień, dalej aktualnych”;
Wacław Holewiński: „Wszyscy Cię potrzebujemy”;
Iwona Smolka: „W radiowym Tygodniku Literackim”.
Nadto w dziale 'Eseje / szkice / przyczynki krytyczne':
Agnieszka Rydz: „Dopełnianie całości” (o tomie Konrada Sutarskiego Jakkolwiek już późno);
Emilia Melon: „Puste Piekło” (o tomie Jarosława Zalesińskiego Wiersze ostateczne).
A w dziale 'Recenzje' co? Dłuższe lub krótsze omówienia kilkunastu nowych książek (głównie poetyckich).
Dział 'Sztuka': Izabela Winiewicz-Cybulska: „Jerzego Tyburskiego sztuka i życie”.
'Krótko': Dorota Heck: „Nagroda Czterech Kolumn 2016 dla Przemysława Dakowicza”;
Krzysztof Derdowski: „O wojnie informacyjnej z Polakami (uwagi wokół filmy >Smoleńsk< Antoniego Krauzego”.
A u końca numeru wiersze laureatów konkursów, którym patronował „Topos”: XI Ogólnopolski Konkurs Poetycki „Struna Orficka” im. Wojciecha Bąka (Paweł Podlipniak, Michał Banaszak, Waldemar Remisiewicz, Emanuela Czeladka, Paulina Pidzik); XII Ogólnopolski Konkurs Poetycki im. Michała Kajki (Małgorzata Januszewska, Marcin Królikowski, Piotr Piątek, Agnieszka Marek); I Ogólnopolski Poetycki Konkurs Chopinowski (Teresa Tomsia, Mariusz Kosmala, Edyta Wysocka).
(październik 2016)
-------------------------------------------------------------------------------------
„Topos” nr 4/2016
Czwarty tegoroczny numer dwumiesięcznika literackiego „Topos”, do którego dołączono plakat/arkusz poetycki Borislava Radovića, liczy 200 stron. Na okładce mamy barwny portret zmarłego w kwietniu tego rokuFeliksa Netza - poety, prozaika, dramaturga radiowego, tłumacza, krytyka literackiego oraz filmowego, publicysty. I jego twórczości właśnie poświęcono lwią część bieżącego wydania sopockiego pisma. Przyjrzyjmy się bliżej zawartości czwartego numeru „Toposu”.
Pismo otwiera ostatni wiersz napisany przez F. Netza pt. „Sen”.
Dalej: „Kiedy mnie już nie będzie na tym najlepszym ze światów...” - z żoną F. Netza, Beatą, rozmawia Wojciech Kass;
Feliks Netz – Wojciech Kass: „Korespondencja mejlowa 2011-2012”;
Aleksander Puszkin: „Eugeniusz Oniegin. Romans z wierszem” w przekładzie F. Netza;
Feliks Netz – Przemysław Dakowicz: „Korespondencja mejlowa 2013-2015”;
Janusz Nowak: „Dekonstrukcja pewnej piosenki albo algorytm zniewalania duszy polskiej. O wierszu Feliksa Netza >Eugeniusz Bodo śpiewa po rosyjsku<”;
Edyta Antoniak-Kiedos: „Stalinogród Feliksa Netza. Uchwycony w kilku ostatnich wierszach”;
Karol Alichnowicz: „Podróżny (kilka uwag o jednym z epizodów Zegarka Feliksa Netza)”;
Sławomir Matusz: „Czy sowa jest tupolewem? O wierszu Krzyk sowy Feliksa Netza”;
Feliks Netz: „Moc truchleje” (proza):
Grażyna Wilk: „Materiały do bibliografii” (Feliksa Netza);
nadto fotokopie listów i kart pocztowych do F.N. Od Jarosława Marka Rymkiewicza, Józefa Hena, Jakuba Kornhausera i Jerzego Górzańskiego.
Co jeszcze w bieżącym numerze dwumiesięcznika? Poezja: Dorota Betlewska-Gutowska, Marian Lech Bednarek, Bogusław Kierc, Janusz Kotański, Jerzy Lucjan Wożniak.
Proza: Zenona Cyplik-Olejniczak.
Dział 'Eseje / szkice / przyczynki krytyczne':
Magdalena Piwnikiewicz: „Niewypowiedziane” (R. Brandstaetter);
Wojciech Kass: „Pled w kratkę” (J.M. Rymkiewicz);
Tomasz Pyzik: „Realizm metafizyczny” (B. Jaremin Pracownia czasu);
Aleksandra Francuz: „>Oko, w którym maleją małości< - wzniosłe obroty rzeczy” (Janina Osewska Tamto);
Łukasz Kucharczyk: „Polskość, patriotyzm i sobość. Rzecz o powieści Honor mi nie pozwala Wacława Holewińskiego).
'Teologia poetów': Zofia Zarębianka: „Sztuka prostoty jako ewangeliczne lekarstwo na rozpacz. Uwagi o o nowych wierszach Leszka Aleksandra Moczulskiego”.
Recenzje: kilkanaście omówień książek nowych, w tym „Ogród debiutów” Piotra Wiktora Lorkowskiego.
Dział 'Krótko': Wojciech Fułek: „Drogi wolności” (o Dniach Tischnerowskich w Krakowie); Adriana Szymańska: „Cesarz Kapuścińskiego w teatrze „Scena”, Jaro Mir: „Debiut książkowy roku 2015”; Izabela Fietkiewcz-Paszek: „Port Poetycki Chorzów”; Beata Netz: „Lubań pamięta o Netzu”; Piotr W. Lorkowski: „Andrzej Grzyb (1952-2016)”.
To nie wyczerpuje całej zawartości bieżącego numeru.
Strona internetowa dwumiesięcznika: www.topos.com.pl
(wrzesień 2016)
-------------------------------------------------------------------------------------------
„Topos” nr 3 (148) 2016
Trzeci tegoroczny numer dwumiesięcznika literackiego „Topos”, podobnie jak poprzedni liczący 200 stron, wita fotografią z cyklu „Obywatele świata” Jacka Solińskiego. Do wydania dołączono plakat/arkusz poetycki Piotra Czerskiego Nowy rozkład i dwa tomiki wierszy: Zbigniewa Jankowskiego Wolne miejsce oraz Tadeusza Chabrowskiego Dom w chmurach. Do tomików odniesiemy się osobno później. A co wewnątrz sopockiego pisma?
Numer otwiera Wojciech Kass wierszem – a właściwie poematem - „Barszcz Sosnowskiego”. Co zaskoczeniem nie jest, w „Toposie” poezji wiele. Tym razem, obok wyżej wspomnianego, publikują nowe utwory Bogusława Latawiec, Janusz Styczeń, Zbigniew Chojnowski, Bogdan Jaremin, Adrian Sinkowski, Tadeusz Dziewanowski, Janina Osewska, Aleksandra Francuz. Jest też jeden utwór („Chrystusa zstąpienie do piekieł”) Rainera Marii Rilkego (w przekładzie Andrzeja Lama).
Proza? Fragment powieści Wojciecha Derdowskiego i trzy opowiadania Marka Stokowskiego. Nadto „Notes” (odcinek 31) Wojciecha Kassa.
Dział 'Eseje / szkice / przyczynki krytyczne':
ks. Jan Sochoń: „Współczesna modlitwa poetycka. Fenomen języka religijnego”;
Zbigniew Chojnowski: „Poezja jako wyraz i źródło duchowości”;
Elżbieta Czerwińska: „Krąg się zamyka” (o prof. Ryszardzie Przybylskim, zmarłym w naju tego roku);
Janusz Nowak: „Dziewczyna w żółtych rajstopach, czyli paradoksy liturgii” (o twórczości ks. Jerzego Szymika);
Karol Maluszczak: „O próbach przekraczania granic pamięci w ostatnich powieściach Wiesława Myśliwskiego”;
Bartłomiej Siwiec: „W Szwecji i inne dramaty. Rzecz o dramaturgicznej twórczości Krzysztofa Derdowskiego”;
Karol Alichnowicz: „Głos anioła stróża” ( o Ćwiczeniach duchownych. Poematach Przemysława Dakowicza);
Waldemar Żyszkiewicz: „Pokonać więzy, pokochać wiązania” (o Fluktuacjach kwantowych Leszka Szarugi);
Aleksandra Francuz: „”>Wietrzne z wiecznym< - omotywanie nićmi świata” (o Zmowach Bogusławy Latawiec);
Jadwiga Nowak: „Światło oświecenia” (o Wybranych fragmentach korespondencji z przyjaciółmi Mikołaja Gogola);
Maksymilian Wroniszewski: „Rezonans Karpowicza” (o Dziełach zebranych [tomach5-6] Tymoteusza Karpowicza);
Bogdan Rogatko: „Emil Zegadłowicz, czyli inny to ja” (o książce Emil Zegadłowicz daleki i bliski pod red. H. Czubały, K. Kłosińskiego, K. Latawiec i W. Próchnickiego);
Jan Zieliński: „Remarque i Reymont”;
Karol Toeplitz: „Diapsalmata (od Mojżesza do Tischnera)”.
'Teologia poetów': Zofia Zarębianka: „Na granicy wypowiadalnego. Jarosław Mikołajewski, Modlitwa wieczorna”.
Recenzje: blisko dwadzieścia omówień książek nowych, w tym „Ogród debiutów” Piotra Wiktora Lorkowskiego.
Sztuka: Jacek Soliński: „Obywatele świata”.
Dział 'Krótko': Adriana Szymańska: „Teatr Scena”.
(lipiec 2016)
----------------------------------------------------------------------------------------------
„Topos” nr 2 (147) 2016
Dostępny jest już drugi tegoroczny numer dwumiesięcznika literackiego „Topos”, podobnie jak poprzedni liczący 200 stron. Opatrzony na okładce fotografią Macieja Szemelowskiego z wystawy (w DworkuSierakowskich) zatytułowanej „Okna”. Do wydania dołączono plakat/arkusz poetycki Łukasza Jarosza Piosenki noworoczne i dwa tomiki wierszy: Waldemara Żyszkiewicza Taki lajf. Tejk 7.0 oraz ks. Janusza A. Kobierskiego Słowa na wygnaniu. Do tomików odniesiemy się osobno w swoim czasie. A co wewnątrz sopockiego pisma?
Numer otwiera Wojciech Wencel wierszem „Pamiętnik z Krakowskiego Przedmieścia”. Poezji, jak zwykle w „Toposie”, jest więcej. Publikują swoje utwory również Sławomir Matusz, Cezary Dobies, Zofia Zarębianka, Piotr Cielesz, Paweł Tański, Anna Piliszewska, Mateusz Melanowski, Jan Baron, Dariusz Dziurzyński i Stefan Wadzyński.
A z prozy / dzienników co? Zbigniew Jankowski („Nasza Anna” - rozdział z niedoszłej książki), Wojciech Kass („Notes” - odcinek 30), Marcel Proust („W stronę Swanna. Combray 2” - w przekładzie Krystyny Rodowskiej), Tadeusz Majewski („Szynszyla grau”) oraz Dorota Nowakówna („Julita i chłopaki”).
I sporo w dziale 'Eseje / szkice / przyczynki krytyczne':
Janusz Nowak: „...wciąż ten sam wiersz!” (o De profundis Wojciecha Wencla);
Emilia Melon: „Siła tego, co zakryte” (o wierszach W. Wencla);
Konrad Sikora: „Tajemnice słowiańskiej duszy” (refleksje nad Sonetami Karola Wojtyły);
Zbigniew Chojnowski: „”Kresowe, gdańskie, chrześcijańskie wiersze Piotra Cielesza”;
Elżbieta Czerwińska: „Wędrowcy” (esej);
Krzysztof Krasuski: „In honorem Krzysztof Dybciak”;
Bogdan Rogatko: „I zasnął, z policzkiem na rozgrzanej ziemi” (o Miłoszu w Krakowie);
Karol Alichnowicz: „Dar i zobowiązanie” (Przez Ojczyznę i dalej... Szkice o literaturze i wartościach Kazimierza Nowosielskiego);
Jacek Podgórski: „Kresy Teresy Tomsi – tożsamość, pamięć, literatura” (o książce Z szarego notatnika);
Marek Bernacki: „Antybohater Michela Houellebecqa” (o powieści Uległość);
Kazimierz Nowosielski: „Szatrang albo korab z głupcami” (o debiutanckiej powieści Marka Szalszy Schyłek szatrangu);
Karol Teoplitz: „Kafka i nie tylko”.
'Rozmowy Toposu': „Cuda świętego Witkacego” - z prof. Lechem Sokołem rozmawia Aneta Jabłońska.
A w dziale recenzji? Kilkanaście omówień nowych książek – w tym kolejny odcinek 'Ogrodu debiutów' autorstwa Piotra W. Lorkowskiego.
Natomiast w dziale 'Krótko': Wojciech Fułek „Teatralne duchy” i „W oparach szczęścia”, Jan Zieliński „Koronkowa krecia robota”, Lech M. Jakób „10 lat >Latarni Morskiej<”, Jarosław Wróblewski „Poeci w Zakopanem” oraz Krzysztof Kuczkowski „Czterysta ekslibrisów Józefa Golca”.
(maj 2016)
--------------------------------------------------------------------------------------------
„Topos” nr 1 (146) 2016
I pojawił się pierwszy tegoroczny numer dwumiesięcznika literackiego „Topos”, liczący 200 stron. Na okładce Jan Kaja – barwna reprodukcja jego obrazu „Poruszenie” (akryl, 2000 r.). Do wydania dołączono plakat/arkusz poetycki Żebrak Jarosława Mikołajewskiego i dwa tomiki wierszy: Janusza Drzewuckiego Rzeki Portugalii oraz Adriana Sinkowskiego Raptularz. Do zbiorów poetyckich odniesiemy się w swoim czasie. A co wewnątrz sopockiego pisma? Bieżący numer otwierają wiersze Tadeusza Dąbrowskiego. Tuż za nimi szkic Tomasza Tomasika „>Milcz/ jak grób, jak Bóg, jak brukTadeusz Dąbrowski, czyli poeta w wieku sekularyzacji”.
Gdy o poezję idzie, oprócz wspomnianego wyżej poety swoje utwory publikują: Grzegorz Kwiatkowski, Józef Kurylak, Piotr Przybyła, Miłosz Kamiński, Kacper Płusa, Eva Collins, Jerzy Śleszyński oraz Eryk Maciejowski.
Dzienniki/ Proza: Wojciech Kass („Notes” - odcinek 29), Lech M. Jakób („Opowiastki żeglarskie”).
„Eseje/ Szkice/ Przyczynki krytyczne”: Michaił Bachtin „Uwagi o Szekspirze” (przekład i komentarz Bogusław Żyłko); Waldemar Żyszkiewicz „Półtorej dekady. O literackiej Nagrodzie im. Józefa Mackiewicza”;Dariusz Kulesza „Emigranci, Szymborska i pozostali poeci” (laudacja wygłoszona z okazji wręczenia prof. Wojciechowi Ligęzie Ogólnopolskiej Nagrody Literackiej im. Franciszka Karpińskiego); Mariusz Kalandyk „Koniec lata w zdziczałym ogrodzie – podróżowanie po kresach” (o nowym tomie wierszy Jarosława M. Rymkiewcza); Adrian Gleń „Ostatnie przed ostatecznym” (o zbiorach poetyckich Tadeusza Różewicza Ostatnia wolność i Znikanie); Tomasz Wiśniewski „Niemal to samo inaczej. O dialogach Antoniego Libery i Janusza Pydy” (książka Jesteście na Ziemi, na to rady nie ma! Dialogi o teatrze Samuela Becketta); Teresa Tomsia „Lektury kresowe. Gdy dane słowo znaczyło więcej” ( o książce Krzysztofa Masłonia Puklerz Mohorta. Letury kresowe); Janusz Nowak „Obietnica bliskości (o studiach i esejachAdriana Glenia” (publikacja Czułość. Studia i eseje o literaturze najnowszej); Zbigniew Chojnowski „Wiersze drogi” (o zbiorze poetyckim Kutabuk Artura Nowaczewskiego); Jacek Podgórski „Problem tożsamości. Nazywam się Majdan Wojciecha Kudyby”; Teresa Tomsia „Myśli i wyobraźnia. Kontemplacja tajemnic” (Różo szronu. Wiersze metafizyczne i religijne Wojciecha Gawłowskiego); Karol Toeplitz„Literatura i polityka. Kilka uwag na tle wypowiedzi Guntera Grassa”.
„Teologia poetów”: Zofia Zarębianka „Ubywanie >z siebie<. Różaniec z cieniem Zbigniewa Jankowskiego”.
„Recenzje”: omówienia kilkunastu nowych książek, w tym „Ogród debiutów” (w liczbie czterech) Piotra W. Lorkowskiego.
„Sztuka”: ks. Jan Sochoń „Człowiek na ostrzu pędzla. O malarstwie Jana Kaji”.
„Krótko”: Teresa Tomsia „>Zawód< poeta” i „Słowo dla świętego”; Joanna Chachula „Droga na Pisz”; Janusz Drzewucki „70. urodziny >Twórczości< (westchnienie jubileuszowe)” i „77 lat Jurka Górzańskiego”; Red. „Zmarł Stefan Figlarowicz (1937-2015)”.
U końca numeru bibliografia osobowa i rzeczowa „Topos 2015” - w opracowaniu Agnieszki Dakowicz.
Strona internetowa dwumiesięcznika: www.topos.com.pl
(luty 2016)
----------------------------------------------------------------------------------------------
„Topos” nr 6 (145) 2015
Od kilku tygodni dostępny jest w sprzedaży szósty numer ubiegłoroczny dwumiesięcznika literackiego „Topos”. Liczy 216 stron. Do wydania przyłączono trzy dodatki: arkusz poetycki/ plakat Moniki Rinck Co to było oraz tomiki poetyckie Konrada Saturskiego Jakkolwiek już za późno i Leszka Szarugi Fluktuacja kwantowa. O nowych zbiorach wierszy napiszemy osobno później. A numer otwierają: kilkustronicowa barwna wkładka z październikowego Festiwalu Poezji w Sopocie oraz wiersze Moniki Brągiel – laureatki Grand Prix Ogólnopolskiego Konkursu Poetyckiego im. Rainera Marii Rilkego. Co dalej?
Sporo poezji. Obok wspomnianej M. Brągiel wiersze swoje publikują: Zbigniew Jankowski, Tadeusz Kijonka, Maciej Mazurek, Adriana Szymańska, Barbara Gruszka-Zych, Maciej Krzyżan, Andrzej Jończyk, Jan Belcik i Tomasz Hrynacz.
Proza? Zdecydowanie mniej. Jarosław Jakubowski („Pogrzeb”) i Jadwiga Nowak („Głos wilgi”).
Bogaty za to jest dział „eseje / szkice / przyczynki krytyczne”. Tu Tomasz Wiśniewski „Kim jest Beckett?”, Se Gontarski „>Chór mieszany< z rowu zdziwienia”, Zofia Zarębianka „>Czy nie mógłby zostać patronem poetów?< Laudacja na Jubileusz 100. rocznicy urodzin księdza Jana Twardowskiego”, Tomasz Burek „Targana gorączką miłości...”, Wojciech Kaliszewski „Pozbierane słowa”, Mirosław R. Kaniecki„Trzy słowa na krzyż”, Edyta Antoniak-Kiedos „Niewygodna sylwa”, Aleksandra Francuz „>Rzucić się w korzenie< - poetyckie glosarium Teresy Tomsi”, Jacek Podgórski „Niech to będzie najprostsze z wołań”,Emilia Radlak „Dziura w płocie”, Krzysztof Świętochoński „Kobiecość i patriotyzm” oraz Karol Toeplitz „Sub specie aeternitatis... albo o tym, jak życie ludzkie wygląda z perspektywy wieczności”.
Stała rubryka - „teologia poetów”: Zofia Zarębianka „>To, co najważniejsze, bez większego, bez najmniejszego znaczenia
Dział krytyki. Omówienia przeszło dwudziestu nowych książek. W tym, co odnotowujemy z satysfakcją, recenzja debiutanckiej książki naszej autorki (opublikowanej w ramach Biblioteki „Latarni Morskiej”) Anny Łozowskiej-Patynowskiej Opowieść o człowieku. Poezja najnowsza w krótkich interpretacjach. O debiucie A. Ł.-P. napisał Tomasz Pyzik („Człowiek jako tekst kultury”).
Muzyka: Wojciech Fułek „Po obu brzegach tęczy”.
Sztuka: Jacek Soliński „Droga z dzieciństwa”, Kazimierz Nowosielski „Pani Jadwiga Lesiecka (1921-2015)”, Wojciech Fułek „Złoty ślad”.
Dział „krótko”: Stanisław Seyfried „Stanisław Białogłowicz laureatem Nagrody im. Kazimierza Ostrowskiego”, Marta Czarnecka „4. Literacki Sopot (20-23 sierpnia 2015)”, Wojciech Fułek „Mroczny obraz pełen kolorów”.
Strona „Toposu”: www.topos.com.pl
(styczeń 2016)
-------------------------------------------------------------------------------------------------
„Topos” nr 5 (144) 2015
Piąty tegoroczny numer dwumiesięcznika literackiego „Topos” liczy 200 stron. Pierwszych pięćdziesiąt poświęcono Jarosławowi Markowi Rymkiewiczowi – laureatowi honorowej nagrody „Mistrz”, o czym za chwilę. Do numeru dołączono dwa nowe tomiki wierszy: Jana Erika VoldaPowiedział twórca snów oraz Wojciecha Kassa Przestwór. Godziny. Jest także plakat/arkusz poetycki Ameryka – Adama Majewskiego. O tomiku W. Kassa już pisaliśmy (vide: „port literacki” naszego portalu), a o zbiorze J.E. Volda napiszemy wkrótce.
Co zatem znaleźć można w najnowszym numerze sopockiego dwumiesięcznika?
„MISTRZ dla Jarosława Marka Rymkiewicza”,
Przemysław Dakowicz: „My jedziemy – to jest wieczne i nie mija...”,
„Poeta jest śpiewakiem – ma wyśpiewać życie” - z J.M. Rymkiewiczem rozmawia P. Dakowicz;
„Błyski i rozbłyski. O Jarosławie Marku Rymkiewiczu” piszą: Janusz Drzewucki, Maciej Urbanowski, Artur Nowaczewski, Zbigniew Fałtynowicz, Włodzimierz Pomierny, Mariusz Kalandyk, Marta Kwaśniewska i Elżbieta Czerwińska;
Jarosław Marek Rymkiewicz: „Adam Mickiewicz odjeżdża na żółtym rowerze. Cztery fragmenty” (szósty i ostatni tom cyklu Jak bajeczne żurawie).
I dalej. Poezja: Tymoteusz Karpowicz, Gottfried Benn (w przekładzie Andrzeja Lama), Maciej Bieszczad, Emily Dickinson (w przekładzieAndrzeja Szuby), Janusz Kotański, Władysław Łazuka i Marcin Jurzysta. Nadto (u końca numeru) laureaci konkursów – im. Michała Kajkioraz „Struny Orfickiej”: Miłosz Anabell, Janusz Koryl, Bogumił Jęcek, Ewa Włodarska, Paulina Pidzik, Krzysztof Herman, Anna Piliszewska, Marta Jurkowska, Adam Bolesław Wierzbicki, Karol Graczyk i Rafał Baron.
Proza: obok wspomnianego wyżej J.M. Rymkiewicza – opowiadania Marka Stokowskiego.
A co w dziale 'Eseje / szkice / przyczynki krytyczne'? Po materiałach tyczących J.M. Rymkiewicza:
Jarosław Ławski: „Konstelacja Toposu” (fragment posłowia do antologii poetów skupionych wokół „Toposu”);
Zbigniew Chojnowski: „Idee i wartości poezji oraz poezja o ideach i wartościach”;
Sławomir Matusz: „Dlaczego Didache?”,
Krzysztof Dybciak: „Wielcy twórcy w dialogu z Janem Pawłem II”;
Adrian Gleń: „Portret Feliksa Netza”;
Mariusz Solecki: „Ornitologia romantyków mniejszych w zarysie”;
Janusz Nowak: „Czy kiedykolwiek wyjdziemy z >czerwonego kącika Afazji polskiej Przemysława Dakowicza”;
Barbara Sokołowska: „Jestem, więc piszę, piszę, więc jestem” (o książce Janusza Drzewuckiego Życie w biegu. O ludziach, miejscach, literaturze, piłce nożnej, maratonach i całej reszcie);
Jacek Podgórski: „Nowakowski od nowa. Kilka słów o Wiwisekcji powszedniości”;
Aleksandra Francuz: „Wykluwam się z wykluczeń - miniatury Olgi Kubińskiej”;
Karol Toeplitz: „O czym szumią drzewa nie tylko na Zelandii?”.
Cykl 'Teologia poetów' - Zofia Zarębianka: „Zwykła walizka nadziei... O wierszu Adama Zagajewskiego Walizka.
Dział recenzji – omówienia dziesięciu nowych publikacji.
'Krótko' – Tomasz Wiśniewski: „Mniej, czyli więcej” (o festiwalu Between. Pomiędzy); Jan Jastrzębski: „”W kręgu Orfeusza, czyli poezja jako gorzka radość”.
I krótki nawrót do nagrody honorowej środowiska 'Topoi' – MISTRZ, przyznanej J.M. Rymkiewiczowi. O czym bliżej dowiedzieć się możemy ze strony piątej „Toposu” (objaśnienie świeżo powołanej nagrody poprzedza stosowny cytat z Uczty Platona).
Nagroda MISTRZ została powołana przez środowisko pisarzy, krytyków literackich i badaczy literatury skupionych wokół dwumiesięcznika literackiego „Topos”. Będą nimi honorowani twórcy najwyższej rangi, których dzieło w istotny sosób wzbogaca polską kulturę, uświadamiając odbiorcom, że teraźniejszość połączona jest z przeszłością nierozerwalnymi więzami, a człowiek współczesny może zrozumieć siebie jedynie wtedy, gdy – w pokorze i prawdzie – kontaktuje się z tymi, którzy byli tu przed nim.
Przez wieki kultura była tą przestrzenią aktywności umysłu i ducha, w której najmocniej uwidaczniała się waga mistrzostwa. Fundament kultury stanowiła auctoritas, czyli szacunek i poważanie, jakim twórcza jednostka była otaczana przez społeczność. Autorytet artysty budowały zarówno jego dzieła, jak i postawa życiowa, osobista dzielność i niepodległość ducha. Twórca cieszący się autorytetem był słuchany przez zbiorowość, z której wyszedł i której służył.
Pragniemy, by Nagroda Honorowa środowiska 'Topoi' pomogła odbiorcom kultury dostrzec zjawiska i postacie pierwszoplanowe naszego życia umysłowego i duchowego, by akceptując związek między tym, co estetyczne, a tym, co etyczne – stała się jeszcze jednym drogowskazem orientującym twórczość artystyczną na wartości, z których wyrosła cywilizacja środziemnomorska, a które określa Platońska triada: „Piękno – Dobro – Prawda”.
„Topos” nr 4 (143) 2015
Jest już dostępny w sprzedaży czwarty tegoroczny numer dwumiesięcznika literackiego „Topos”. Liczy 208 stron. Niewątpliwie przebojem numerą są nieznane wiersze i niepublikowane zdjęcia Konstantego I. Gałczyńskiego, co podkreślono stosowną okładką, prezentującą zieloną gęś w locie (fot. Łukasz Borkowski). Przy numerze, jak zwykle ostatnio, dwa nowe tomiki wierszy: Ewy Olejarz Milczenie placu zabaworaz Kazimierza Nowosielskiego Przykładanie ręki. Jest też plakat/arkusz poetycki Stacja nic – Patryka Zimnego. O tomikach poetyckich napiszemy osobno w swoim czasie. Tymczasem przyjrzyjmy się bliżej zawartości bieżącego wydania.
Numer otwiera wiersz K.I. Gałczyńskiego ***(„Spójrz bracie naprzeciwko...”) z pytajnikiem przy nazwisku. Jak wyjaśnia to w eseju „Gałczyński urzeczowiony” Wojciech Kass Publikowane w numerze dwa wiersze są niepewne, to znaczy nie jest znane źródło ich pierwodruku ani rękopisy, na podstawie których zostały przytoczone.
Na dalszych kilkunastu stronach mowa jest o rozdaniu ORFEUSZY – IV edycji Nagrody im. Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego za najlepszy tom poetycki roku 2014. Przypomnijmy: przyznano ją Januszowi Szuberowi za tom wierszy Tym razem wyraźnie. O nagrodzonym zbiorze przeczytać możemy laudację Antoniego Libery, wygłoszoną 4 lipca w Praniu.
Nagrodę ORFEUSZA Honorowego przyznano pośmiertnie Feliksowi Netzowi za zbiór Krzyk sowy. Pisze o nim („Opowiedz nam historię”) Tomasz Burek.
Natomiast ORFEUSZA Mazurskiego przyznano Katarzynie Citko za zbiór Post Tenebras Lux. Pisze o nim („Święto słowa”) Wojciech Kudyba.
Ponadto o tomikach branych pod uwagę w finale wspomnianej nagrody piszą W. Kudyba – o Białej przędzy Zbigniewa Jankowskiego („Wiersze z drugiej strony świata”), Wojciech Ligęza o Sonetach brynowskichTadeusza Kijonki („Sonet bezradny, sonet ocalający”), Jarosław Ławski o Wyręce Jarosława Mikołajewskiego („Jarosław Mikołajewski: Wyręka”), T. Burek o Pastuszku Chełmońskiego („Jak ciemne bajki jasnowidzącego”).
Co dalej?
Rozmowa W. Kassa z z Kirą Gałczyńską – pisarką i córką K.I. Gałczyńskiego „W oczekiwaniu na najwyższy ton”. I tegoż autora wspomniany wyżej esej „Gałczyński urzeczowiony”.
Kazimierz Nowosielski: „Bal u Salomona: Salon, Gulistan i Sodoma”; Paulina Kalbarczyk: „Historia pewnej przyjaźni”; Zbigniew Kaźmierczyk: „Poeta upojeń – Gałczyński w oczach Miłosza”; Władysław Sobecki: „Mój Konstanty”.
Poezji ciąg dalszy: Novalis „Początek” w przekładzie Andrzeja Lama, wiersze publikują też Dariusz Bugalski, Florian Śmieja, Janina Osewska, Marek Czuku, Eda Ostrowska, Beata Zalot, Mateusz Wabik iBartosz Suwiński.
Gdy o prozę idzie: Janusz Ryszkowski („Franku”) oraz Witold Banach („1914. Mały chłopiec spogląda na koniec świata. Z cyklu: Kroniki literackie prowincji”).
I nawrót do działu „Eseje / szkice / przyczynki krytyczne”. Renata Lis: Flaubert mort (zamiast kwiatów na grób)”; Aleksandra Skrzypczak: „Muzyka w utworach Mirona Białoszewskiego”; Stanisław Grabowski: „Gałczyńskiego jarmark cudów” (K.I. Gałczyński A bałwan ciągle stoi); Jadwiga Nowak: „Daję na sobie grać” (Maciej Nowak Na łuku elektrycznym. O pisaniu Andrzeja Bobkowskiego), Piotr W. Lorkowski: „Rzecz o trwałości paradygmatu” (Przemysław Dakowicz Przeklęte continuum. Notatnik smoleński); Janusz Nowak: „Hybrydowa wojna z szatanem, światem i ciałem” (ks. Jan Sochoń Sandały i pierścień).
Nadto w dziale „Recenzje” omówienia blisko trzydziestu następnych nowych publikacji. Między innymi mowa tu o książkach M. Machnickiego jest tylko gradobicie i deszcz perseidów (pisze A. Jończyk), A. Nasiłowskiej Żywioły. Wiersze i prozy (A. Szymańska), S. Matusza Licznik Geigera (T. Pyzik), L.M. Jakóba Poradnik grafomana (J. Grupiński), J. Illga Rozmowy (Angelika Łuszcz), E. Tomana Podniebni żołnierze (B. Sokołowska), W. Słupczuka Księga zapomnienia (S. Szwarc), D. Junga Poemat o mówieniu prawdy (P.W. Lorkowski), W. Bawołka To co obok (R. Wojciechowski), a też w „Ogrodzie debiutów”P.W. Lorkowskiego o pierwszych tomikach T. Mielcarka, A. Mochalskiej, M. Kozłowskiego i E. Moraczewskiej.
Co jeszcze?. W dziale „Krótko” - Jarosława Wróblewskiego „>Liryczny dokument< Krzysztofa Szymoniaka” (wernisażu wystawy fotografii) i „>Aniołowie przyjaciół< Jacka Solińskiego" (o wystawie obrazów w Galerii Autorskiej w Bydgoszczy – do tekstów kilkunastu poetów) oraz Wojciecha Fułka „Bajka dla dorosłych” (o spektaklu na podstawie książki Mały książę A. de Sant Exupery'ego).
(sierpień 2015)
-----------------------------------------------------------------------------------------------
„Topos” nr 3 (142) 2015
Pojawił się trzeci tegoroczny numer dwumiesięcznika literackiego „Topos”, liczący 200 stron. Przy dystrybucji pisma dołączono – jak zwykle ostatnio - dwa nowe, opublikowane w ramach Biblioteki „Toposu”, tomiki poetyckie. Tym razem są to zbiory Artura Nowaczewskiego Kutabukoraz Romana Bąka Soki. A wydanie dwumiesięcznika otwierają nowe wiersze Zbigniewa Jankowskiego oraz esej Zofii Zarębianki „Niewidoma dziewczynka Jana Twardowskiego jako duchowy program”. W czerwcu minęła setna rocznica urodzin kapłana i poety J. Twardowskiego – znamienitego przedstawiciela współczesnej liryki religijnej.
A co dalej w numerze?
Skoro o poezji mowa, publikują swoje wiersze na stronach trzeciego tegorocznego wydania, obok wspomnianego Z. Jankowskiego: ks. Janusz A. Kobierski, Jerzy Suchanek, Mieczysław Machnicki, Ewa Olejarz, Piotr Sobota, Marcin Mokry, Tomasz Mielcarek, Cezary Dobies, Ludwik Janion, Adam Majewski oraz Janusz Kukuła.
Proza: Jadwiga Nowak („Przebiegłe dni”), Marek Warchoł („Byłaś tego warta. Wycinki ze wspomnień”).
Dzienniki – zapiski: Wojciech Kass „Notes (28)”.
Dział eseje / szkice / przyczynki krytyczne: oprócz Z. Zarębianki – Anna Karoń-Ostrowska „Między uśmiechem a rozpaczą”, Marek Bernacki„Oswajanie rozpaczy”, Wojciech Kudyba „Świat, który stał się domem”, Marek Karwala „Jak czytać w szkole utwory ks. Jana Twardowskiego?”, Eligiusz Dymowski OFM „List do księdza Jana od Biedronki”, Mirosław R. Kaniecki „Wujek Netz”, Janusz Nowak „Krzyk w ciszy lasu”, Artur Żywiołek „Miłosz >na nowo odczytany<” (o książce Zofii Zarębianki), Karol Alichnowicz „Lecz są pokolenia inaczej” (o zbiorze szkiców Generacja źle obecna Wojciecha Kudyby), Bogdan Nowicki „Homo religiosus” (o tomiku wierszy Axis mundi Mirosława Dzienia), Adrian Gleń „Wędzidło ubywania. Słowo o Sonetach brynowskich Tadeusza Kijonki”, Adriana Szymańska „Spowiedź dziecięcia wojny” (o Małej zagładzie Anny Janko), Krzysztof Kuczkowski „Wyzwolić się >z posłuszeństwa chwiliJerzego GórzańskiegoWszystko jest we wszystkim z okazji wręczenia Nagrody Warszawskiej Premiery Literackiej – 23 kwietnia 2015 r.”, Jacek Aleksander Prokopski „Prokopski o Toeplitzu, czyli uczeń o mistrzu”.
Dział krytyki. Blisko dwadzieścia recenzji. Między innymi o nowych książkach Adriana Glenia, Romana Bąka, Janusza A. Kobierskiego, ks. Jerzego Szymika, Kazimierza Świegockiego, Bernadetty Kuczery-Chachulskiej, Wiesława Helaka, Jacka Kowalskiego i Wojciecha Czaplewskiego piszą Andrzej Jończyk, Adriana Szymańska, Teresa Tomsia, Mirosław R. Kaniecki, Krzysztof Derdowski, Sylwia Stolarczyk, Elżbieta Nowicka, Barbara Wojciulewicz i Roman Wojciechowski. Nadto w tym dziale „Ogród debiutów (25)” Piotra Wiktora Lorkowskiego, gdzie omówione tomiki Stefana Wadzyńskiego, Joanny Starkowskiej, Anny Augustyniak i Roberta Kani.
Co jeszcze? U końca numeru: Teresa Tomsia „Poznańskie honory dla Julii Hartwig”, Wojciech Fułek „Okno na farsę” i „Sopot na starej pocztówce”, Piotr W. Lorkowski „Benefis filozofa”, Anna Czartoryska-Sziler „Patronaty 'Toposu': Spotkanie z Wojciechem Chmielewskim”,Piotr Wiesław Rudzki „Stokowski na piętrze”, Janusz A. Kobierski „Przyznano Nagrodę im. Ks. Jana Twardowskiego”.
(lipiec 2015)
-------------------------------------------------------------------------------------------
„Topos” nr 2 (141) 2015
Jest już dostępny w sprzedaży drugi tegoroczny numer dwumiesięcznika literackiego „Topos”, liczący 184 strony. Razem z wydaniem, w pakiecie, czytelnicy otrzymują dwa dołączone zbiory wierszy: Bogdana Jaremina Pracownia czasu oraz ks. Jana Sochonia Sandały i pierścień. Na okładce pisma fotografia (kadr) „Łóżko na trawie” (aut. Krzysztof Worobiec), zaś numer otwiera D.H. Lawrence – jego trzy wiersze w przekładzie Andrzeja Szuby. Co dalej, w głębi numeru?
Jak zwykle w „Toposie”, dużo poezji. Tym razem swoje utwory publikują: Sławomir Matusz, Jerzy Grupiński, Janusz Styczeń, Beata Patrycja Klary, Piotr Michałowski, Stefan Wadzyński, Marian Lech Bednarek, Patryk Zimny i Jakub Żmidziński.
Proza: Wojciech Kudyba („Festiwal Europa”) oraz Irena Wyczółkowska („Hippokamp”, „Bestiarium w metropolii”).
Skrytka pocztowa: Bogusława Latawiec, Edward Balcerzan „Paweł Ustrzykowski vel Stanisław Barańczak”.
Dział „Eseje i szkice”: Renata Lis „Naftowe pejzaże. Dziennik moeskiewski”; Janusz Nowak „Wytrwała praca straszliwych żuwaczek” (o tomie poetyckim Boże klauny Przemysława Dakowicza); Adriana Szymańska „W podziemiach wieży Babel” (o zbiorze poetyckim Wszystko jest we wszystkim Jerzego Górzańskiego); Marek Biernacki „Cały świat Wojciecha Kudyby” (o tomie wierszy W końcu świat); Marcin Cielecki „Podróż wewnętrzna”.
Dział „Dzienniki – zapiski”: Wojciech Kass „Notes (27)”, Bogdan Jaremin „Nie-co-dziennik grecki, wrzesień – październik 2013 r.”.
„Teologia poetów”: Zofia Zarębianka „Trzy wiersze Wiliama Cowpera i zawarte w nich doświadczenia”.
„Sztuka”: Mateusz Soliński „Czy jest coś poza ciałem? Kilka refleksji na temat malarstwa Luciena Freuda”.
Bogaty dział recenzji: omówionych dwadzieścia książek. Między innymi o nowych publikacjach Janusza Ryszkowskiego, Adama Zagajewskiego, Dariusza Sośnickiego, Romana Honeta, Bogusława Kierca, Wojciecha Czaplewskiego, Mariana Buchowskiego, Agnieszki Mirahiny piszą Jarosław Jakubowski, Adam Ćwikliński, Teresa Tomsia, Urszula Honek, Łukasz Kucharczyk, Anna Łozowska-Patynowska, Wojciech Fułek i Piotr Wiktor Lorkowski.
Nadto w dziale „Krótko”: Wojciech Fułek „Horoskop muzyczny na rok 2015”, Dariusz Kawa „Oddaję wam głos bezimienni”.
I na deser przybliżenia nowego numeru „Toposu” mały, finalny wyimek z eseju Marcina Cieleckiego „Podróż wewnętrzna”. Cząstka sygnowana podtytułem „My, tutejsi”.
W sensie fizycznym podróż wewnętrzna zdaje się być przeznaczona dla lekkoduchów. W sensie duchowym owa podróż należy do najbardziej ekstremalnych. Wyrusza się w podróż po terytorium, którego granice nie są określone. Nie wiadomo. Dokąd prowadzi droga, gdyż, nawet metaforyczne określenia: „ku górze”, „w dół”, „w stronę światłości” lub „poprzez noc ciemną” są tylko określeniami, niczym więcej. Nie mniejszą niespodziankę sprawia sposób wędrowania,w którym ten, kto czeka – na słowo, łaskę, przemienienie – zachodzi dalej niż ten, kto wdziewa buty.
Strona internetowa pisma: www.topos.com.pl
(kwiecień 2015)
-------------------------------------------------------------------------------------------------
„Topos” nr 1 (140) 2015
Pierwszy tegoroczny numer sopockiego dwumiesięcznika literackiego „Topos” (1 [140] 2015), z rysunkiem Cypriana Kamila Norwida („Najady”, 1946) na okładce, liczy 200 stron. Przy numerze znajdziemy dołączone tomiki poetyckie oraz arkusz/plakat: arkusz Pytania o chłód Małgorzaty Lebdy; zbiory wierszy Adriany Szymańskiej Złoty dzięcioł i Teresy Tomsi Gdyby to było proste. Recenzje obu tomików zamieścimy niebawem na naszym portalu. A co wewnątrz bieżącego numeru, otwartego wierszem „Fryzjer uliczny Nasser albo Elvis w Omanie” irlandzkiego poetyMartina Dolana (w przekładzie Antoniego Libery)?
Wiersze – obok M. Dolana jeszcze ósemki poetów. Publikują swe utwory Andrzej Słomianowski, Leszek Aleksander Moczulski, Miloš Doležal (w przekładzie Andrzeja Babuchowskiego), Waldemar Żyszkiewicz, Andrzej Muszyński, Karol Samsel, Dagmara Kałus i Dawid Majer.
Proza – Andrzej Goworski („Zapowiedź”) i Dorota Betlewska-Gutowska (fragment większej całości „Wystawa potworów”).
Dzienniki / zapiski – Wojciech Kass „Notes (26)” i Bogdan Jaremin „Nie-co-dziennik grecki. Wrzesień – październik 2013 r.”
Eseje / szkice / mejle – Kazimierz Nowosielski „Na co Polska?” (o chrześcijańskim patriotyzmie Norwida); Mirosław Dzień „Między immanencją a transcendencją. Jerzego Nowosielskiego diagnoza sztuki współczesnej”; Janusz Nowak „Błogosławiona Barbara szuka perły. Rzecz o konceptach, teologii ciała i epifaniach w poezji Barbary Gruszki-Zych”; Wojciech Kudyba „O poszerzaniu kanonu. Meil do do Marty Kwaśnickiej”; Marta Kwaśnicka „Mejl do Wojciecha Kudyby”; Karol Alichnowicz „Pochwała poezji” (o książce Edwarda BalcerzanaPochwała poezji. Z pamięci, z lektury, 2013); Tomasz Garbol „Nasłuchiwanie” (o zbiorze poetyckim W. Kudyby W końcu świat, 2014); Ewa Elżbieta Nowakowska „Między śpiewającym ikonostasem a salonem spawalniczym: Wojciech Ligęza – Pod kreską”; Barbara Sokołowska„Gdzie jesteście teraz niegdysiejsze, koreańskie śniegi (Artur Nowaczewski Dwa lata w Phenianie)”; Dorota Heck „Upraszczając sens wielokrotny” (o książce Krzysztofa Koehlera Wnuczka Raguela, 2014); Bartosz Suwiński „Alef i inne litery. Trzy ołówki Ewy Elżbiety Nowakowskiej”.
Muzyka – Konrad Saturski „Ryszard Kruza: rewolucja w grze na wibrafonie”.
Recenzje – blisko dwadzieścia dłuższych i krótszych omówień publikacji zwartych. Między innymi o nowych książkach J. Bargielskiej, J Sochonia, T. Pietrzaka, M. Stokowskiego, A. Augustyniak, A. Stasiuka i S. Płatka piszą B. Sokołowska, U. Honek, A. Szymańska. P.W. Lorkowski, J. Nowak, J. Ryszkowski i W. Kass.
Nadto omówienia krótkie i noty – Teresa Tomsia „Stanisław Barańczak (1946 – 2014). Dodawał otuchy, poruszał serca”; Piotr Wiesław Rudzki„Historia wspólnych wyrzeczeń – miłość”; Wojciech Kass „Marszałek nagradza Zbigniewa Fałtynowicza”; Lech M. Jakób „5 lat portalu >Latarni Morskiej<”, Wojciech Fułek „Lalki i ludzie”; Piotr Józef Maksymowicz „Kutabuk. Barokowe echo w punkowej litanii”.
Do numeru dolączono też bibliografię osobową i rzeczową ubiegłorocznych numerów „Toposu” (oprac. Magdalena Stecka-Woch).
Niewątpliwie jednym z najciekawszych materiałów pomieszczonych w pierwszym tegorocznym numerze sopockiego dwumiesięcznika literackiego jest tekst K. Nowosielskiego „Na co Polska?”. Tak kończy swój miniesej:
Dla Norwida, podkreślmy raz jeszcze, ogromne znaczenie ma też praca w macierzystym języku, w języku, który użyźniały – jak ukazywał w swoich literackich oraz filologicznych dziełach – kulturowe deszcze i słoty, pył i piaski niesione przez wiatry („Duch tchnie, kędy chce”) wiejące z różnych, często dalekich stron. Bez ich działalności gleba polszczyzny szybko by się wyjałowiła. I taki jest też patriotyzm Norwida: zbudowany na walorach rodzimości, która – jeśli chce być żywa – nie może tylko na sobie poprzestać i sama sobie wystarczać. „(...) Ojczyzna nie jest SEKTA – jeśli patriotyzm jest to siła twórcza, a nie siła wypojedyńczenia się i zeschnięcia...” - pisał w liście do Władysława Zamoyskiego w 1864 roku (IX, 131). Zauważał, iż „naród się składa nie tylko z ducha, który się różni z innymi, ale z tego, co łączy” (tamże IX, 129). W liście doAleksandra Jełowieckiego nazwał tę postawę „patriotyzmem-chrześcijańskim” (IX, 14) – i było to niezwykle trafne określenie, a jego istotą przekonanie, że kto dobrze walczy o Niebo, ten i dobrze walczy o swoją ziemską Ojczyznę. Bo skoro Bóg jest wszędzie - „- w historii jednej miałby nie być? Jeśli tedy jest – stwierdził w epistole do Jana Skrzyneckiego – toć trzeba miejsce Mu zostawić i nie zakratkować rachunkami całego zamiarów ludzkiego pola – trzeba-ć umieć i czekać. Bo jeśli Chrystus Pan zapuka, a tu Mu odpowiedzą, że portier falansteru tego o tej godzinie nie odmyka, to i cóż się stanie z domem onym?...” (VIII, 65).
(marzec 2015)
--------------------------------------------------------------------------------------------
„Topos” nr 6 (139) 2014
Ukazał się szósty, czyli ostatni tegoroczny, numer „Toposu” - z barwną reprodukcją obrazu olejnego Wojciecha Nadratowskiego „Ichtiologia fantastyczna”. Bieżące wydanie liczy 200 stron. Przy numerze znajdziemy arkusz/plakat Postać mężczyzny połykanego przez rybę, którego autorem jest Joshua Weiner, a także zbiory wierszy opublikowane w ramach Biblioteki „Toposu”: Axis mundi Mirosława Dzienia oraz Krzyk sowy Feliksa Netza. Tomiki przybliżymy osobno w swoim czasie. Co natomiast wewnątrz sopockiego dwumiesięcznika?
Numer otwiera wiersz „Ćwiartowanie wołu” Czuang-Cy (369-286 p.n.e.) w przekładzie z angielskiego Andrzeja Szuby. A gdy o poezję idzie, prezentują się tu również Bogusława Latawiec, Janusz Drzewucki, Konrad Sutarski, Piotr Matywiecki, Zbigniew Chojnowski, Bożeny Ptak, Birutė Jonuškaitė, Maciej Krzyżan, Andrzej Jończyk i Bogdan Nowicki. Lecz to nie koniec wierszy w bieżącym numerze. Bowiem na końcu przeczytać można utwory laureatów IX Ogólnopolskiego Konkursu Poetyckiego „Struna orficka” im. Wojciecha Bąka (Ostrów Wielkopolski 2014): Agnieszki Marek, Wiesława Raczkiewcza, Natalii Zalesińskiej, Pawła Kobylewskiego, Jerzego Wolińskiego i Kacpra Płusy.
Proza? Jedynie „Ciemny staw. Opowiadanie z powstania styczniowego” Ryszarda Skwarskiego.
Nieźle za to wypełniony jest dział „Eseje / szkice / listy”. Piszą tu: Janusz Nowak „Zrozumieć >ciemną mowę cmentarza<”, Bartosz Suwiński „Koncert na cztery strony świata. Kameralnie o Kamiennej muzyceTymoteusza Karpowicza”, Adrian Gleń „Od A. kilka myśli na progu nowego tomu wierszy Wojciecha Kassa”, Jarosław Jakubowski „Rozciąganie duszy”, Wojciech Ligęza „>Bez prawdy osobistej i osobniczej nic się nie poradzi w literaturze Józefa Barana ze Stanisławem Mrożkiem”, Mieczysław Machnicki „>Temat pośmiertny< Andrzeja Babińskiego”, Karol Maliszewski „>Poeta przeklęty<, który wybrał życie. O wczesnej twórczości Sławomira Matusza”, Karol Alichnowicz „Dar rozmowy”.
Dział „Sztuka interpretacji”: Piotr Michałowski „Spłoszone zwierzęta nocy”.
„Teologia poetów”: Zofia Zarębianka „Sztuka nadziei. Nadzieja w sztuce. Powołanie artysty i misja Sztuki w refleksji Karola Wojtyły – Jana Pawła II”.
„Film”: Feliks Netz „Tren na śmierć Warszawy”.
„Sztuka”: Teresa Tomsia „Starowieyski recytuje Apollinaire'a”.
A w dziale krytycznym? Recenzje i omówienia blisko dwudziestu nowych książek – w tym „Ogród debiutów” Piotra Wiktora Lorkowskiego.
W dziale „Krótko”: Dorota Heck „Nagroda Czterech Kolumn 2014 dla Jana Polkowskiego”, Piotr W. Lorkowski „Jan Majewski (1924-2014)”, Jarosław Wróblewski „W hołdzie powstańcon Warszawy – w 70. rocznicę 1944-2014”, Sławomir Matusz „Zagłębie jeszcze bardziej czerwone”, Piotr Siemaszko „Wobec wartości. Jubileusz 35-lecia galerii autorskiej Jacka Solińskiego i Jana Kaji” i ponownie J. Wróblewski „Wszystko jest poezją”.
Jeszcze niewielka cytacja ze szkicu Bartosza Suwińskiego „Koncert na cztery strony świata” o Kamiennej muzyce Tymoteusza Karpowicza (o którego twórczości ostatnimi laty coś za cicho).
(…) Karpowicz jest poetą,o którym chciałoby się powiedzieć, że ciągle zaczyna od nowa: jest poetą początku języka, zaświadczającego przepływ zdarzń, nie zawiązując ich przy okazji w jakieś ostateczne formuły. Przepływ fenomenów przelewa się dorzeczami tych wierszy, a poeta nie stara się budować tamy, by nie blokować dynamizmu przemiany, ciągłego stawania się, którego te wiersze chciałyby być odbiciem. Perypetie zmysłu wzroku u autora Odwróconego światła otwierają nas na świat, gdzie migotliwość chwytania rzeczy „w locie” opiera się na chwiejności opisu, skadrowanego z odciskającą swój ślad na każdym zdarzeniu przemianą. (…)
Poezja jest dla autora Gorzkich źródeł rodzajem „organicznego” powołania, anektuje dla siebie i podbija wewnętrzne przestrzenie, by te zawiązywały się wierszem – czymś elementarnym dla zrozumienia siebie pośród świata, do zażegnania, choćby na moment, strachu i lęku, dyktowanego przez niepojątą zagadkę istnienia. Jesteśmy świadkami historii spojrzeń, które „prują” rzeczywistość tak, że chce się ją składać, na nowo czytać, a potem (s)próbować zrozumieć. (…)
(grudzień 2014)
--------------------------------------------------------------------------------------------------
„Topos” nr 5 (138) 2014
Jest już dostępny, piąty tego roku, numer dwumiesięcznika literackiego „Topos” - z reprodukcją obrazu olejnego Ewy Stryjskiej „Alicja w krainie czarów” na okładce. Bieżące wydanie liczy 224 strony. A do numeru dołączono arkusz/plakat oraz 3 książki. Arkusz Julii Hartwig Dzień dobry dobranoc, zbiory wierszy Mieczysława Machnickiego jest tylko gradobicie i deszcz perseidów, Jerzego Górzańskiego Wszystko jest we wszystkim, a także tom szkiców Wojciecha Kudyby Generacja źle obecna. Książki omówimy wkrótce – osobno. Co natomiast znajdziemy między okładkami piątego numeru „Toposu”?
Motyw wiodący określono hasłem „Topoi – wyznania i manifesty – poezja”. To praktycznie połowa objętości pisma, zawierająca utwory poetyckie, szkice, eseje i rozmowy. Tak powiada w otwarciu red. naczelny Krzysztof Kuczkowski:
Drodzy Państwo, to już trzeci kolejny numer „Toposu” pod hasłem Topoi – wyznania – manifesty – poezja. Spotykamy się zawsze w „piątce”, zawsze w październiku... Opowiadamy o tym, co się w środowisku „Toposu” wydarzyło, co wydarzyło się w nas, w naszym byciu w literaturze i w naszej przygodzie z poezją. Tekst, którym w 2012 roku otworzyliśmy pierwszą prezentację topoi, nie stracił swej aktualności. Ba, jest nam coraz bardziej bliski. Coraz wy-mowniejszy... Miałem napisać edytorial. Edytorial? Tyle niech starczy.
A na tej samej stronie wykładnia idei pt. „Rozmowa w drodze”. Że zwarta i ciekawie objaśniająca, cytujemy w całości.
Są w drodze. To znaczy: w poszukiwaniu, w pragnieniu, w niegotowości. Są w drodze od dawna; zasłużyli, żeby nieść ze sobą opowieść. Zastanawia moment, w którym mówienie staje się formą samotności. Czy tym momentem jest manifest – z jego pasją zniszczenia, potrzebą wroga? A może raczej komplement – z całym jego fałszem pozornego kontaktu, żałosnego poklepywania po plecach (a zna polszczyzna barwniejsze idiomy oddające semantykę gestu). Za każdym razem jakiś rodzaj rozminięcia, nie-porozumienia. (Czy to właśnie stąd bierze się temperatura manifestów, żarliwość poklepywań – z poczucia alienacji?). Lecz im przytrafiło się coś innego. Co właściwie? Przekroczenie. Można to chyba nazwać przekroczeniem. Siebie? Języka? Pewnie i jedno, i drugie. Podróż trochę się dłużyła, po pewnym czasie zauważyli, że rozmawiają i że rozmowa nie jest manifestacją „ja”, ale wyjściem poza jego roszczenia. Mówiąc, można być bliskim nie przestając być kimś innym. Właśnie wtedy: w rozmowie, w otwarciu języka wydarza się świat. Właśnie ten: pomiędzy nimi. Rozdarty. Blisku i zaraz inny. Droga jest zawsze wędrówką w stronę innego. Można być sobą tylko w utracie siebie. Dopóki idą, rozmowa jest dla nich czymś w rodzaju wspólnego miejsca, wspólnego świata. Jeden z nich napisał ten wstęp.
W tym bloku znajdziemy teksty Przemysława Dakowicza, Mirosława Dzienia, Wojciecha Gawłowskiego, Adriana Glenia, Jarosława Jakubowskiego, Wojciecha Kassa, Krzysztofa Kuczkowskiego, Wojciecha Kudyby, Feliksa Netza i Artura Nowaczewskiego. Szczególne miejsce redakcja wyznaczyła – co wypunktowano na stronie internetowej pisma - rozmowie pt. „Coś nam nie wyszło, coś się nie udało”, przeprowadzonej przez W. Kassa z Feliksem Netzem, prozaikiem, poetą, tłumaczem, autorem słuchowisk, krytykiem literackim i filmowym.
A w drugiej połowie piątego numeru sopockiego pisma co? Też wiele.
Wiersze Bogana Jaremina i Bożeny Górskiej, prezentacja poezji współczesnych poetów chorwackich w przekładzie Grzegorza Łatuszyńskiego (Tomica Bajsić, Ana Bernardić, Ivan Herceg, Ervin Jahić, Damir Sodan), plus publikacja utworów laureatów X Ogólnopolskiego Konkursu Poetyckiego im. Michała Kajki, którymi okazali się Dawid Koteja, Ida Sieciechowicz, Jakub Rawski Mariusz Tenerowicz, Dominik Piotr Żyburtowicz, Paweł Kobylewski, Paulina Waszkiewicz, Joanna Raczkowska, Piotr Paweł Woźniak oraz Adrian Pałacki.
Proza Jadwigi Nowak i Mariusza Soleckiego.
Dalej. Dział „eseje / wspomnienia” - Krystyna Prendowska „Gdzie niebo łączy się z niebem”.
„Teologia poetów” - Zofia Zarębianka „Aby go nie roztrwonić... Konstandinos Kawafis, Jak możesz”.
ORFEUSZ 2013 – laudacje: Wojciech Ligęza „Poezja i polski los”, Jan Stolarczyk „Poeta, która pisze tak jak mówi”, Tomasz Burek „Syzyf poezji”, Wojciech Kudyba „Poezja jak >czarny list<”, Feliks Netz „Małe, wielkie pytania”, Tomasz Burek „Krajobrazy i historia”.
„Rozmowy >Toposu<” - „Tak zwany mały język”, z Ivanem Hercegiem, poetą i redaktorem pisma „Poezija” rozmawia Artur Nowaczewski.
Recenzje i omówienia blisko dwudziestu nowych książek.
Nadto komunikat o wynikach IX Ogólnopolskiego Konkursu Poetyckiego „Struna Orficka” 2014, artykuły – Ewy Zdrojkowskiej o wystawie w Muzeum Michała Kajki w Ogródku, a też Jerzego Grupińskiego o „Protokole Kulturalnym” (w związku z wydaniem 50. numeru pisma).
„Topos” można kupić w całej Polsce w salonach EMPiK, w redakcji oraz nabyć drogą prenumeraty. Szczegóły: www.topos.com.pl
(październik 2014)
------------------------------------------------------------------------------------
„Topos” nr 4 (137) 2014
Czwarty tegoroczny numer sopockiego dwumiesięcznika literackiego „Topos”, z fragmentem obrazu Gustave Moreau „Orfeusz” („Dziewczyna tracka z głową Orfeusza” - 1866 r.) na okładce, liczy 200 stron. Przy numerze znajdziemy dołączone tomiki poetyckie oraz arkusz/plakat: arkuszFalochroń Aleksandra Wrony; zbiory wierszy Sławomira Matusza Piosenka o oknach. Podwórko Szpilmana i Janusza Ryszkowskiego Stacja przedostatnia. Recenzje obu tomików już wkrótce na naszym portalu. A co wewnątrz bieżącego numeru, otwartego komunikatem o przyznaniuPrzemysławowi Dakowiczowi Nagrody im. K.I. Gałczyńskiego ORFEUSZ za tom poetycki Teoria wiersza polskiego?
Jak zwykle, prym wiedzie poezja. Wiersze publikują Gottfried Benn (tłum. Andrzej Lam), Mirosław Dzień, Daniel Bourne (tłum. Tadeusz Dziewanowski), Joanna Błachnio, Józef Kurylak, Leszek Maleszewski, Marta Fox, Jacek Kowalski, Łucja Dudzińska i Teresa Tomsia.
Proza: opowiadania Roberta Rutkowskiego („Kwatera”) i Ewy Olejarz („Który Rajmund zdjął mundur?”).
Sporo ciekawych materiałów w dziale „Eseje, szkice, przyczynki”. Przemysław Dakowicz „Orfeusz w piekle historii. O Pastuszku Chełmońskiego Jarosława Marka Rymkiewicza". Piotr Müldner-Nieckowski „Marek Nowakowski a problem >małego realizmu<”. Mariusz Solecki „Ucho”. Adriana Szymańska „Mistyk w płaszczu poety” (o Białej przędzy Zbigniewa Jankowskiego). Bartosz Suwiński „Łabędzi śpiew. Klangor Urszuli Kozioł”. Adrian Gleń „Nowy początek czytania? O Antologii Juliana Kornhausera”. Barbara Sokołowska „>Chwyć się jesteś<. Elegijki Artura Daniela Liskowackiego”. Sabina Misiarz-Filipek „Echa Bonowicza”. Teresa Tomsia „Przepis na wiersz: >Zamknij oczy i patrz!<” (o W innych okolicznościach Mariusza Grzebalskiego). Roman Wojciechowski „Amazon kontra reszta świata. Subiektywny przegląd techniczny (2)”
Dzienniki: „ Notes (część 25)” Wojciecha Kassa.
Teologia (nie tylko) poetów: Zofia Zarębianka: „Oburzajcie się! Miasto szczęścia Benoit Duteurte'a i Czas oburzenia Stephane'a Hessela. Refleksja kulturowa z przestrogą w tle”.
Dział recenzji: dwadzieścia dłuższych lub krótszych omówień nowych książek – w tym „Ogród debiutów” Piotra Wiktora Lorkowskiego.
Nadto szereg not oraz informacji tyczących wydarzeń kulturalnych. Gdzie m.in. komunikat o rozstrzygnięciu Ogólnopolskiego Konkursu Literackiego na najlepszy poetycki debiut książkowy roku 2013 – Złoty Środek Poezji Kutno 2014 (I nagroda: Szymon Słomczyński za tom wierszy Nadjeżdża).
Strona internetowa pisma: www.topos.com.pl
(wrzesień 2014)
---------------------------------------------------------------------------------------
„Topos” nr 3 (136) 2014
Trzeci tegoroczny numer sopockiego dwumiesięcznika literackiego „Topos”, z obrazem „Aniołowie powszednich dni” Jacka Solińskiego na okładce, liczy 192 strony. Jak zwykle przy numerze znajdziemy dołączone dwa tomiki poetyckie oraz arkusz/plakat. Arkusz, zawierający wiersze Krystyny Dąbrowskiej, nosi tytuł W bocznej sali. Zbiory wierszy: Przemysława Dakowicza Boże klauny oraz Adriana Glenia Re. Tomiki zostaną zrecenzowane w swoim czasie. A co wewnątrz bieżącego numeru, otwartego wierszem Wojciecha Kassa „Kaliber”?
Gdy o utwory poetyckie idzie, obok W. Kassa publikują Osip Mandelsztam (w przekł. Leszka Engelkinga), Piotr Cielesz, Stanisław Dłuski, Bogusław Kierc, Irena Wyczółkowska, Jerzy Śleszyński, Janusz Kotański oraz Andrzej Szuba.
Z prozą krucho, jedynie kontynuacja „Notesu” (część 24) W. Kassa – jeśli za prozę uznamy dziennik.
Bogata jest zawartość działu esejów, szkiców i przyczynków. Znajdziemy tu materiały P. Dakowicza „Między słowem, milczeniem i... słowem. O wierszu Tadeusza Różewicza [***Czas na mnie...]”, Wojciecha Kudyby „Majl do Leszka Elektorowicza. O liniach wierności”, Janusza Drzewuckiego „Od siebie do siebie, czyli traktat o losie (nad Ostatnim rozdaniem Wiesława Myśliwskiego)”, Ewy Elżbiety Nowakowskiej„Rozpogodzenia Leszka Aleksandra Moczulskiego”, Krzysztofa Kuczkowskiego „O poecie, który pomylił dworce i perony”, Artura Nowaczewskiego „Odkrywanie Karaska”, Jarosława Jakubowskiego „Bez pretensji do świata (z małym znakiem zapytania””, Maksymiliana Wroniszewskiego „Gdzie kończy się historia, a zaczyna wyobraźnia”, Jana Sochonia „Poeta linorytu” i Romana Wojciechowskiego„Amazon kontra reszta świata. Subiektywny przegląd techniczny (1)”. Dodajmy jeszcze artykuł (z cyklu „Teologia poetów”) Zofii Zarębianki„Walt Whitman Pieśń ze szlaku – dotrzeć do jądra rzeczy jako istota mądrości”.
Wewnątrz numeru znajdziemy także wyodrębniony, liczący blisko pięćdziesiąt stron, blok – zawierający teksty związane z festiwalem BETWEEN.POMIĘDZY przygotowane i zredagowane przez Tomasza Wiśniewskiego. A tu między innymi „Edyp w Kolonos” Sofoklesa w nowym przekładzie Antoniego Libery, rozmowa A. Libery i o. Janusza Pydy OP o „Fragmencie dramatycznym II” Samuela Becketta(„Komizm pesymizmu”), rzecz Krzysztofa Miklaszewskiego „Schulz w >Complicite<, czyli brytyjska lekcja kantorowskiego seansu”, rozmowa z Piotrem Tomaszukiem „Nauka latania”. Nadto wiersze publikują Kathleen Jamie (tłum. Monika Szuba), Elizabeth Burns i Alan Riach (tłum. David Malcolm i M. Szuba), ostatni z wymienionych zamieszcza artykuł „Nowe kierunki w literaturze szkockiej” (tłum. M. Szuba), a Ian Brown szkic „Szkocja i jej romans z dramatem” (tłum. Agnieszka Piwowarczyk).
Co zaskoczeniem nie będzie, pod koniec numeru zakotwiczyły recenzje nowych książek: telegraficzne i obszerniejsze. Jest ich przeszło dwadzieścia – wliczając w to cyklicznie prowadzony przez Piotra Wiktora Lorkowskiego „Ogród debiutów”. O kilku publikacjach z tu omawianych pisaliśmy już na naszym portalu.
Nadto, po recenzjach, w dziale „Krótko”, zapisami odzywają się: Karol Maliszewski („Zygmunt Krukowski [1951-2013]. Wspomnienie, pożegnanie”), J. Drzewucki „Włodek Pawlik, jazz i poezja”), Teresa Tomsia („Czytanie Herberta w Poznaniu”) oraz redA („Nagroda im. Ks.Jana Twardowskiego dla Przemysława Dakowicza za Łączkę” i „>Wielki Tydzień Trwa Jacka Solińskiego”).
Na koniec mały cytat z pierwszej części materiału „Amazon kontra reszta świata” R. Wojciechowskiego. Książka elektroniczna i wszystko, co z nią związane, nadal jest tematem mało rozpoznanym, niejednokrotnie budzącym u odbiorców/użytkowników niepewność, zaniepokojenie, a nawet lęk. Cóż, jak się zdaje, elektronicznych gadżetów również w odbiorze literatury nie unikniemy. To coraz szersza ścieżka, a właściwie obecnie już coraz mocniej ubijana droga. R. Wojciechowski, porównując techniczne parametry rozmaitych czytników, tak kończy:
Podobnie jak w wypadku smartfonów, głównym kryterium wyboru czytnika w Polsce jest renoma producenta (dla 75% klientów). Ważna też jest cena (dla 20% badanych) oraz przekątna ekranu (18%). Co ciekawe, w miarę istotny parametr, czyli obecność w urządzeniu ekranu e-ink, była ważna jedynie dla 3,2% internautów. Ta ostatnia informacja obrazuje pewną negatywną tendencję naszego rynku – każde urządzenie mobilne, które dysponuje możliwością czytania e-booków, może być sprzedawane jako czytnik. A tylko urządzenia z tzw. ekranem pasywnym, czyli wykonanym w wyżej omówionej technologii, można nazwać pełnoprawnym czytnikiem/e-readerem.
Zatem, witajcie w nowych czasach! Nadeszła pora, by przełamać strach i przyzwyczajenia oraz sentymentalizm, jak napisał Paul Levinson w „Miękkim ostrzu”, i sięgnąć po „klucze” do wirtualnego świata literatury i wiedzy.
(czerwiec 2014)
-----------------------------------------------------------------------------------------
„Topos” nr 1-2 (134-135) 2014
Pierwszy, podwójny numer roku 2014 pieczętuje „Topos” wypełnieniem 240 stron. I obrazem „Miasto” na okładce (akryl na płótnie) Wojciecha Nadratowskiego. A zamyka dwumiesięcznik bibliografia osobowa i rzeczowa za rok 2013. Przy podwójniaku znajdziemy aż cztery dodatki: dwa arkusze poetyckie i dwa zbiory wierszy. Daniel Bourne Pierwszy elementarz i Piotr Wiesław Rudzki W szafie – to arkusze. Oraz nowe tomiki poetyckie Wojciecha Kassa i Zbigniewa Jankowskiego – sygnowane tytułami Ba! i Biała przędza. Do tomików odniesiemy się na portalu LM osobno już niebawem.
Tymczasem zajrzyjmy do wnętrza podwójnego numeru pisma.
Bieżące wydanie otwierają wiersze Wojciecha Gawłowskiego. Poezji, jak zwykle, w „Toposie” nie brakuje. W głębi numeru, przeplatając się z innymi tekstami, swoje utwory poetyckie publikują Gunnar Ekelöf (przekł. Getsugen / Andrzej B Krajewski-Bola), Walt Whitman (przekł. Andrzej Szuba), Kazimierz Nowosielski, Adrian Gleń, Paweł Tański, Łukasz Waligórski, Maciej Cisło, Mariusz Solecki, Maria Duszka i Desmond Graham (przekł. Antoni Kaja i Alicja Mużnik).
Proza: Wojciech Kass – „Notes (23)”, Bartosz Suwiński - „Pola trzcin”, Czesław Sobkowiak - „Rzeka powrotna”.
Dział esejów, szkiców i przyczynków: Wojciech Ligęza „Mówią, że najpiękniejsze miasto świata”. Julian Tuwim w Rio de Janeiro; Marcin Cielecki „Wszystkie podróże Thomasa Mertona”; Jan Sochoń „Człowiek ma tylko jedno serce. Księdza Janusza St. Pasierba poetycka antropologia miłości”; Urszula Benka „Teresa Ferenc. Pytania do Boga”; Wojciech Kudyba „Majl do Piotra Mitznera. O wdzięku dźwięku”; Jarosław Ławski „Dakowicz” (o Teorii wiersza polskiego Przemysława Dakowicza);Edyta Antoniak-Kiedos „Dziesięć sonetów na trzy dni nieśmiertelności. O polsko-węgierskich inspiracjach Feliksa Netza”; Wiesław Ratajczak „Cień ojca” (o Śladach krwi Jana Polkowskiego); Janusz Drzewucki „Wybór między nie a nic” (o Dwunastu medytacjach Jana Erika Volda); Andrzej Turczyński „Dziecko niesione wiatrem” (o Tam i tu Bogdana Jaremina); Barbara Sokołowska „De-klaracje Beaty Patrycji Klary”.
Teologia poetów: Zofia Zarębianka „Ślady biblijne w poezji Marcina Świetlickiego”.
Pożegnania: Wojciech Kudyba „Artur”; Wojciech Gawłowski „Kobieta, która...”; Miloš Doležal „Artur mazowieckiej równiny” (tłum. A. Babuchowski); Sławomir Matusz „Nazajutrz”.
Dział recenzji – bogato rozbudowany. Ponad ćwierć setki omówień dłuższych lub krótszych książek nowych. Poetyckich, prozatorskich i nie tylko. Między innymi piszą Dorota Heck (T. Różewicz Sobbing Superpower), Adrianna Szymańska (J. HartwigZapisane), Tomasz Pyzik (T. Tomsia Rzeczywiste i wyobrażone), Łukasz Kucharczyk (J. Nowak Duchowa rzeczywistość świata), Mariusz Solecki (W. Łysiak Karawana literatury), Martyna Bodowicz (E. Bryll, M. Styczeń Duchy poetów), Anna Łozowska-Patynowska (L.M. Jakób Ciemna materia), Stanisław Szwarc (W. Pestka Powiedzcie swoim), Piotr W. Lorkowski (G. Wróblewski Gender; T. Hrynacz Przedmowa do pięciu smaków). Ostatni z recenzujących dopełnia omówienia „Ogrodem debiutów” - gdzie z pierwszymi książkami pojawiają się Szymon Domagała-Jakuć, Mateusz Maciej Kolbus EC, Piotr Stankiewicz i Łucja Dudzińska.
A w dziale not o wydarzeniach kulturalnych: Teresa Tomsia „Twórcze półwiecze Jerzego Grupińskiego”, Monika Malessa-Drohomirecka „Andrzej Strumiłło i Max Ernst w Krakowie”, relacja Jarosława Jakubowskiego „Topoi w Tarabuku”, Krzysztof A. Jeżewski „Wojciech Kilar (1932-2013) kompozytor ducha”, Olga Kubińska „Warsztaty translatoryczne dla studentów UG”.
Strona internetowa pisma: www.topos.com.pl
(kwiecień 2014)
----------------------------------------------------------------------------------------------
"Topos" nr 6 (133) 2013
Ostatni numer „Toposu” tego roku, liczący 200 stron, otwierają utwory poetyckie Tadeusza Różewicza oraz „Laudacja na 20-lecie dwumiesięcznika 'Topos' z Sopotu” Krzysztofa Dybciaka. Do numeru dołączono plakat/arkusz poetycki Możemy mieć tylko jedno, którego autorką jest Renate Schmidgall, a także tomiki wierszy Krzysztofa Karaska Słoneczna balia dzieciństwa i Wojciecha Kudyby W końcu świat.
A co dalej w samym numerze? Jest w czym się zanurzyć.
Jak zwykle w dwumiesięczniku dużo liryki. Tym razem swoje wiersze (obok T. Różewicza) publikują: Andrzej Słomianowski, Tadeusz Kijonka, Janusz Ryszkowski, Marian Lech Bednarek, Marta Kucharska, Tadeusz Olszewski, Jan Majewski, Remigiusz Michno, Chaim Arik Asaf. Do tego, wyodrębnione na końcu, utwory laureatów 9. Ogólnopolskiego Konkursu Poetyckiego im. Rainera Marii Rilkego, którymi okazali się: Urszula Honek, Marcin Cielecki, Piotr Przybyła i Karol Mroziński.
Prozę reprezentuje opowiadanie Ryszarda Skwarskiego „Taniec wiejski przed parą książęcą”.
W dziale esejów, szkiców i przyczynków, obok wspomnianej „Laudacji...” K. Dybciaka: Wacław Tkaczuk „*)”, Zbigniew Chojnowski „Tarcza z pajęczyny”, Sławomir Matusz „Dusza a człowiek podziemny. Rzecz o pisaniu”, Wojciech Kudyba „Mejl doArtura Fryza. O objętości”, Grzegorz Kalinowski „Dziennik Kazimierza Hoffmana – komentarz”, Adrian Gleń razy dwa „, albo o naskórku języka. Julian Kornhauser czyta Piąty zbiór wierszy Ewy Lipskiej” oraz „(Nie)codzienność i obiektywizm. Uwagi o Rzeczach R Zygmunta Krukowskiego, Artur Fryz „Poezja jako przestrzeń bycia. Szkic o nowych wierszach Wojciecha Kassa”.
Rozmowy „Toposu”: „Nie chciałem pisać wierszy”. Z poetą Ernestem Bryllem rozmawia Martyna Badowicz.
Diariusze: Kazimierz Hoffman „Dziennik (fragmenty)”, Wojciech Kass „Notes (22)”.
Sztuka przekładu: Jewgienij Czigrin „Jabuticaba” - przeł. Władimir Sztokman.
Teologia poetów: Zofia Zarębianka „Gdy robi się coraz później – łaska bólu przed brzaskiem. Anna Kamieńska i Julia Hartwig w wierszach o starości”.
Nie zabrakło też recenzji. Znajdziemy tu omówienia blisko dwudziestu nowych książek – w tym stały „Ogród debiutów” autorstwa Piotra Wiktora Lorkowskiego.
I na koniec dwa fragmenty „Laudacji na 20-lecie dwumiesięcznika 'Topos' z Sopotu” autorstwa K. Dybciaka, wygłoszonej podczas uroczystego wieczoru jubileuszowego w sali Polskiej Filharmonii Kameralnej Sopot w Operze Leśnej.
Sopocki „Topos” założony i kierowany do dziś przez Krzysztofa Kuczkowskiego osiągnął dojrzałość, nie tracąc młodzieńczego wigoru, o czym świadczy ponad 130 numerów dwumiesięcznika – w tym większość to zeszyty monograficzne – prawie 100 książek (ogromna przewaga zbiorów liryki), ponad 50 plakatów-arkuszy poetyckich i wiele imprez kulturalnych o zasięgu ogólnopolskim: 7 Festiwali Poezji, ogólnopolska nagroda literacka i patronat nad kilkoma innymi, spotkania autorskie oraz sympozja. Co zwraca szczególną uwagę, to niezwykła dynamika rozwoju tego pisma w ostatnich latach. Początkowo szczupły periodyk o lokalnym znaczeniu zaczął przyciągać autorów i czytelników z całej Polski, potem wydawane były coraz liczniejsze arkusze poetyckie i tomy wierszy coraz bardziej znaczących pisarzy, także organizowane imprezy znane w całym kraju. Obecnie „Topos” stanowi centrum twórczości na literackiej mapie Polski oraz jest elitarnym „koncernem” wydawniczym drukującym nie tylko lirykę.
(…) Jak już mówiłem, „Topos” jest czasopismem literackim, ale jego redaktorzy i współpracownicy rozumieją literaturę nieco inaczej niż większość współczesnych twórców identyfikujących się z rozmaicie pojmowanym postmodernizmem. Nie chcą żyć w supermarkecie handlującym kulturą, zresztą coraz bardziej wyjałowioną z wartości, przygnębiającą duchowym ubóstwem, szerzącą relatywizm. Twórcy „Toposu” nie izolują się artystycznej działalności od innych dziedzin kultury i od ludzkiego istnienia; dobrze orientując się w tym, co obecnie dzieje się w sztuce i myśli humanistycznej, nie płyną konformistycznie z głównym prądem. Opanowali najnowsze techniki tworzenia i piszą teksty oryginalne, ale wiedzą ponadto, iż w dookolnej rzeczywistości są sprawy równie ważne i piękne jak literatura, więc nimi także się zajmują. Nie pochłania ich bez reszty własne dzieło, szukają sensów i wartości ponadindywidualnych, a niektórzy poszukują nawet prawd ugruntowanych transcendentnie oraz kontynuują wielką tradycję sztuki i myśli chrześcijańskiej. (…)
Strona internetowa pisma: www.topos.com.pl
(styczeń 2014)
-----------------------------------------------------------------------------------------------
"Topos" nr 5 (132) 2013
Piąty tegoroczny numer sopockiego dwumiesięcznika literackiego „Topos”, liczący 200 stron, przynosi smakowite kąski. Osią numeru – jak czytamy po otwierającym numer spisie treści – jest ankieta redakcyjna pt. „Po co poezja?”. Zaraz bliżej o tym. A do numeru dołączono: arkusz/plakat poetycki Krzysztofa Kuczkowskiego oraz dwa zbiory wierszy: Leszka Aleksandra Moczulskiego Kartki na wodzie i Artura Daniela Liskowackiego Elegijki.
„Po co poezja?” Informuje redakcja pisma o ankiecie: Zaprosiliśmy do niej szerszy krąg poetów i krytyków, tych którzy chcą prowadzić rozmowę w drodze, którzy opanowali sztukę dialogowania, opierającego się na przekonaniu, że „mówiąc, można być bliskim nie przestając być kimś innym”. Część zaproszonych autorów odpowiedziało na pytania wprost, inni uznali, że pełniej mogą się wypowiedzieć w formie wyznania czy manifestu. Wypowiadają się Zbigniew Chojnowski, Przemysław Dakowicz, Tadeusz Dąbrowski, Wojciech Gawłowski, Adrian Gleń, Jarosław Jakubowski i Feliks Netz.
A w ramach „Topoi” wiersze swoje prezentują: F. Netz, P. Dakowicz, W. Gawłowski, A. Gleń, J. Jakubowski, Wojciech Kass, Wojciech Kudyba i Artur Nowaczewski.
Nadto, w głębi numeru, poezja Teresy Tomsi, Ewy Elżbiety Nowakowskiej, Eway Olejarz, Izabeli Kawczyńskiej, Adriana Sinkowskiego, Adama Majewskiego i Kamili Janiak.
I tylko jedna proza: Grzegorza Filipa („Na pewno coś pan pamięta”).
Kontynuacja „Topoi” - krytyka. Krzysztof Dybciak „>Po co poezja< Odpowiedź na ankietę „Toposu”. Mirosław Dzień „51 tez o wierszach, poetach i sensie”. A. Gleń „Cóż po-etyce? >Wiersz etyczny< Juliana Kornahausera”. W. Kass „A!”. Grzegorz Kociuba „Poezja a nasza współczesność”. Krzysztof Kuczkowski „Niewysłuchani, nieprzeczytani”. W. Kudyba „Droga”.
Rozmowa Macieja Roberta i P. Dakowicza o książce Teoria wiersza polskiego „Krwawe cmentarne bajoro”.
Stały dział „Teologia poetów”: Zofia Zarębianka „Miasto marzeń – Niebieskie Jeruzalem”.
Kilkanaście stron poświęconych poetyckiej nagrodzie „Orfeusz”: Ewa Zdrojkowska „>Orfeusz< dla Jana Polkowskiego. Poezja jest ważna”; laudacje Tomasza Burka, Jana Stolarczyka, F. Netza, K. Kuczkowskiego i Wojciecha Ligęzy.
A co w dziale „Eseje/szkice”? Krzysztof Dybciak „Nie można zaszyć historii (Wacław Holewiński Szwy)”; E.E. Nowakowska „Co zrobić z nadmiarem pamięci, czyli Miłość, droga pani Schubert Ewy Lipskiej”; A. Gleń „Ze ściśniętego gardła, przez zacięte usta... Chiazma Kazimierza Brakonieckiego”; Janusz Ryszkowski „Poezja jest błyskiem, więc jeśli... (Mieczysław Machnicki Lawa się nasładza, skorupa ciemnieje)”; Karol Maliszewski „Wokół najciekawszych debiutów. Notatki na gorąco”.
Są też, jak zwykle w „Toposie”, recenzje. Omówienia kilkunastu nowych książek, w tym „Ogród debiutów” Piotra Wiktora Lorkowskiego.
A to nie wszystko. Bo w numerze znajdziemy jeszcze między innymi tekst T. Tomsi „Wspominając Zbyszka Dominiaka” i wiersze laureatów VIII Ogólnopolskiego Konkursu Poetyckiego „Struna orficka” im. Wojciecha Bąka: Jerzego Fryckowskiego, Pawła Podlipniaka, Ewy Włodarskiej, Idy Sieciechowicz i Rafała Barona.
U końca prezentacji nowego numeru wróćmy na chwilę do nawrotnego cyklu „Topoi”. Wiele tu tekstów wartych cytacji. A spośród nich ująć może M. Dzień i jego „51 tez o wierszach, poetach i sensie”. Oto wyimki, w notacjach zwartych, nierzadko przypominających maksymy.
I. Poezja jest doświadczaniem Tajemnicy; jest wchodzeniem za pomocą słowa w nieznany świat.
XII. Poezja obok miłości i modlitwy jest esencjonalnym wyrazem ludzkiego ducha.
XXI. Poezja jest pamięcią o Wartościach Uniwersalnych, które jak ostre kamyczki ranią nasze stopy w butach relatywizmu.
XXV. Pisanie wierszy jest aktem mistycznym, stąd też nie sposób pojąć ani czym poezja jest, ani po co jest. Można co najwyżej powiedzieć, że moment, w którym zaprzestanie się pisania wierszy, będzie zarazem chwilą prawdziwego końca człowieka.
XXXIII. Potrzeba poezji wynika z nieposkromionej chęci wydobycia na powierzchnię tęsknoty, która nie pozwala nam zadowolić się tym, co już poznane i opisane.
XXXVII. Każdy akt twórczy wydobywa nas z lęku przed Utratą, przed absolutną amnezją, poczuciem wszechogarniającej pustki.
XLIII. Poezja jest wielką przeciwniczką przeciętności. Ktoś, kto tego nie pojmuje, niech milczy.
XLIX. Każdy wiersz okrada rzeczywistość z jakiejś Tajemnicy. To jedyna kradzież, która nie jest grzechem.
LI. Nie pytaj, po co poezja? Składaj litery, jak gdyby tylko w ten sposób mogło przetrwać twe imię.
PS. Chociaż rzecz nie jest wyeksponowana w bieżącym numerze (poza skromną informacją na odwrocie pierwszej strony okładki), warto i trzeba wspomnieć o jubileuszu „Toposu”. To już dwadzieścia lat jego obecności na krajowym rynku prasowym. Wyszło ponad 130 numerów dwumiesięcznika. Ewenement wśród pism literackich po roku 1989. Bo wiele w tym czasie pism o podobnym profilu powstało i... upadło. A „Topos” trwa i się rozwija, zyskując coraz mocniejszą pozycję.
Periodyk stworzył Krzysztof Kuczkowski. Zatem K. Kuczkowskiemu – oraz zespołowi zgromadzonemu przy „Toposie” - wyrazy podziwu i gratulacje. Wypada życzyć następnych dwudziestu lat. Trzymamy kciuki za konsekwencję, kondycję i trwanie w wierze, iż można dobrze służyć literaturze. Publikując teksty/utwory wartościowe, nakłaniające do refleksji.
(listopad 2013)
----------------------------------------------------------------------------------------------------
"Topos" nr 4 (131) 2013
Liczący 216 stron czwarty tegoroczny numer dwumiesięcznika literackiego "Topos" zdobi na okładce fotograficzny portret Jarosława Marka Rymkiewicza (autorstwa Stefana M. Ronisza) - któremu wewnątrz numeru poświęcono osobny blok tekstów. I - co już jest ugruntowaną tradycją - przy piśmie znajdziemy nowy arkusz poetycki/plakat oraz dwa zbiory wierszy. Arkusz Wacława Tkaczuka Gry losowe i tomiki Bogdana Jaromina Tam i tu oraz Jana Erika Volda (w przekładzie Andrzeja Słomianowskiego) Dwanaście medytacji.
A czym wypełniony jest cały numer "Toposu"?
Naturalnie poezją, prozą, esejami i szkicami, przyczynkami krytycznymi oraz recenzjami nowych książek. Nadto znajdziemy tu rozmowę, kolejny odcinek dziennika Wojciecha Kassa, noty i komunikaty - m. in. o konkursach i nagrodach literackich.
I tak poezję reprezentują: Przemysław Dakowicz, Konstandinos Kawafis (w przekładzie Jacka Hajduka), Agnieszka Hejmowska, Sławomir Matusz, Marek Czuku, Franciszek Nastulczyk, Ninette Nerval, Dariusz Dziurzyński, Mieczysław J. Warszawski, Czesław Sobkowiak, Janina Osewska, Izabela Fietkiewicz-Paszek oraz (w pokłosiu Ogólnopolskiego Konkursu Poetyckiego im. M. Kajki) Paweł Podlipniak, Marcin Cielecki, Rafał Baron, Joanna Nowak, Adrian Pałacki i Wiktoria Anna Milanowska.
Proza? Jedynie Andrzej Turczyński (blok miniatur "Frazy").
W dziale esejów, szkiców i opracowań krytycznych:
Adrianna Zabrzewska "Nic mnie nie powstrzyma",
Zofia Zarębianka "Miasto marzeń - Niebieskie Jeruzalem",
Paweł Tański ">Odbiór niezakłóconyBogumiła Andrzejewskiego",
Karol Maliszewski "Honet i inni. >Roczniki 70.< w dwudziestą rocznicę literackiego istnienia",
Adriana Szymańska "Pomiędzy pięknem a piekłem (Pomiędzy Tadeusza Dąbrowskiego)",
Grzegorz Kalinowski "Poetycka summa Leszka Aleksandra Moczulskiego".
Jest też rozmowa Mariusza Korycińskiego i Roberta Zybranta z Adamem Poprawą "Przyciasny kontusz, powstańczy hełm i groza nicości".
Jednak lwią część numeru (kilkadziesiąt stron) poświęcono poecie i eseiście (a też dramaturgowi, krytykowi literackiemu i tłumaczowi), profesorowi nauk filologicznych Jarosławowi Markowi Rymkiewiczowi. O wybitnym twórcy swoje materiały przedstawiają:
Mariusz Koryciński "Alfabet Rymkiewicza",
Mariusz Kalandyk "Jarosław Marek Rymkiewicz jest w złym humorze",
Ewa Paczoska "Jarosława Marka Rymkiewicza historia literatury. Myśli różne",
Marzena Woźniak-Łabieniec "Jarosław Marek Rymkiewicz w cenzurze i poza cenzurą",
Przemysław Dakowicz "Rymkiewicz na rydwanie",
Adrian Gleń ">Dialogi z umarłymi<, albo neoklasycyzm. Julian Kornhauser czyta Thema regium Jarosława Marka Rymkiewicza",
Robert Zybrant "Między myślą a materią".
A dział recenzji? Jak zwykle bogaty. Znajdziemy tu krótsze lub dłuższe omówienia dwudziestu nowych publikacji, z których kilka recenzowaliśmy wcześniej na naszym portalu (m. in. Park P. Müldnera-Nieckowskiego, Forever M. Czuku, Freienwill M. Duszki i 47 lotów balonem A. Zdrodowskiego).
Na koniec telegraficznego przedstawienia "Toposu" nr 4 mały cytat tyczący przygód cenzorskich w PRL-u J.M. Rymkiewicza - pochodzący z tekstu M. Woźniak-Łabieniec (stanowiącego zapis referatu wygłoszonego podczas Konferencji Rymkiewiczowskiej 27 października 2012 roku w Milanówku). Konkretnie jednej z przygód - w tym przypadku z okresu stanu wojennego.
Ciekawą drogę wydawniczą w instytucjach cenzorskich przeszła książka Rymkiewicza "Wielki Książę z dodaniem rozważań o istocie i przymiotach ducha polskiego". Oddana do składania w stanie wojennym, w czerwcu 1982 roku w Państwowym Instytucie Wydawniczym , trafiła - jak wspomina autor - do cenzury wojskowej, która przejęła w tym wypadku funkcje i konpetencje GUKPPiW (relacje między cenzurą wojskową a cywilną w stanie wojennym to temat wymagający jeszcze szerszego rozponania). Cenzorzy wojskowi, którzy uznali książkę za rzecz o zamierzchłej historii z XIX wieku, byli mniej wnikliwi w ocenie dzieł literackich niż wytrawni urzędnicy jednego z najważniejszych krajowych wydawnictw którym był wówczas PIW. Być może dlatego książka pół roku później została dopuszczona do druku. Gdy jednak ukazała się (w listopadzie 1983 roku), wywołała burzę w wydawnictwie i została uznana za przeoczenie cenzorskie: czyż w sytuacji stanu wojennego, gdy władza została skoncentrowana w silnej ręce dyktatora, straszącego ingerencją wojsk radzieckich, należy pozwalać na snucie rozważań, dlaczego Polacy nie zamordowali carskiego namiestnika w Polsce? Analogia wydawała się zbyt oczywista. Sytuacja takiego "zwolnienia" do druku ("zwolnienie" to określenie ze słownika cenzorskiego, oznaczające po prostu dopuszczenie do publikacji) tekstu w kostiumie historycznym, ale dość wyraziście aluzyjnym wobec aktualnej sytuacji, nie była jedyną.
Strona internetowa pisma: www.topos.com.pl
(wrzesień 2013)
-----------------------------------------------------------------------------------------------
"Topos" nr 3 (130) 2013
Można zanurzyć się w trzecim tegorocznym numerze dwumiesięcznika literackiego "Topos", liczącym 184 strony. Jak zwykle przy periodyku (w pakiecie) znajdziemy arkusz poetycki/plakat oraz dwa nowe tomiki wierszy. Tym razem arkusz eksponuje wiersze Bogdana Jaromina (Niedomknięte morze). A nowe zbiory poetyckie to Lawa się nasładza skorupa ciemnieje Mieczysława Machnickiego (rzecz już omówiona przez Annę Łozowską-Patynowską - patrz "port literacki" naszego portalu) i Rekolekcje, czyli zapiski z trzeciego piętra Macieja Krzyżana (tomik omówimy później). A co w najnowszym numerze sopockiego pisma? Na plan pierwszy wybija się "Nieodkryty Białoszewski" - zapowiadany na okładce sugestywną fotografią Mirona Białoszewskiego - autorstwa Ireny Jarosińskiej.
I właśnie tekst Tadeusza Sobolewskiego, poświecony M. Białoszewskiemu (poprzedzony wierszami Ryokana, japońskiego mnicha zen i poety, żyjącego XVIII i XIX wieku - w przekładzie z angielskiego Andrzeja Szuby) otwiera numer. Dalej blok poświęcony autorowi Zawału, zredagowany przez Adriana Glenia, wypełniają: Paweł Tański - ">Dla nikogo nie jestem osobą pierwsząTajnym dzienniku Mirona Białoszewskiego", Marcin Czerwiński - "Po dzienniku, po życiu", Piotr Michałowski - "Pod ścianą wiersza", Adam Poprawa - "Taki traf też mu się".
Co dalej? Przyjrzyjmy się poezji. Oprócz Ryokana w trzecim numerze "Toposu" znajdziemy wiersze Janusza Stycznia, Józefa Kurylaka, Roberta Rutkowskiego, Janusza Drzewuckiego, Grzegorza Kociuby, Janusza Kobierskiego, Macieja Krzyżana, Grzegorza Kwiatkowskiego i Wojciecha Sołtysa.
Prozę reprezentują Tomasz Tabako i Jadwiga Nowak.
Kontynuuje swój dziennik Wojciech Kass - "Notes (20)".
A w dziale esejów, szkiców, przczynków krytycznych i listów? Bartosz Suwiński "Gramatyka istnienia. Śladem Krystyny Miłobędzkiej", Ilona Czechowska "Adam Mickiewicz w tłumaczeniu Dedeciusa na język niemiecki", Artur Fryz "Literatura jako uścisk nieobecnej dłoni. (O Ręce Flauberta Renaty Lis myśli kilka)", Artur Nowaczewski "Mieczysława Orskiego krytyka dla dorosłych", Piotr Józef Maksymowicz "Egzystencjalna chaconne Justyny Bargielskiej".
Zaś w dziale "Teologia poetów" jak zwykle Zofia Zarębianka. Tym razem "Obraz księdza i wizja kościoła w poezji księdza Jana Twardowskiego".
Recenzji nowych książek grubo ponad dwadzieścia. Swoje opinie ogłaszają m. in. Agnieszka Rydz (K. Nowosielski Okno od północy), Ewa Świąc (M. Czuku Facet z szybą), Janusz Ryszkowski (T. Rudowicz Podobno jest taka rzeka), Adriana Szymańska (A. Syska Na ogród gorejący), Grzegorz Kociuba (K. Szeremeta Nowy dokument tekstowy), Artur Nowaczewski (J. Kerouac i A. Ginsberg Listy), Maciej Sabal (K. Maliszewski Manekiny), Konrad Liskowacki (A. Mahjar-Barducci Pakistan Express), Wojciech Fułek (F. Walicki Epitafium na śmierć rock and rolla), w tym "Ogród debiutów" Piotra Wiktora Lorkowskiego (K.Fetlińska, Sz. Szwarc, M. Skalik).
Strona internetowa pisma: www.topos.com.pl
(sierpień 2013)
---------------------------------------------------------------------------------------------
"Topos" nr 1-2 (128-129) 2013
Od niedawna dostępny jest pierwszy tegoroczny, za to podwójny, numer sopockiego dwumiesięcznika literackiego "Topos": 1-2 (128-129). Liczy 264 strony i zawiera m. in. bibliografię pisma za rok 2012. Przy podwójniaku znajdziemy dodatki - arkusz poetycki/plakat oraz dwa zbiory wierszy. Autorem arkusza Kraj bez winnic jest Paweł Huelle, zaś tomików, wydanych w ramach Biblioteki "Toposu": Teoria wiersza polskiego - Przemysław Dakowicz, Linia - Mirosław Dzień. O zbiorach wierszy napiszemy osobno w swoim czasie.
A co w samym podwójniaku? Jest się w czym zanurzyć.
Ciąg lekturowy otwierają wiersze Romana Misiewicza, esej Wasyla Machno "Wenecki lew. O Josifie Brodskim" (w przekładzie Bohdana Zadury) oraz wiersze Sławomira Matusza.
Dalej spotkamy pokaźny blok, sygnowany nadtytułem "between.1983". Tak nazwano planowaną konferencję, która jest stałym elementem festiwalu BETWEEN.POMIĘDZY - w tym roku przewidziany w dniach 13-19 maja. Jak informuje we wstępnym materiale Tomasz Wiśniewski: Festiwal w 3013 roku będzie składał się z serii warsztatów teatralnych, odczytów współczesnych pisarzy (Antoni Libera, David Kennedy, Jacek Gutorow) oraz wystepów polskich grup teatralnych, m. in. Teatru Wierszalin. Po raz pierwszy światło dzienne ujrzy anglojęzyczny almanach festiwalu na rok 2013 - zbiór prozy, poezji, esejów, wywiadów oraz szkiców krytycznoliterackich autorstwa H. Portera Abbotta, Paula Allaina, Dereka Attridge'a, Justyny Bargielskiej, Enocha Bratera, Davida Constantine'a, Michaela Edwardsa, Stanleya Gontarskiego, Josa Houbena, Jerzego Jarniewicza, Krzysztofa Kuczkowskiego, Fay Lecoq, Marcella Magniego, Simmona Murraya, Alana Riacha, Ziny Rochan, Grahama Swifta oraz Andrzeja Zgorzelskiego.
Wróćmy jednak do bieżącego numeru "Toposu". I wspomnianego bloku "between.1983".
Kolejno tu mamy: prozę Samuela Becketta "Źle widziane źle powiedziane (początek)" (w przekładzie A. Libery), wiersze Davida Kennedy'ego w tłumaczeniu J. Gutorowa i tegoż "Kilka słów na marginesie" o D. Kennedym, esej G. Swifta "Szybkość i powolność" (przekł. T. Wiśniewski), esej Davida Malcolma "Prywatne życia, publiczne przedstawienia: proza Grahama Swifta" (przekł. Monika Szuba), esej Jeana Warda ">Ludzki ród/ w nadmiarze nie umie znieść rzeczywistościWaterland G. Swifta", wiersze J. Gutorowa oraz esej Ludmiły Gruszewskiej-Blaim "Ucieczka z południowej Afryki: strategie narracyjne w powieściach J.M. Coetze'ego".
Nadto, już poza blokiem, sporo poezji, prozy, szkiców i przyczynków krytycznych, a też recenzji nowych książek.
Wiersz swoje publikują (prócz wymienionych): Zbigniew Jankowski, Krzysztof Andrzej Jeżewski i w przekładzie tegoż Jean Mambrino, Bogusław Kierc, Piotr Matywiecki, Michał Kozłowski i Karol Bajorowicz. Prozę natomiast: Jan Polkowski, Piotr Marciniak i Bartosz Suwiński.
Kolejny odcinek "Notesu" Wojciecha Kassa.
W dziale esejów i szkiców:
K.A. Jeżewski "Muzyka francuska najpiękniejsza?", Wojciech Kudyba "Mejl do Zofii Zarębianki (o wiecznych wakacjach)", Krzysztof Dybciak "Krzemieniecka szkoła literacka", Marek Bernacki "Różewiczowskie ostatki - o tomie To i owo", Urszula Benka "Pokochać boskie morze. Wokół nowych wierszy Zbigniewa Jankowskiego", Adrian Gleń "Nie tyle (nawet) klasycy", Teresa Tomsia "Ulotne dowody istnienia", Krzysztof Krasucki "Inna nowoczesność Krzysztofa Karaska".
Dział "Rozmowy Toposu":
"Muzyka to początek i koniec, genesis i apokalipsa" - z K.A. Jeżewskim rozmawia W. Kudyba.
Dział "Lekturnik":
Przemysław Dakowicz "Na marginesie Głosów J. Polkowskiego (kartki wydarte z notatnika)".
"Teologia poetów":
Zofia Zarębianka ">Piosenka o porcelanie< Czesława Miłosza. Kultura jako pamięć wpisana w rzeczy".
"Skrytka pocztowa":
Bogusława Latawiec "Wiktor Woroszylski z pamięci, z listów, z >Arkusza<".
Pod koniec numeru znajdziemy również blisko dwadzieścia recenzji nowych książek, w tym cykliczny "Ogród debiutów" Piotra Wiktora Lorkowskiego.
(maj 2013)
----------------------------------------------------------------------------------------------
"Topos" nr 6 (127) 2012
Jest ostatni ubiegłoroczny numer sopockiego dwumiesięcznika literackiego "Topos" - 6 (127) 2012, pieczętowanego na okładce sugestywnym fragmentem obrazu Głowa Krzysztofa Izdebskiego-Cruza. Liczy 200 stron. Przy numerze plakat/arkusz poetycki i dwa zbiory wierszy: arkusz Macieja Woźniaka Tamburyn z człowiekiem, tomiki Kazimierza Brakonieckiego Chiazma i Jerzego Grupińskiego Kuszenie świętego Poetego. Omówienie zbiorów wierszy przedstawimy osobno - w późniejszym czasie.
A co w bieżącym numerze "Toposu"? Sporo ciekawych tekstów.
Numer otwiera poemat "Ein Meister aus Deutschland" Przemysława Dakowicza - łódzkiego poety, historyka literatury i krytyka, autora niedawno opublikowanej książki Helikon i okolice. Notatki o poezji współczesnej.
Zaraz po nim dwa eseje: Doroty Heck "Różewicz i obrazy" oraz obszerny objętościowo, "wirujący" wokół obrazu Rzeźnia Jerzego Nowosielskiego "Akeda, ostatnie słowo" Marcina Cieleckiego. Jerzy Nowosielski (1923-2011) pojawia się też na stronach następnych, w rozmowie ("Bardzo chciałam zrozumieć") Ewy Zdrojkowskiej z Krystyną Czerni, krytykiem i historykiem sztuki, autorką biografii wybitnego artysty malarza (a też filozofa i teologa prawosławnego) Nietoperz w świątyni.
Co z poezji, oprócz wspomnianego utworu P. Dakowicza? Swoje wiersze ogłaszają jeszcze Paul Celan (w przekładzie Hanny Milewskiej), Mirosław Dzień, Zofia Zarębianka, Piotr Cielesz, Mariusz Kalandyk, Anna Nowaczyńska, Mateusz Pieniążek, Piotr Gajda i Tomasz Hrynacz.
Prozę opowiadaniami przedstawiają Ryszard Skwarski, Henryk Bardijewski i Jerzy Grundkowski. Pojawia się także kolejny - osiemnasty - odcinek "Notesu" Wojciecha Kassa.
Również dział esejów, szkiców i przyczynków krytycznych jest bogaty. Obok wymienionych już esejów D. Heck i M. Cieleckiego w bieżącym numerze "Toposu" publikują - Marek Bernacki ("Wieczne piękno i śmierć [impresje weneckie]"), Wojciech Kudyba ("Mejl do Krzysztofa Koehlera [o mniejszości]"), Bartosz Suwiński ("Pośród słów schronienie. Melancholijne impresje w Księdze niepokoju Fernanda Pessoi"), Adrian Gleń razy dwa ("Koniec krytyki i zadanie myślenia [Andrzej Zawada, Oset, pokrzywa. Szkice o literaturze] - notatki na ostatnim marginesie" oraz "Ślad wciąż się urywa. Notatki na marginesach Księgi zakładek Jacka Gutorowa"), Artur Fryz ("Poezja w ciaśniejszych czasach [Olga Kubińska Zaduszki]") i Teresa Tomsia ("Patrz uważnie >w jeszcze większą przestrzeń< [Szymon Babuchowski Rozkład jazdy]").
Zaś Zofia Zarębianka, w tym numerze demonstrująca również wiersze, publikuje rzecz "Kim jest ojciec? Sakralny wymiar relacji w nowych wierszach Wojciecha Kudyby" (mowa o zbiorze wierszy WK Ojciec się zmienia).
I dział recenzji, zawierający omówienia kilkunastu nowych książek. Od recenzji wnikliwszych, po traktowane pobieżniej. Tu znajdziemy między innymi przybliżenia książek Stanisława Różewicza (Stanisława, nie mylić z Tadeuszem) Było minęło... w kuchni na salonach X Muzy (Feliks Netz), Ewy Lipskiej Droga pani Schubert... (Edyta Antoniak-Kiedos), Tadeusza Dziewanowskiego Siedemnaście tysięcy małpich ogonów (Teresa Rudowicz), Wojciech Banach Rondo Bydgoszcz. Wiersze miejskie 1977-2012 (Krzysztof Szymoniak), Jan Majewski Z ziemi i z obłoków. Wiersze (Zbigniew Chojnowski), Jarosław Makowski Wariacje Tischnerowskie (Tomasz Pyzik), Bartosz Jastrzębowski i Jędrzej Morawiecki Krasnojarsk zero (Konrad Liskowacki).
Tuż za, choć nadal w ciągu recenzyjnym, mamy "Ogród debiutów" Piotra Wiktora Lorkowskiego - dwunastą odsłonę omówień książek autorów wstępujących. Tym razem inicjacyjnymi książkami pokazują się w "Ogrodzie" Urszula Kulbacka, Joanna Małgorzata Przybylska, Marta Jurkowska i Tomasz Bąk.
To, rzecz jasna, nie wszystko w telegraficznie przedstawionym numerze. Znajdziemy w nim także między innymi informacje o VII Międzynarodowym Festiwalu Literatury w Nowym Sadzie (Serbia) pióra Adriany Szymańskiej, o wizycie Orhana Pamuka w Krakowie (na Festiwalu Conrada) autorstwa Ireny Krawczyk, a też spisy wydawnictw nadsyłanych, wiadomości o konkursach literackich i obrazkowo-tekstowe reklamy książek Biblioteki "Toposu".
Strona internetowa sopockiego pisma: www.topos.com.pl
(styczeń 2013)
-----------------------------------------------------------------------------------------------
"Topos" nr 5 (126) 2012
Pojawił się nowy numer sopockiego dwumiesięcznika "Topos", liczący 224 strony. A przy nim - co już tradycją tego pisma - arkusz/ plakat poetycki oraz dwa zbiory wierszy. Arkusz Michaela Krügera Na czysto oraz tomiki Krzysztofa Andrzeja Jeżewskiego Światłość u progu i Jarosława Jakubowskiego Święta woda. Piąty w tym roku numer "Toposu" otwiera niepublikowany dotąd (choć z 1978 r.) wiersz "Połów" Tadeusza Różewicza. A dalszych przeszło sześćdziesiąt stron opatruje hasło topoi (topoi - wyznania i manifesty - poezja - topos). Pod tym sztandarem, prozą i wierszem, wypowiada się ośmiu poetów: Wojciech Kudyba, Adrian Gleń, Wojciech Gawłowski, Artur Nowaczewski, Jarosław Jakubowski, Krzysztof Kuczkowski, Wojciech Kass i Przemysław Dakowicz.
Zakres znaczeniowy pojęcia topoi nie mija się z toposem. Tu akurat na celowniku poezja w jej najgłębszych pokładach i twórczej tajemnicy. Wyodrębniony blok startuje poematem "Topoi" Wojciecha Kudyby, którego pierwsze wersy brzmią: Poezja jest tym, co nas spotyka./ Poezja jest tym, co nas spotyka w języku./ Poezja jest spotkaniem w mowie.// Jak nazwać to, co na nas trafia w słowach?/ W mowie natrafia nas wypowiedziane./ W słowach natrafia na nas niewysłowione.
Do poematu odnosi się A. Gleń ("Świat to za mało..."). Dalej W. Gawłowski (Kilka przypuszczeń o poezji"), A. Nowaczewski ("Zapiski dyletanta"), J. Jakubowski ("Aleje wolności"), K. Kuczkowski ("Kładka. Dwanaście notatek o poezji"), W. Kass ("Pisząca ręka. Zapiski"), P. Dakowicz ("Nowoczesność schizofreniczna. Notatki do nienapisanego eseju") i ponownie A. Gleń ("Jestem [w] literaturze"). Blok "Topoi" domykają wiersze wymienionych.
To nie jedyne wiersze w tym numerze. Bo jeszcze z poetyckimi utworami są tu Tymoteusz Karpowicz, Jerzy Grupiński, Ewa Świąc, Jerzy Suchanek, Barbara Siemianowska, Marta Stępniak i Stefan Rusin.
Proza? Trzy opowiadania Mieczysława Machnickiego.
Bogato prezentuje się dział esejów, szkiców i przyczynków krytycznych:
Jacek Salij OP "Dziwne pogranicze między dobrem i złem",
Jan Stolarczyk "Nota edytorska (do wierszy T. Karpowicza)",
Kazimierz Nowosielski ">Kazaniasejmowe< (w czterechsetlecie śmierci Ks. Piotra Skargi)",
Wojciech Kudyba "Mejl do Barbary Gruszki-Zych (o troskliwości)",
Artur Fryz "Krytyk wobec Innego. Na marginesach książki Wojciecha Kudyby Wiersze wobec Innego)",
Grzegorz Kociuba "Pochwała latawca" (o Placach zabaw ostatecznych Przemysława Dakowicza),
Anna Legeżyńska "Ślady biednych ludzi" (o Wierszach poprzednich i ostatnich Jarosława Zalesińskiego),
Bartosz Suwiński "Odwijanie zwoju bycia. Notatki o wierszach Adriana Glenia".
W dziale "skrytka pocztowa" Bogusława Latawiec z tekstem "Julian Przyboś, Tymoteusz Karpowicz i..."
A w "teologii poetów" jak zwykle Zofia Zarębianka, tym razem analizująca wiersz Czesława Miłosza w szkicu "Jasności promieniste między romantyczną konwencją a autentycznym doświadczeniem duchowym".
Naturalnie u końca numeru recenzje. W sumie omówiono tu przeszło dwadzieścia nowych książek - autorów w rozmaitym stopniu znanych, ale też i debiutantów.
Ostatnich kilka stron poświęcono publikacji wierszy lauretów VII Ogólnopolskiego Konkursu Poetyckiego "Struna orficka" im. Wojciecha Bąka.
W zeszycie znajdziemy też cztery strony na kredowym papierze - ze zdjęciami upamiętniającymi galę przyznania Nagrody Poetyckiej im. Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego ORFEUSZ - za najlepszy tom poetycki roku 2011. Przypomnijmy: po raz pierwszy przyznanego ORFEUSZA otrzymał Krzysztof Karasek za zbiór Wiatrołomy (omówienie tego zbioru znaleźć można na naszym portalu w dziale "port literacki"). Uroczystość miała miejsce w Leśniczówce Pranie w lipcu tego roku.
Ważnym elementem wydarzenia było odsłonięcie pomnika K.I. Gałczyńskiego, którego autorem jest Gracjan Kaja. Jak wygląda pomnik? Zero monumentalizmu. Przedstawia poetę siedzącego w zamyśleniu, boso, na starym pniu świerka.
(listopad 2012)
-------------------------------------------------------------------------
"Topos" nr 4 (125) 2012
Jest już dostępny numer 4 (125) 2012 sopockiego dwumiesięcznika literackiego "Topos". Liczy 232 strony. Do nowego zeszytu, opatrzonego na okładce rysunkiem Andrzeja Dudzińskiego, wrzucono trzy dodatki - arkusz/plakat poetycki Teresy Tomsi Pożegnania, porównania oraz zbiory poetyckie opublikowane w ramach Biblioteki "Toposu": Beaty Patrycji Klary De-klaracje. Geny. Anty-geny. Memy i Marii Duszki Freienwill (wiersze i anegdoty).
Numer startuje publikacją wierszy szwedzkiego poety Tomasa Tranströmera, laureata Nagrody Nobla w roku 2011. Utwory przełożył Getsugen (Andrzej B Krajewski-Bola). A co dalej?
Niewątpliwie - z racji ilości zamieszczonych materiałów - na plan pierwszy wybija się Adam Zagajewski. Pięćdziesięciostronicowy blok poświęcony twórczości urodzonego we Lwowie poety, prozaika, eseisty i tłumacza otwierają dwa wiersze tegoż. Po wierszach znajdziemy z nim rozmowę ("Poezja daje nam życie uważne"), którą przeprowadził Wojciech Kass. Mirosław Dzień zamieszcza esej "Wobec paradygmatu płynnej nowoczesności. Adama Zagajewskiego obrona życia duchowego". Zaś szkic następny ("Sztuka jako kształt rzeczywistości"), autorstwa Ewy Dryglas-Komorowskiej, tyczy znaczenia malarstwa w twórczości AZ. Natomiast Jacek Hnidiuk ogłasza tekst "Poeci >Brulionu< wobec Adama Zagajewskiego - od admiracji do negacji?" Blok zamyka Piotr Wiktor Lorkowski omówieniem Wierszy wybranych poety (Wydawnictwo a5, Kraków 2010): "Odczarować Zagajewskiego".
Jak zwykle "Topos" zamieszcza sporo ciekawej poezji. Tym razem, obok wspomnianych już utworów Tomasa Tranströmera i Adama Zagajewskiego, przeczytać (a czasem i kontemplować) możemy wiersze Adriany Szymańskiej, Jarosława Jakubowskiego, ks. Jana Sochonia, Bogdana Jaremina, Łukasza Mańczyka, Macieja Mazurka, Doroty Ryst oraz Zbigniewa Jasiny. I tylko jedna proza - Wojciecha Fułka "Drzwi do Boga". To fragment przygotowywanej do druku książki W. Fułka i Tomasza Dobrowolskiego (fotografie i opracowanie graficzne) pt. Wchodzić bez pukania.
Interesujące wypełnienie ma z kolei dział esejów, szkiców, przyczynków krytycznych i listów. To zawsze mocna strona sopockiego dwumiesięcznika. W najnowszym numerze, obok tekstów grawitujących wokół twórczości A. Zagajewskiego, znajdziemy również inne warte czytania. Wymieńmy je podług kolejności publikacji. Zofia Zarębianka "Duchowe znaczenie estetycznych dylematów, czyli ukryte sensy deklaracji poetyckich: Johann Wolfgang Goethe, Natura z sztuką zdają się zwaśnione". Bogusław Kierc "Pan Lusterkorilke" (o Zapiskach Maltego Lauridsa Brigge R.M. Rilkego). Teresa Rudowicz "To, co zwiemy początkiem, często bywa kresem. O linoskoczkach, wędrówce i mecie w wierszach Dakowicza, Eliota i Sikorskiego". Teresa Tomsia "Stacja metafizyczna na drodze poznania (w nowych wierszach Bogusławy Latawiec)". Artur Fryz "Od-czytanie Kornhausera" (o Było nie minęło pod red. Adriana Glenia). Marcin Cielecki "Listy na czas kryzysu" (o książce Życie w listach Thomasa Mertona). Mariusz Kalandyk "Antybiografia - ponowienie, klucz, pretekst..." (Imię i znamię Eugeniusza Tkaczyszyna-Dyckiego). Agnieszka Rydz "Największe pytanie" (o Bliźniego, swego Zbigniewa Chojnowskiego). Włodzimierz Paźniewski "Alibi tymczasowe".
Nie sposób też przeoczyć jeszcze jednej rozmowy "Toposu", przeprowadzonej - podobnie jak z A. Zagajewskim - przez W. Kassa. Ze wspomnianym autorem rysunku na okładce - niepoślednim artystą Andrzejem Dudzińskim ("Czy piękno jest przereklamowane?").
Nadto świeży numer niesie ponad dwadzieścia dłuższych i krótszych recenzji nowych książek, "Kartki zza oceanu" (Katarzyna Jerzak "Sopot a Ameryka, czyli rzecz o kolibrach") a także plon VII Ogólnopolskiego Konkursu Poetyckiego im. Michała Kajki - czyli wiersze laureatów edycji 2012 (Karol Mroziński, Grzegorz Smoliński, Janusz Koryl, Piotr Jemioło, Bogdan Furtak, Dawid Jan Kujawa, Magdalena Zawilska, Klaudia Paulina Orłowska, Joanna Nowak, Justyna Charkiewicz), wyodrębnione w końcówce zeszytu.
Wróćmy jeszcze na chwilę do rozmowy z Adamem Zagajewskim. Przez wyimki z odpowiedzi na pytania W. Kassa. Choć A. Zagajewski nie dla wszystkich jest autorytetem (bo czy musi?), niewątpliwie jego spostrzeżeniom nie brak świeżości i przenikliwości. Oto wybrane cytaty.
W ogóle każdy, kto dzisiaj pisze wiersze, musi przemyśleć swoje położenie: poezja znalazła się na marginesie ludzkich zatrudnień, razem zresztą z całą prawie humanistyką. Przekonać się o tym można, obserwując choćby europejskie festiwale poezji - już wkrótce będą one miały więcej poetów niż publiczności. Nie znaczy to, że należy rozpaczać, ale trzeba trzeźwo oceniać rzeczywistość.
Mnie się wydaje, że odbiorca poezji, słuchacz, który przychodzi na spotkania autorskie, nie zmienił się tak bardzo od czasów mojej młodości. Nigdy to nie była publiczność "doskonała", "czysta", bezinteresowna, szaleńczo inteligentna, fenomenalnie wrażliwa - zawsze zdarzali się wariaci, nieudani poeci, krewni autora, filozofowie, którzy nic nigdy nie opublikowali i nie opublikują, brzydkie dziewczęta próbujące zrozumieć, czym jest życie (piękne pojawiają się rzadziej), wdowcy, szukający zapomnienia oraz, niekiedy, w zimie, bezdomni polujący na ciepłe pomieszczenie i śpiący potem z otwartymi ustami. (...) Czy zasługujemy na lepszą publiczność? Zawsze mnie to dręczy: gdyby sędziowie czy policjanci, czy piloci samolotów odrzutowych żyli tak jak my, licząc wyłącznie na krótkie momenty epifanii, ładnie by nasz świat wyglądał. Byłby jeszcze gorszy niż jest...Ruiny i zgliszcza.
Kiedyś, pamiętam, spytałem Zbigniewa Herberta: co robisz, kiedy nie możesz pisać? Pytałem nie tylko z ciekawości, ale, że tak powiem, z egzystencjalnej potrzeby czy nawet biedy, szukałem rady. Odpowiedział, nieco zdziwiony, jak to co, czytam, studiuję - miał bardzo ciekawe, oryginalne lektury, książki, które do dziś można podziwiać w jego bibliotece. To jest bardzo piękna odpowiedź. (Józef Czapski natomiast mówił: w gorsze dni trzeba malować "martwą".) W końcu poeci są humanistami i dzielą z nimi pewne nawyki, pewne obyczaje. W centrum humanistyki znajduje się lektura, kontemplacja, studiowanie. Nie trzeba chyba odrywać procesu twórczego od "normalniejszych" zajęć - w końcu jedno wyrasta z drugiego, wyrasta z czegoś spokojniejszego, życiodajnego a potem, po ekscesach i ekstazach, znowu wraca do środkowego nurtu, nurtu namysłu. Do "notatkowania", jak to nazywa jeden z moich przyjaciół.
Grube tomy poetyckie, dzieła zebrane czy zbyt hojnie wybrane, przyprawiają mnie o migrenę. Wolę małe tomiki, takie, które mieszczą się w kieszeni i które można czytać na ławce w parku. "Cały Mickiewicz" to dla mnie abstrakcja, to raczej kilka wierszy. To samo dotyczy innych poetów. Często sobie wyrzucam, że nie potrafię czytać książek poetyckich od deski do deski, z równą uwagą. To jest więc panteon składający się z ogników, ze światełek. a nie ze spiżowych monumentów (...).
U wielu poetów, u poetów, którzy mają coś do powiedzenia, znajdziemy zawsze pewne marzenie o świecie, dzieło ich wyobraźni. Ale temu marzeniu musi towarzyszyć także trzeźwe rozpoznanie świata realnego, ciągły pojedynek tych dwóch rzeczy. Kiedy w "Świecie nie przedstawionym" (książka napisana wspólnie z Julianem Kornhauserem, opublikowana w 1974 r., będąca manifestem ideowym i estetycznym obu poetów - przyp. red.) zamieściłem szkic "Walka konkretu z symbolem", to chyba coś podobnego miałem na myśli, chociaż byłem młody i słabo oczytany, i nie znałem jeszcze Yeatsa. Wydaje mi się, że pomimo wszystko tego rodzaju dwupiętrowość już wtedy mnie fascynowała. Ale to nie jest program. A rola poety dzisiaj? (...) Może trzeba by powiedzieć, że poeta dzisiaj każdym swoim tonem musi od nowa przekonywać, że poezja jest potrzebna. Musi na nowo tworzyć miejsce dla niej, bo w zasadzie poezja nie jest potrzebna. Żyjemy w epoce dziennikarstwa, mediów, które sztuki nie lubią, boją się jej. Mają własne odpowiedzi... Interesują się zagadkami, nie tajemnicą. A sztuka nie może żyć bez tajemnicy.
(wrzesień 2012)
-------------------------------------------------------------------------
"Topos" nr 3 (124) 2012
Jest już w sprzedaży nr 3 (124) 2012 sopockiego dwumiesięcznika literackiego "Topos". Liczy 224 strony. Do nowego zeszytu dołączono cztery dodatki - arkusz/plakat poetycki Leszka Szarugi Kwanty oraz zbiory wierszy opublikowane w ramach Biblioteki "Toposu": Zygmunta Krukowskiego Rzeczy R, Jana Polkowskiego Głosy oraz Barbary Gruszki-Zych Szara jak wróbel.
Numer otwiera zestaw poetycki szwedzkiego surrealisty, reformatora i mistyka Gunnara Ekelöfa (1907-1968). Wiersze przełożył Getsugen (Andrzej B Krajewski-Bola). A co dalej?
Kilkudziesięciostronicowy blok poświęcony tegorocznemu Festiwalowi Back 2. O wydarzeniu obszernie informuje Tomasz Wiśniewski ("Between. Pomiędzy"), publikując też przekłady tekstów Simona McBurneya ("Wstęp do >Zapisków z prób<"), Gerarda McBureya ("Gruzińska muzyka") oraz rozmowę z Douglasem Rintoulem, współpracującym z awangardowym brytyjskim teatrem eksperymentalnym Complicite ("Wyobraźnia poetycka w teatrze"). O Complicite piszą także Jon McKenna ("Simon McBurney na Covent Garden"), Katarzyna Ojrzyńska ("Teatralny kalejdoskop Complicite") i Marta Nowicka ("Complicite"). Następnie, w kontekście tegoż teatru, cztery materiały tyczące Johna P. Bergera (angielskiego krytyka sztuki, pisarza i malarza) - autorstwa Moniki Szuby, Miłosza Wojtyny, Marty Aleksandrowicz-Wojtyny oraz Paula Allaina. Jest też Filoktet Sofoklesa w nowym przekładzie Antoniego Libery. Po jednym wierszu prezentują David Kennedy, Robert Farnsworth, Michael Edwards i David Constantine (w przekładach Jacka Gutorowa i Moniki Szuby). Z ostatnim z wymienionych M. Szuba przeprowadza krótką rozmowę.
Poza wspomnianym blokiem co? Sporo krajowej poezji. Tym razem w "Toposie" wiersze publikują: Jan Kasper, Michał Jagiełło, Bogusław Kierc, Marek Czuku, Łukasz Jarosz, Grzegorz Kociuba, Maciej Krzyżan, Małgorzata Lebda i Jerzy Śleszyński.
Z prozy mamy dwa świetnie skrojone opowiadania: "Sarnią pułapkę" Artura D. Liskowackiego oraz "Pomazanych" Anatola Ulmana.
Dział esejów i szkiców przynosi materiały Bogusławy Latawiec "Rękopis i wodospad" (tyczący Tadeusza Różewicza) i Wojciecha Kudyby "Mejl o bezbronności" (o wierszach Roberta Mielhorskiego). Z kolei Zofia Zarębianka w swoim cyklu "Teologia poetów" zamieszcza szkic "Czas między ciszą a dźwiękiem. O dwu wierszach Tomasa Tranströmera". A Przemysław Dakowicz ogłasza obszerny szkic "Twarze Narcyza. O Wierszach {masowych] i innych Krzysztofa Kuczkowskiego". Zaś Wojciech Kass ogłasza siedemnasty odcinek "Notesu".
Sztuki pięknej dotyka Marta Kwaśnicka w artykule "La Roldána albo meandry czułości" - to rzecz o siedemnastowiecznej, pierwszej w Hiszpanii, rzeźbiarce Luisie Roldán.
Numer domyka "Kartka zza oceanu" Katarzyny Jerzak ("Rekonwalescencja metafizyczna").
Rzecz jasna to nie wszystko. W trzecim tegorocznym numerze znajdziemy pokaźną ilość omówień i recenzji książek nowych. Między innymi piszą: Izabela Fietkiewicz-Paszek o zbiorze wierszy Stojąca na ruinie Jacka Łukasiewicza, Karol Maliszewski o tomiku poetyckim Obroty nieba i Dzienniku berlińskim Kazimierza Brakonieckiego, Agnieszka Rydz o wierszach wybranych Kamienna kładka Zbigniewa Chojnowskiego, Teresa Tomsia o tomiku Piotra Bednarskiego Wiersze Prometeusza, Teresa Rudowicz o tomie Nicości, znikaj Krzysztofa Lisowskiego, Ewa Świąc o zbiorze Pokój widzeń Konrada Góry, Artur Fryz o tomie poetyckim Niech się stanie Janusza A. Kobierskiego, Jacek Hnidiuk o książce Klasyk na luzie. Rozmowy z Bohdanem Zadurą (w wyborze i opracowaniu Jarosława Borowca). O kilku z nich pisaliśmy na naszym portalu.
Na koniec fragment b. ciekawgo minieseju M. Kwaśniewskiej o Luisie Roldán.
Terakotową figurę Świętej Rodziny ("Święta Rodzina z Jezusem stawiającym pierwsze kroki" - przyp. red.), pochodzącą z ostatnich lat XVII w., która dzisiaj znajduje się w zbiorach prywatnych, stworzyła, oczywiście, kobieta. Tak wnikliwa fenomenologia matczynej czułości nie mogłaby wyjść spod męskiej ręki. Luisa Roldán (1652-1706), zwana potocznie La Roldáną, była bez wątpienia jedną z najlepszych artystek w XVII-wiecznej Hiszpanii. Sławę zdobyła już za życia, stając się nadworną rzeźbiarką królów Karola II i Filipa V - była pierwszą i jedyną kobietą, która otrzymała podobne stanowisko. (...) Aż dziw bierze, że do dzisiaj La Roldána czeka na pełne docenienie swojej osoby przez współczesną krytykę. Jej dzieła, zapomniane przez wielkie muzea, znajdują się głównie w kościołach i kolekcjach prywatnych. (...)
La Roldána była mistrzynią scen kameralnych, podnoszącą pieluchy i matczyną tkliwość do rangi sztuki dworskiej. Ot, geniusz, który tym razem zajaśniał w kobiecie. Historycy sztuki, opisując dzieła Luisy Roldán, nie muszą wyznaczać kątów prostych i czytać neoplatoników. Nie muszą jeździć do Włoch i Flandrii, aby szukać odległych wpływów i analogii. La Roldána wszystkiego, co potrafiła, nauczyła się w domu. I w domu pracowała. Jest w iberyjskiej sztuce biegunem zupełnie osobnym, heroicznym i ciągle niemal zupełnie zapomnianym. Nadal przesiaduje w oknie na tle mroku rodem z obrazu Murilla. Wystarczy jednak tylko zamknąć oczy, żeby zobaczyć, jak na chwilę odkłada dłuto i odchodzi do środka, aby wytrzeć dziecku nos i pokroić chleb.
(czerwiec 2012)
-------------------------------------------------------------------------
"Topos" nr 1-2 (122-123) 2012
Jest już dostępny w sprzedaży podwójny numer sopockiego dwumiesięcznika literackiego „Topos” 1-2 (122-123) w sporej części poświęcony twórczości Jamesa Joyce’a. Numer domyka bibliografia osobowa i rzeczowa pisma za rok 2011. Przy numerze, jak zwykle, wydano plakat/arkusz poetycki. Tym razem są to wiersze Janusza Szubera (zestaw zatytułowany Tajemniczy pan Ursa i parę innych przygód). Nadto zbiory poetyckie Widok na życie oraz Bliźniego, swego, których autorami są – Teresa Ferenc i Zbigniew Chojnowski.
Sopocki, „wypasiony” tekstowo, podwójniak otwierają nowe wiersze Krzysztofa Karaska i Przemysława Dakowicza. Po nich mamy liczący ponad siedemdziesiąt stron blok wokół Jamesa Joyce’a – zredagowany przez Joannę Barską. Znajdziemy tu między innymi wiersze J. Joyce’a w przekładzie Andrzeja Słomianowskiego, a też serię esejów – Michaliny Kmiecik, Katarzyny Bazarnik, Tomasza Kowalskiego, Eweliny Twardoch, Przemysława Pełki, Magdaleny Marciniak i Aleksandry Wachacz – dotykających twórczości autora Finnegans Wake m. in. w kontekstach muzycznych, teatralnych i filmowych.
Swoimi utworami poetyckimi - obok wspomnianych już K. Karaska i P. Dakowicza – w bieżącym zeszycie „Toposu” dzielą się: Emily Dickinson (w przekł. Andrzeja Szuby), Zdzisław Mikłaszewicz, Teresa Tomsia, Martyna Tomczyk, Eda Ostrowska, Beata Patrycja Klary, Tadeusz Dziewanowski, Janusz Kotański i Adam Majewski.
Natomiast gdy o prozę idzie, znajdziemy tu teksty Feliksa Netza, Karola Maliszewskiego i Doroty Nowakówny.
Bogato rozbudowany jest dział esejów i szkiców. O dedykacjach Z. Herberta pisze Bogusława Latawiec, nieznaną korespondencję Edwarda Stachury i Jana Brzękowskiego przybliża Dariusz Pachocki, Zofia Zarębianka rozważa sposoby komunikowania treści mistycznych w twórczości poetyckiej Karola Wojtyły. Mamy też ciekawe szkice Wojciecha Kudyby (o wierszach Jana Kaspra), Bartosza Suwińskiego (o utworach poetyckich Andrzeja Słomianowskiego), Stanisława Jasionowicza (o poezji Barbary Gruszki-Zych), Magdaleny Nowickiej (o poezji cybernetycznej), a także szersze omówienia książek krytycznoliterackich – Tomasza Burka Niewybaczalne sentymenty oraz Mariana Stali Niepojęte: Jest. Urywki nie napisanej książki i poezji i krytyce. Piszą o nich – w pierwszym przypadku Krzysztof Krasucki, w drugim Marek Bernacki.
W dziale recenzji o nowych książkach piszą m. in. Piotr Wiktor Lorkowski, Daniela Ewa Zajączkowska, Janusz Ryszkowski, Teresa Rudowicz, Izabela Fietkiewicz-Paszek, Elżbieta Bogucka i Barbara Sokołowska. W sumie omówień jest kilkanaście. Część z nich wzięła na celownik także publikacje zrecenzowane wcześniej na naszym portalu. Są to: powieść Marka Stokowskiego Stroiciel lasu, oraz zbiory wierszy Wiatrołomy Krzysztofa Karaska, Zaraz przyjdzie Zbigniewa Jankowskiego, Performance Genowefy Jakubowskiej-Fijałkowskiej oraz Północna strona Bartosza Wiczkowskiego. Można zatem porównać wnioski recenzentów – co samo w sobie ciekawe.
Co jeszcze? Szesnasty odcinek „Notesu” Wojciecha Kassa – z maja i czerwca 2009 roku. To refleksyjne zapiski, obejmujące przestrzeń prywatną i okołoliteracką adiunkta Muzeum K.I. Gałczyńskiego w Praniu, redaktora „Toposu”, ale przede wszystkim poety. Poety, któremu nie są obce rozterki związane z pisaniem. Czytamy m. in. w bieżącym odcinku:
Jak na razie żadne wiersze nie podchodzą. Zbyt długo już nie podchodzą. W związku z tym odczuwam niepokój, który rośnie w miarę jak wydłuża się wyczekiwanie. A przecież wiem, że doświadczenie poezji jest czymś zgoła odświętnym, że życie poety rozpięte jest między wyczekiwaniem na to oświadczenie, a stosunkowo krótkimi stanami jego przeżywania. Na te chwile, kiedy to piszę, „ze wszystkich strona naraz”.
Pracę poety należy mierzyć nie tylko wierszami, które ujrzały światło dzienne, również tymi, które nigdy tego światła nie ujrzały, umarły nim zdołały wykrystalizować się, nabrać formy. Na pracę poety składają się także kartki, które wylądowały w koszu, nieudane próby, milczenie, które gdy nadmiernie się wydłuża zaczyna niepokoić, a czasem przytłaczać.
Nieco dalej w tymże „Notesie” jeszcze jeden przypis tyczący problemów poezjowania - tym razem układaczy słów słabo upierzonych:
Myślę o wierszach niektórych debiutujących poetów, którzy przeszli rozmaite warsztaty literackie z doświadczonymi i uznanymi poetami. Strona techniczno-językowa ich wierszy jest bez zarzutu. Potrafi zaskoczyć i zadziwić. Jeśli przyjmiemy, że wiersz jest emanacją wewnętrznej rany – psychicznej, emocjonalnej – to odnoszę wrażenie, że wiersze szkolonych debiutantów są wyjałowione, są raną, na którą leje się wodę kolońską.
Sumując: jest co wybierać i co czytać w podwójnym tegorocznym (liczącym ponad 250 stron) dwumiesięczniku literackim.
(marzec 2012)
-------------------------------------------------------------------------
"Topos" nr 6 (121) 2011
Ukazał się ostatni ubiegłoroczny numer sopockiego dwumiesięcznika literackiego "Topos". Liczy 216 stron plus 4 str. barwnej wkładki poświęconej 6. Festiwalowi Poezji w Sopocie, który odbył się w dniach 12-15.10.2011 r. Do numeru dołączono plakat/arkusz poetycki Tadeusza Chabrowskiego Zielnik Sokratesa oraz dwa tomiki wierszy: Artura Grabowskiego Jaśnienie oraz Olgi Kubińskiej Zaduszki. A co w samym numerze?
Zeszyt otwiera tekst prof. Edwarda Balcerzana "Pochwała poezji", wygłoszony w Teatrze Atelier podczas gali kończącej ubiegłoroczną edycję Festiwalu Poezji w Sopocie. Do tekstu wrócimy u końca omówienia.
Jak zwykle w tym piśmie, spora dawka wierszy. Swoje utwory publikują Andrzej Słomianowski, Gotfried Benn (w tłumaczeniu Andrzeja Lama), Sławomir Matusz, Wiesław Trzeciakowski, Maciej Bieszczad, Genowefa Jakubowska-Fijałkowska, Laura Calvados, Łukasz Mańczyk, Patryk Zimny, Hanna Prosnak. Oprócz tego mamy wyodrębniony blok poetycki laureatów VIII Ogólnopolskiego Festiwalu im. Rainera M. Rilkego. Tu wiersze publikują Marzena Orczyk-Wiczkowska (Grand Prix tegoż festiwalu), Paweł Hajduk, Dawid Kujawa, Dorota Betlewska-Gutowska, Paweł Kobylewski oraz Katarzyna Bolec.
Prozę reprezentują Krzysztof Jan Wądołowski, Jakub Kornhauser i Jerzy Grundkowski.
Charakter diariuszowy mają teksty Teresy Tomsi "Z szarego notatnika (podróż do Gdańska i Sopotu)" oraz piętnasty odcinek "Notesu" Wojciecha Kassa.
W dziale esejów i szkiców piszą Mirosław Dzień (O gniewie z powodu utraty, czyli Tadeusza Różewicza Nauka chodzenia..."), Jacek Salij OP (">Miejcie zrozumienie dla wiaryCzesława Miłosza kłopoty z Bogiem"), Marcin Całbecki ("Jednia blasku" - o poezji Sławomira Kuczkowskiego), Adrian Gleń ("Przyjście" - wiersz Wojciecha Kudyby), Wojciech Kass ("Korespondencja z ojcem" - o poezji W. Kudyby), Zuzanna Marek ("Patrzeć Księgą i w Księgę. Postacie i motywy biblijne w przedwojennej twórczości Romana Brandstaettera"), Nina Sokołowska ("O upadku deux ex machina i udanym spektaklu [o 'pośrodku między niczym a wszystkim'] w Upadku Alberta Camusa"), Grzegorz Kociuba ("Poezja jak... życie" - o Wiatrołomach Krzysztofa Karaska).
Dział "Teologia poetów" proponuje czytelnikom nowy tekst Zofii Zarębianki: "Między chrześcijaństwem a Dalekim Wschodem. Specyfika opisu doświadczenia duchowego w wierszach Czesława Miłosza. Zaś w cyklu "Kartki zza oceanu" mamy "Danse macabre albo śmierć po amerykańsku" Katarzyny Jerzak.
W bieżącym numerze znajdziemy też blisko dwadzieścia recenzji i omówień nowych książek - w tym aż siedmiu debiutów przedstawionych przez Piotra Wiktora Lorkowskiego.
I powrót do "Pochwały poezji" E. Balcerzana - świetnego tekstu o charakterze przyczynkarskim. Wiadomo - temat rzeka. Aż się cisną pod klawiaturę cytacje krótkich rozważań o istocie poezji. Oto kilka fragmentów.
Przekonanie, że poezję powołuje się do życia inaczej niż pozostałe figury mowy, nie jest ani klasycystyczne, ani romantyczne, ani awangarowe czy nadrealistyczne; może stanowić formułę ugody dla skłóconych kierunków, od ascetycznych po "wszystkożerne" (by posłużyć się mięsistym określeniem Mirona Białoszewskiego).
(...)
W każdym języku m o i m, sprywatyzowanym, pracują gramatyki, alfabety, leksykony, frazeologie, pola znaczeniowe, cytaty, czyli to, czym zajmują się językoznawcy, ale i coś więcej: widzenia, przywidzenia, obrazy mentalne, ślady zmysłowych kontaktów z materią, emocje, intuicje, wyrażalne i niewyrażalne... Ten fenomen wewnętrznego świata, złożonego z tylu różnorodnych bytów, zawsze poezję intrygował.
(...)
Lecz poezja bywa także wyobraźnią w wyobraźni, zabawą w powadze, powagą w zabawie, światem w świecie, zaświatem, antyświatem... nieprzewidywalnością, czyli tym, co wydawało mi się niemożliwe, a ja o tym, że to może wydawać się niemożliwe, chwilę wcześniej nie miałem pojęcia. Poezja, cała, jest jazdą w nieznane", pisał Majakowski. A przecież podczas tej jazdy jakże często bywa, że najokrutniej postępuje sama ze sobą. Szyderczo, egzekucyjnie, wzgardliwie. Lży sama siebie jako "zeszmaconą dziwkę" (Dawid Burluk), proceder ludzi niepotrzebnych (Bruno Jasieński), mowę, która "tumani i kłamie" (Władysław Broniewski), "wspólnictwo urzędowych kłamstw" (Czesław Miłosz). Im dłużej się z poezją obcuje, tym trudniej jej każdy przejaw przeżywać iluminacyjnie.
(...)
W pewnym momencie już nie język w języku staje się celem poszukiwań, ale p o e z j a w p o e z j i. Jeszcze możliwa, coraz rzadsza, pokonująca samą siebie i pozostająca samą sobą. "Można by zaryzykować paradoks - pisał Przyboś - że poezja rodzi się z zaprzeczenia poezji".
Czyli: co to takiego poezja?
(styczeń 2012)
-------------------------------------------------------------------------
"Topos" nr 3 (118) 2011
Jest trzeci numer sopockiego dwumiesięcznika literackiego "Topos". Liczy 184 strony. Do pisma dołączono plakat/ arkusz poetycki Chytrze w Rytrze (zawierający 6 wierszy) Adama Ziemianina, a także dwa zbiory poetyckie: Przemysława Dakowicza Plac zabaw ostatecznych oraz Zbigniewa Jankowskiego Zaraz przyjdzie. O tomikach napiszemy bliżej w swoim czasie. A co w najnowszym numerze "Toposu" z reprodukcją obrazu Vincenta Van Gogha "Gwiaździsta noc" na okładce?
Gęsto od wierszy. Swoje utwory publikują Jan Polkowski, Andrzej Słomianowski, Stanisław Dłuski, Jean Mambrino (w tłumaczeniu Andrzeja Jeżewskiego), Barbara Gruszka-Zych, Józef Kurylak, Adrian Gleń, Zofia Zarębianka i Waldemar Jocher.
Prozę prezentują jedynia dwaj autorzy: Kazimierz Orłoś i Arkadiusz Frania.
Sporo ciekawych materialów przynoszą działy esejów, szkiców i przyczynków krytycznych. Oto, co w nich. Tomasz Burek ("Opowieść, która...". Cantus Jana Polkowskiego), Wojciech Kudyba ("Snuć cień"), Krzysztof Maj (Dlaczego piszę? Tadeusza Różewicza a antropologiczne korzenie autotematyzmu), Bartosz Swoboda (Idiom i metoda, czyli propozycja pewnego spojrzenia na ekfrazę), Stanisław Dłuski (Poezja orficka), Monika Malessa-Drohomirecka ("Stwierdza nas pozór, ból i imię" - Czas serca I. Bachmann i P. Celana).
Nadto w bieżącym numerze piszą: Zofia Zarębianka (Kulturowe refleksje Czesława Miłosza w świetle wierszy "O książce" oraz "Oeconomia divina"), Edward Balcerzan (Świat w liście - interpretacja - adaptacja - lokalizacja), Przemysław Dakowicz (Wieczność i żar. Notatki na marginesie Listów do brata Vincenta Van Gogha - cz. II), Wojciech Kass (kolejny odcinek "Notesu"), Jacek Soliński (Odczytywanie natury - Kazimierz Jułga), Katarzyna Jerzak (Daj mi nogę - w dziale "Kartka zza oceanu").
Jak zwykle bardzo bogato reprezentowany jest dział recenzencki. Znajdziemy w trzecim tegorocznym numerze ponad trzydzieści omówień nowych książek.
Jeszcze kilka słów o "Notesie" Wojciecha Kassa - poety i eseisty, adiunkta Muzeum K.I. Gałczyńskiego w Praniu. "Notes" jest rodzajem diariusza, gdzie spisywane są refleksje autora: tyczące spraw prywatnych, ale też społecznych, głównie jednak (co zrozumiałe) literackich. Często noty to "gorące", przepełnione troską o kształt tego, w czym uczestniczy (lub sam tworzy). Na przykład w najnowszym (dwunastym) odcinku znaleźć można taki niepokojący passus (z opisu rozmowy z redaktorem naczelnym "Toposu" Krzysztofem Kuczkowskim):
(...) Również sprawy związane z "Toposem", intelektualno-literackim dzieckiem Krzysztofa, przyjmują zły kierunek. Wbrew jego woli opóźnia się dystrybucja pisma, wysyłki prenumerowanych i autorskich egzemplarzy, wypłatę honorariów. Cała ta gra uprawiana jest - jak się wydaje - po to, żeby pozbyć się redakcji z Dworku Sierakowskich w Sopocie, pozbyć się pisma w ogóle, jako tworu pod każdym względem niepotrzebnego i zawadzającego. Konsekwencje tej kreciej roboty spadają na Krzysia, który jednoosobowo przejął na siebie całkowitą odpowiedzialność za "Topos" i wszystkie jego dorzecza - festiwal poezji, serię wydawniczą, konkurs rilkeański. Mówi, że zaczyna mieć dosyć tej sytuacji - zupełnej samotności jako poety i redaktora - i jeżeli do końca roku nie da się ukrócić tych podchodów, zrezygnuje z "Toposu", który stworzył i przez piętnascie lat wyniósł do rangi szanowanego w kraju pisma literackiego. (...)
Szczęściem to zapis z marca roku 2009 i przypuszczać należy, iż przedstawione nieporozumienia w międzyczasie znalazły dobry kres, skoro dwumiesięcznik dalej wychodzi - i to w miarę regularnie.
"Notes", jako się rzekło, to także miejsce dla wynurzeń i refleksji twórczych. Niejednokrotnie o charakterze ogólniejszym. Takim interesującym spostrzeżeniem kończy się jego dwunasty odcinek:
Być może jest tak, że poeta, któremu zbyt łatwo piszą się wiersze, powinien zacząć utrudniać sobie ich pisanie, ustawić się pod prąd języka, który go niesie, a także pod prąd własnych emocji. Powinien wymyślić sobie wroga, czyli anty-poetę, który chciałby zniszczyć każdy jego wers, cofnąć jego linearność. Słowem proces pisania jest jak boks z niewidzialnym przeciwnikiem.
(czerwiec 2011)
-------------------------------------------------------------------------
"Topos" nr 1-2 (116-117) 2011
Ukazał się podwójny numer dwumiesięcznika literackiego "Topos": 1-2 (116-117) 2011. Przy numerze znajdziemy aż 4 dodatki. Plakat/arkusz poetycki Bohdana Zadury Rok Chopinowski oraz zbiory wierszy - Wojciecha Gawłowskiego Lunapark nieśmiertelności, Krzysztofa Karaska Wiatrołomy, a także miniantologię Six Poets: Twenty-eight Poems. Antologia zawiera po kilka utworów szóstki poetów: Tadeusza Dąbrowskiego, Wojciecha Kassa, Krzysztofa Kuczkowskiego, Jakoba Mansztajna, Artura Nowaczewskiego i Mariusza Więcka - w wersjach angielskich i polskich. Książki przybliżymy osobno wkrótce. A co w podwójnym "Toposie"?
Aż kipi od ciekawych nazwisk i tekstów. Doprawdy, jest co czytać. Numer otwierają - wiersz Tadeusza Różewicza bez tytułu oraz krótka rozmowa "Mickiewicz mniej romantyczny" Przemysława Chojnowskiego z Karlem Dedeciusem - tłumaczem wielce zasłużonym dla polskiej literatury. Obaj wymienieni pojawiają się też w następnym materiale, w opracowaniu Ilony Czechowskiej. To garść listów poety i jego tłumacza na j. niemiecki z lat 1961-1995. K. Dedeciusa dotyczą także dwa następne teksty - Wojciecha Kudyby "Korespondencja Zbigniewa Herberta z Karlem Dedeciusem" i P. Chojnowskiego "Za nami XX wiek. Polnische Gedichte des 20. Jahrhunderts na tle wcześniejszych antologii polskiej liryki Karla Dedeciusa".
Dalej mamy czterdziestostronicowy blok materiałów z wiązanych z Międzynarodowym Festiwalem Literackim "Back 2" (Sopot - Poezja - Teatr 17-22 maja 2011). Szczegółowy program festiwalu, a też m. in. wiersze (Michael Edwards, David Constantine) oraz teksty Tomasza Wiśniewskiego (o drugiej edycji festiwalu), Agnieszki Kluby, Antoniego Libery ("Konstandinos Kawafis - nota od tłumacza"), Jeana Warda ("True Friendship - prawdziwa przyjaźń"), Stanleya E. Gontarskiego ("Teatr umiera od zawsze").
Jak zwykle w "Toposie" nie brakuje utworów poetyckich. Obok już wymienionych M. Edwardsa i D. Constantine'a znajdziemy w bieżącym numerze wiersze Romana Misiewicza, Janusza Stycznia, Danieli Ewy Zajączkowskiej, Marii Duszki, Magdaleny Jankowskiej, Czesława Mirosława Szczepaniaka, Piotra Tomczaka i Andrzeja Słomianowskiego. Prozę reprezentują opowiadania Włodzimierza Antkowiaka, Wojciecha Chmielewskiego i Cezarego Dobiesa.
Wojciech Kass publikuje jedenasty odcinek swojego "Notesu". Przemysław Dakowicz ogłasza część I eseju "Wieczność i żar. Notatki na marginesie Listów do brata Vincenta van Gogha". Zofia Zarębianka przedstawia czytelnikom materiał ">Pod zieloną wodą na dnieJulii Hartwig liryka czysta". Adrian Gleń przypomina twórczość przedwcześnie zmarłego poety w tekście "Przeświecenie. Notatki o Piętnie Sławomira Kuczkowskiego". Wojciech Kudyba pisze "Majl do Karola Maliszewskiego". Z kolei Mariusz Kalandyk omawia nową książkę Jarosława Marka Rymkiewicza ("Samuel Zborowski - albo miejsce polskości w sporze o uniwersalia").
Gdy o nowych książkach mowa, znajdziemy w bieżącym podwójniaku sopockiego dwumiesięcznika recenzje blisko dwudziestu innych publikacji, głównie prozatorskich i poetyckich. Niektóre z nich omawialiśmy również na naszym portalu. Końcówka numeru to spis tytułów (wedle alfabetycznie ułożonych nazwisk autorów) opublikowanych w ramach biblioteki "Toposu", a także bibliografia osobowa i rzeczowa za rok 2010 (w opracowaniu E. Sobola).
W finale telegraficznej prezentacji nie mogę oprzeć się chęci zacytowania fragmentu wypowiedzi Michaela Edwardsa, poety i profesora College de France, autora m. in. dzieł o Szekspirze, Racinie i poezji angielskiej(tekst z bloku "Back 2" - "Poezja to teraźniejszość" w tłumaczeniu Miłosza Wojtyny). Tak kończy M. E. swoje krótkie spostrzeżenia:
Czego jeszcze możemy się nauczyć, rozważając (i podważając) opinie modernistów? Dzięki nim wiemy, jak trudna dla czytelnika jest nowoczesna poezja. Możemy zauważyć rzecz ciekawszą: wiemy bowiem, wnioskując z praktyki modernistów, że poezja jest trudna dla samego poety. Autorzy tak odmienni jak Yeats i Pound odnieśli sukces, ponieważ nie zabrakło im geniuszu, by pisać nie te wiersze, które były w ich zasięgu, lecz te, których napisać nie byli w stanie. Idąc drogą największego oporu, odkryli to, co chcieli powiedzieć. Trudność ich poezji wynika z trudności życia.
Kierowało nimi przekonanie, że należy zadbać o doskonałość formy, o wewnętrzne i zewnętrzne życie wiersza. Z tą opinią wszyscy się zgadzamy. I słusznie. Lecz wydaje mi się, że możemy pójść dalej - dalej niż sięga troska o wiersz - rozwijając modernistyczne zainteresowanie mową. Jeśli poezja to przede wszystkim mowa, wiersz łączy mówienie osoby (niekoniecznie poety) i mówienie rzeczywistości. Poeta sięga po głos żyjącej osoby i głos żyjący w rzeczywistości; sięga po język, z którym rzeczywistość od nowa nazywa siebie samą. Następny krok każe nam zrozumieć, że pragnienie poezji jest konieczne, by nasze postrzeganie świata nabrało cech poezji i by sam człowiek stał się poezją. W ten sposób - proponując, by człowiek żył w sposób poetycki, zamiast zmieniać życie w dzieło sztuki - odsuwamy na bok Yeatsowski dylemat dotyczący wyboru między doskonałością życia a doskonałością twórczości.
(maj 2011)
-------------------------------------------------------------------------
"Topos" nr 6 (115) 2010
Ukazał się nieco opóźniony ostatni numer ubiegłoroczny sopockiego dwumiesięcznika literackiego "Topos". Liczący 200 stron bieżący zeszyt otwiera rozmowa Eugeniusza Sobola z Wojciechem Kassem "Sztuką jest żyć w złym czasie i śpiewać" - o powołaniu nowej nagrody poetyckiej im. K.I. Gałczyńskiego ORFEUSZ. To ciekawa sprawa i wrócimy do niej pod koniec omówienia. Tymczasem przyjrzyjmy się pozostałym propozycjom czytelniczym - a jest w czym przebierać. I w poezji, i w prozie, i w esejach, i w bogatej ofercie recenzenckiej - gdyż znajdziemy tu przybliżenia krytyczne przeszło dwudziestu nowych książek.
W dziale poetyckim są utwory dziewięciu poetek i poetów, z których trójka gościła również w przeszłości na łamach "Latarni Morskiej": Rainer Maria Rilke (w przekładzie Andrzeja Lama), ks. Janusz Kobierski i Teresa Tomsia. Nadto w "Toposie" 6/2010 wiersze publikują: Mirosław Dzień, Tadeusz Dziewanowski, Maciej Krzyżan, Agata Chmiel, Janusz Moser i Bartosz Suwiński.
Teksty prozatorskie prezentują: Jacek Durski, Paulina Pawliczak, Ryszard Skwarski, Marian Turniejow i Jarosław Jakubowski. Ostatni z wymienionych w bieżącym numerze, co warte odnotowania, jest także autorem arkusza poetyckiego Dziko sumienny w swoim znikaniu - w serii pilotowanej przez Tadeusza Dąbrowskiego.
Dział esejów, szkiców i przyczynków krytycznych wypełniają teksty Grzegorza Czerwińskiego (o Rafale Wojaczku), Artura Nowaczewskiego (o poezji Sławomira Matusza), Grzegorza Kociuby (o poezji Krzysztofa Karaska), Anity Jarzyny (o Piotrze Mitznerze), Ryszarda Kołodzieja (o korespondencji między Tadeuszem Różewiczem a Zofią i Jerzym Nowosielskimi), Adriana Glenia (o utworach Jerzego Suchanka).
Co jeszcze? Z Marcinem Cieleckim, autorem niedawno wydanego zbioru wierszy Ostatnie Królestwo (też omówionym na naszym portalu), rozmawia Marek Doskocz. Wojciech Kass publikuje kolejny odcinek swojego "Notesu". Zofia Zarębianka w cyklu "Teologia poetów" ogłasza materiał "Dialog z umarłymi - dialog z sobą... umarłym? Tomas Transtromer, Głęboko w Europie", zaś Przemysław Dakowicz w "Lekturniku" opublikował tekst "Czytanie jako światopogląd. Na marginesie Siedmiopiętrowej góry Mertona i Zakazanego owocu Verlinde'a". Natomiast w dziale poświęconym sztuce znajdziemy tekst Kazimierza Nowosielskiego o kolażach Jana Miśka.
Bogato rozbudowany dział recenzencki zawiera między innymi omówienia książek wcześniej przedstawionych na portalu LM www.latarnia-morska.eu - K. Brakonieckiego Obroty nieba, B.P. Klary Szczekanie głodnych psów, S. Płatka Bez imienia i Zuzanny Waligórskiej Elementarz. Ciekawą poznawczo sprawą może być porównanie opinii recenzentów "Latarni Morskiej" i "Toposu".
Do ostatniego numeru minionego roku (jednak już z datami wydań 2011) dołączono dwa tomiki poetyckie: Karoliny Sałdeckiej Na własne oczy oraz Wojciecha Kudyby Ojciec się zmienia. O obu zbiorach wierszy niebawem napiszemy osobno.
I powrót do ORFEUSZA - zapowiadanej dorocznej nagrody poetyckiej, która wkrótce znajdzie swoje miejsce - jak mniemać należy - pośród innych prestiżowych nagród ogólnokrajowych. Oto krótki wyimek z rozmowy na ten temat.
Eugeniusz Sobol: Wystąpił Pan z inicjatywą powołania nowej nagrody poetyckiej, Nagrody im. K.I. Gałczyńskiego "Orfeusz". W Polsce nie można narzekać na brak nagród, być może jest ich nawet za dużo. Czym "Orfeusz" będzie się różnić od innych nagród?
Wojciech Kass: Mam odmienne zdanie niż Pan, nie uważam, że w kraju, w którym mieszka ponad 40 milionów obywateli, nagród poetyckich jst za dużo, zwłaszcza zaś nagród liczących się. Ba, zaczyna ubywać miejsc, gdzie prezentuje się poezję. "Orfeusz" ma wypełnić, o czym piszemy w idei nagrody, dotkliwą lukę w pejzażu krajowych instytucji literackich. Przyznawany będzie tylko za poezję, za wybitne osiągnięcia współczesnej liryki polskiej - oryginalne, autentyczne, bezkompromisowe pod względem artystycznym. Zresztą nazwa i patron nagdrody zakreślają obszar zjawisk poetyckich, które "Orfeusz" chce promować i rozwijać. Proszę zwrócić uwagę, że mówię o liryce. Odnoszę bowiem wrażenie, że dykcja liryczna nie jest znów czymś tak częstym w poetyckiej współczesności, z kolei często, zbyt często, jest pomijana w rozdaniach tych rozmaitych nagród, które może i Pan miał na myśli, mówiąc, że jest ich za dużo.
(...)
- Skład jury Nagrody im. K.I. Gałczyńskiego "Orfeusz" robi duże wrażenie. Tomasz Burek - krytyk literacki, historyk literatury, Urszula Kozioł - poetka, prozaiczka, redaktorka działu literackiego "Odry", Krzysztof Kuczkowski - poeta, redaktor naczylny "Toposu", Ewa Lipska - poetka, Jan Stolarczyk - redaktor, wydawca, współtwórca Wydawnictwa Dolnośląskiego, nieoficjalnie sekretarz Tadeusza Różewicza. Czy można wiedzieć, jakimi kryteriami kierował się Pan, zapraszając te osoby do współpracy?
- Przywiązany jestem do modelu kultury, w którym są autorytety i hierarchie, w którym mistrzowie przekazują doświadczenie czeladnikom. W pewnej mierze osoby, które zaprosiłem, są dla mnie autorytetami, ale też osobami mającymi ogromne doświadczenie słowa, a to jak wiadomo jest najważniejszym budulcem poezji. Niekiedy ważniejsze jest, kto przyznaje nagrodę, niż ona sama. Podobnie jest z pisaniem o tomikach wierszy. Mniej istotne od tego, ile o nich napisano, jest to, kto o nich napisał.
Jaki chleb z tej mąki wyrośnie, pokaże czas. Tak czy siak trzymam kciuki, gdyż idea warta jest poparcia.
(marzec 2011)
-------------------------------------------------------------------------
"Topos" nr 5 (114) 2010
Na okładce piątego numeru (2010) sopockiego dwumiesięcznika literackiego "Topos" widzimy Zbigniewa Zapasiewicza, występującego jako Krapp w Ostatniej taśmie Samuela Becketta. Obraz ten jest dobrym wprowadzeniem do bieżącego zeszytu. Gdyż w lwiej części poświęcony jest właśnie S. Beckettowi oraz jego twórczości. Materiały tu pomieszczone mają bezpośredni związek z ubiegłorocznym festiwalem "Back to the Beckett text/ Beckett na plaży", który miał miejsce w Sopocie. Wówczas to odbyły się sesje naukowe skupiające się na rozmaitych intrepretacjach prozy i dramatów irlandzkiego noblisty. Sesjom towarzyszyły m. in. warsztaty dyskusyjne, translatorskie, filmowe i teatralne - dostępne dla publiczności.
Nowy numer dwumiesięcznika literackiego otwierają teksty prozatorskie S. Becketta w tłumaczeniu Antoniego Libery. Później o irlandzkim nobliście pisze inny noblista: J.M. Coetzee (kopia doczytu wygłoszonego we wrześniu 2006 r. podczas sympozjum beckettowskiego w Tokio). Dalej bogate działy esejów, szkiców i przyczynków krytycznych wypełniają teksty wokółbeckettowskie m. in. Marty Aleksandrowicz i Miłosza Wojtyny, Moniki Szuby, Katarzyny Ojrzyńskiej, Arkadiusza Misztala (o znaczącej obecności Becketta w prozie Paula Austera), Joanny Lisiewicz (kontekst T. Różewicza), Bartosza Lutostańskiego, Aleksandry Wachacz, Michała Lachmana oraz Enocha Bratera.
Jednak bieżący numer, choć zdominowany wymienionymi materiałami, to nie tylko S. Beckett. Obficie reprezentowana jest poezja. Swoje wiersze tu publikują: Jerzy Sosnowski, Irena Wyczółkowska, Justyna Kałuża, Agnieszka Gałązka, Zbigniew Chojnowski, Eryk Ostrowski, Marcin Dudek, Tomasz Dalasiński, Martyna Bienias, Stefan Szulc oraz Krzysztof Dowgiałło.
Co jeszcze? Katarzyna Zegadło zamieszcza interesujący szkic o Natalii Gałczyńskiej. Nadto m. in. kolejny odcinek "Notesu" Wojciecha Kassa oraz trochę mniej, niż w numerach poprzednich, omówień i recenzji nowych książek.
Lecz wróćmy jeszcze na chwilę do naczelnej postaci "Toposu" nr 5/2010: S. Becketta. A konkretnie do ciekawie przeprowadzonej rozmowy Anny Malcer-Zakrzackiej z Antonim Liberą - wyśmienitym tłumaczem i znawcą twórczości S. Becketta. Krótki wyimek z tejże rozmowy: pytanie i odpowiedź.
Anna Melcer-Zakrzacka: - Czy o Becketcie, nobliście sprzed 41. lat, nie powiedziano już wszystkiego?
Antoni Libera: - Co to znaczy: "powiedzieć wszystko"? Literatura, jak zresztą wszelka sztuka, zwłaszcza wybitna, nie jest czymś, co można definitywnie zbadać, opisać, a potem zamknać sprawę. Odkrywać i wyjaśniać można sprawy tekstologiczne i faktograficzne, ale to nie wyczerpuje zagadnienia. Nie wyczerpują go także takie czy inne komentarze, czy rozpoznania filologiczne. Wielka literatura pozostaje żywa i nie daje się ujarzmić, nawet gdy jest na wskroś przejrzana i rozebrana na czynniki pierwsze, nawet gdy wszystko, co można o niej wiedzieć, wiadomo. W przypadku Becketta rzeczywiście dokonano, i to w stosunkowo krótkim czasie, bardzo szczegółowego i wszechstronnego opisu. W ciągu niespełna 60. lat powstało wiele kompendiów i wydań krytycznych, które dają prawie pełną wiedzę o całym jego dorobku. Ale powiadam, to nie zamyka sprawy. A nie zamyka jej nie tylko dlatego, że zmienia się instrumentarium badawcze, że coraz to powstają nowe metody i teorie analityczne, lecz także, czy nawet głównie dlatego, że dzieło Becketta, być może w wyższym stopniu niż inne, jst nieuchwytne do końca, jak sama rzeczwistość - dla obserwatora. Dlatego też analizowanie dzieł Becketta, przynajmniej od pewnego momentu, a zarazem w fazie najciekawszej, to próba analizowania samej rzeczywistości, to pewna forma filozofowania. To zaś, jak wiemy, można uprawiać w nieskończoność.
Razem z ubiegłorocznym numerem piątym sopockiego pisma opublikowano plakat/arkusz poetycki Piotra Matywieckiego, a też dołączono dwa tomiki poetyckie: Marka Czuku Forever oraz Macieja Mazurka Światła nad rzeką.
(styczeń 2011)
-------------------------------------------------------------------------
"Topos" nr 4 (113) 2010
Ukazał się czwarty tegoroczny numer sopockiego dwumiesięcznika literackiego „Topos” – z dołączonym plakatem/arkuszem poetyckim oraz zbiorem wierszy. Arkusz poetycki (a na odwrocie plakatowy portret), zatytułowany Światło dna prezentuje kilka utworów Zbigniewa Jankowskiego. Natomiast zbiór wierszy Portret z lustrem w tle jest autorstwa Grażyny Zambrzyckiej.
Najnowszy numer „Toposu”, liczący 200 stron, jak zwykle niesie wiele nowej poezji, prozy, recenzji, esejów oraz przyczynków krytycznych.
Zeszyt otwiera Krzysztof Karasek – wierszem i rozmową, którą przeprowadza Wojciech Kass.
W cyklu „Epifanie dwudziestolecia” wypowiadają się: Przemysław Dakowicz, Szymon Babuchowski, Marek Bernacki oraz Zbigniew Chojnowski.
W dziale poezji swoje wiersze publikują: Wojciech Kudyba, Jerzy Grupiński, Jerzy L. Kaczmarek, Grzegorz Kwiatkowski, Eda Ostrowska, Izabela Kawczyńska, Dariusz Dziurzyński, Michał Stefański i Bartłomiej J. Kucharski.
Również poezja zamyka bieżący numer wierszami. Są to utwory laureatów V Ogólnopolskiego Konkursu Poetyckiego „Struna Orficka” im. Wojciecha Bąka: Macieja Woźniaka, Natalii Zalesińskiej, Grzegorza Ryczywolskiego, Roberta Rutkowskiego i Elżbiety Galoch.
Skromniej tym razem wypadła reperezentacja prozy. Wydrukowano opowiadanie „Teoria strun” Grzegorza Filipa.
Jak zwykle w „Toposie” mocny jest dział recenzencki. Znajdziemy tu omówienia ponad dwudziestu nowych książek. Nadto między innymi kolejny odcinek „Notesu” W. Kassa oraz tekst Zofii Zarębianki mówiący o obrazach Boga w poezji Marcina Świetlickiego.
Wróćmy na chwilę do rozmowy W. Kassa z Krzysztofem Karaskiem, której osią jest opublikowanie przez K. Karaska w krótkim czasie dwóch różnych formalnie książek poetyckich: Flary i Ody. Oto jeden z ciekawszych fragmentów tej rozmowy.
W. Kass: Czym różni się wiersz od poematu?
K. Karasek: To nieprawda, że wiersz jest poematem w mikrokształcie, w mikrokosmosie. Osobne prawa kierują jednym i drugim, choćby czasowe i wersyfikacyjne. Flary mają ok. 900 wersów, to jest godzina czytania. Niektóre tomiki wierszy, w całości, da się przeczytać szybciej. Są takie, które połkniesz w ciągu kilkunastu minut. Flary zaopatrzyłem w odautorski komentarz, w którym powołuję się na esej Egara Alana Poego Filozofia kompozycji. Powiada w nim, że wybitny poemat zachowuje absolutne energeum języka.
W. Kass: Na granicy wybuchu, detonacji?
K. Karasek: Tylko że w sensie językowym. Każdy wers musi być silny, energetyczny i równie ważny, powiedziałbym – konieczny. To się osiąga przez ścieśnianie, zgniatanie języka; to, co Niemcy nazywają dichter. Kto nie ścieśnia, nie zgniata, ten nie jest poetą i niech pisze prozę. Wiele utworów, które wydają się na wierszami ze względu na wersyfikację, to w gruncie rzeczy jest proza. Poeta to dichter, czyli zgniatacz. Przez to zgniatanie uzyskuje maksymalną energię wersów, obrazów i metafor.
To paradoks, ale właśnie zderzanie najbardziej odległych obrazów, słów stwarza to energeum. Metafory to obrazy złożone ze słów. Im te słowa są bardziej od siebie oddalone, i leksykalnie i znaczeniowo, tym większą energią i siłą obdarowują wersy, strofy wiersza. Przykładem takiej maksymalnej energetyki może być oksymoron. „Ogień krzepnie”, „blask ciemnieje”, „moc truchleje” Karpińskiego wciąż są energetyczne. Te językowe wiązki atomowe nie tyle pobudzają wrażliwość intelektualną, co jakiś biologiczny rdzeń człowieka, są jak elektrody, którymi pobudza się mózg.
(listopad 2010)
--------------------------------------------------------------------------
"Topos" nr 2-3 (111-112) 2010
Ukazał się podwójny numer sopockiego dwumiesięcznika literackiego „Topos” – z dołączonym plakatem/arkuszem poetyckim oraz zbiorem wierszy. Arkusz poetycki (a na odwrocie plakatowy portret), zatytułowany Słowa ruchome, prezentuje kilka utworów Piotra Mitznera. Natomiast tom poetycki Wiersze [masowe] i inne jest autorstwa Krzysztofa Kuczkowskiego.
Najnowszy numer „Toposu”, liczący 232 strony, niesie wiele nowej poezji, prozy, recenzji, esejów oraz przyczynków krytycznych. Nie sposób wspomnieć o wszystkich autorach i tekstach.
Po inicjującym wierszu „Piosenka o guzikach” Przemysława Dakowicza numer otwiera szkic Krzysztofa Dybciaka „Dwa dwudziestolecia – międzywojenne i najnowsze”. Redakcja „Toposu” publikuje pierwsze głosy twórców biorących udział w ankiecie – odnoszącej się do rzeczywistości literackiej dwudziestolecia po 1989 roku: Macieja Urbanowskiego, Piotra Wojciechowskiego, Tomasza Garbola i Adriana Glenia.
W dziale poezji publikują: William Butler Yeats (w przekładzie Andrzeja Słomianowskiego), Mariusz Kalandyk, Anna Maria Goławska, Piotr Cielesz, Paulina Korzeniewska, Ninette Nerval, Marta Kucharska oraz Jerzy Śleszyński. Także poezja zamyka bieżący numer. Zamieszczono utwory siedmiu poetów i poetek – laureatów VI Ogólnopolskiego Konkursu im. Michała Kajki.
Autorami prozy w tym numerze są: Henryk Bardijewski, Adrian Gleń, Cezary Dobies i Bartosz Suwiński.
A obok ponad dwudziestu recenzji i omówień nowych książek znajdziemy w „Toposie” nr 2-3 stałe działy (m. in. kolejny odcinek „Notesu” Wojciecha Kassa oraz rozmowę – tym razem z Piotrem Siemaszką, krytykiem, autorem, znawcą literatury i sztuki XIX i XX w.).
Ciekawie przedstawia się też dział esejów i szkiców – w tym tekst Doroty Rybak „Czemu poeta wypływa w morze? Kilka myśli o poezji Zbigniewa Jankowskiego” – obecnie mieszkającego w Sopocie, a przedtem sporo lat w Kołobrzegu.
(wrzesień 2010)
-----------------------------------------------------------------------------------------------
"Topos" nr 1 (110) 2010
Pierwszy tegoroczny numer sopockiego dwumiesięcznika literackiego "Topos" zdominował Samuel Beckett. A precyzując: materiały związane z seminarium naukowym Uniwersytetu Gdańskiego Back to the Beckett Text - Beckett na plaży (Sopot 10-16 maja 2010). Mamy tu kilka tekstów samego S. Becketta, a też przyczynki krytyczne i artykuły związane z wciąż fascynującym i na nowo odkrywanym dramaturgiem irlandzkim. Piszą o nim m. in. Enoch Brater, James Knowlson, S.E. Gontarski, H. Porter Abbott, Joanna Barska, Aleksandra Wachacz, Andrzej Zgorzelski i Tomasz Wiśniewski.
W dziale poetyckim swoje utwory publikują Adriana Szymańska, Barbara Gruszka-Zych, Jan Kasper, Renatte Schmidgall, Kazimierz Nowosielski, Piotr Roguski, Artur Fryz, Kamil Sipowicz i Marta Stępniak.
w dziale proza/ dzienniki/ wspomnienia/ listy, obok "Podrygów" S. Becketta w przekładzie Antoniego Libery, znajdziemy teksty Wojciecha Kassa (ciąg dalszy "Notesu"), Bogdana Szutowskiego i Marty Kucharskiej (której poezję i prozę publikowała kilka lat temu także "Latarnia Morska").
Dalej są materiały Przemysława Dakowicza o Tadeuszu Różewiczu, Wojciecha Kudyby o wierszach Jana Kaspra, Zofii Zarębianki o Arturze Szlosarku i Eugeniusza Sobola o pierwszej edycji festiwalu (Gdańsk, marzec 2010) związanego z przyznaniem Nagrody Literackiej "Europejski Poeta Wolności" - której laureatem został białoruski poeta Władzimier Arłow.
Dział recenzencki przynosi omówienia przeszło 20 nowych książek.
Bieżący numer zawiera także bibliografię osobową i rzeczową "Toposu" obejmującą rok 2009.
Do numeru dołączono arkusz poetycki Ewy Lipskiej Pogłos, a także zbiór wierszy Marcina Cieleckiego Ostatnie Królestwo.
(maj 2010)
----------------------------------------------------------------------------------------------
"Topos" nr 6 (109) 2009
Warto było czekać na spóźniony ostatni ubiegłoroczny numer sopockiego dwumiesięcznika literackiego "Topos", gdyż przeszło dwustustronicowy zeszyt obfituje bogactwem materiałów.
Wiersze swoje prezentują Katarzyna Kaczmarek, Karolina Sałdecka, Michał Murowaniecki, Janusz Radwański, Sławomir Płatek, Andrzej Turczyński, Wojciech Surówka, Maciej Bieszczad, Arkadiusz Stosur i Marian Lech Bednarek. W dziale prozy znajdziemy utwory Rafała Cekiery i Ewy Elżbiety Nowakowskiej, kolejny odcinek "Notesu" publikuje Wojciech Kass.
W dziale "Teologia poetów" Zofia Zarębianka notuje uwagi o wierszach przedwcześnie zmarłego Sławomira Kuczkowskiego. Dalej Przemysław Dakowicz - o swojej fascynacji C.S. Lewisem. Dział szkiców i esejów przynosi m. in. teksty Wojciecha Wendlanda o Józefie Szajnie, Adama Ćwiklińskiego o poezji Janusza St. Pasierba i Anity Jarzyny o tomie poezji Tadeusza Dąbrowskiego Czarny kwadrat.
Bardzo dużo (ponad 20) jest omówień nowych książek, pośród których dominują recenzje publikacji poświęconych Ryszardowi Kapuścińskiemu. Nadto m. in. o nowym zbiorze Adriany Szymańskiej Ta inna ja pisze Sylwia Gibaszek, Adrian Gleń o Pieczęci ignorancji Wojciecha Kassa, Izabela Mikrut o książce Marka Sołtysika Tu nie wypada kochać, Artur Nowaczewski o Wrońcu Jacka Dukaja, a Katarzyna Panfil o Godocie i jego cieniu Antoniego Libery.
Niewątpliwie jednym ze smakowitszych kąsków tego numeru są wiersze Ernesta Brylla oraz obszerna z nim rozmowa, przeprowadzona przez Sergiusza Sternę-Wachowiaka.
Do numeru dołączono arkusz poetycki Andrzeja Sosnowskiego oraz zbiór wierszy Artura Nowaczewskiego Elegia dla Iana Curtisa.
Więcej informacji o samym "Toposie" można znaleźć na naszej stronie internetowej w dziale "pisma pomorza". O piśmie opowiada redaktor naczelny Krzysztof Kuczkowski.
(kwiecień 2010)
Książki Latarni
(zakładka w trakcie opracowania)
