"Pomerania" - omówienia numerów
„Pomerania” marcowa - 2017
Jak w zegarku: marzec i nowy numer kaszubskiego miesięcznika społeczo-kulturalnego „Pomerania”. Przy miesięczniku znajdziemy cokwartalny kaszubskojęzyczny dodatek literacki „Stegna” (w zmniejszonym formacie, str. 36). Bieżące wydanie „Pomeranii” jak zwykle otwiera słowo od redaktora naczelnego, który punktuje coroczne nagrody: Siedem Skier Ormuzdowych trafiło w lutym do kolejnych wyjątkowych osób z Pomorza. Tę nagrodę od 1985 roku przyznaje Kolegium Redakcyjne i zespół redakcyjny „Pomeranii” m.in. za szerzenie wartości zasługujących na publiczne uznanie, za pasje twórcze i propagowanie kultury kaszubskiej i pomorskiej. O tym materiał na stronach 8-9. Co jeszcze znajdziemy w piśmie?
Sławomir Lewandowski: „Muzeum pamięci”;
Adam Łuczyński: „Kaszubszczyzna w rozgłośniach radiowych i w telewizji. Odc.1”;
Łukasz Grzędzicki: „O dobrą pozycję Kaszub trzeba zabiegać” (III Kongres Kaszubski);
Gerhard Jeske (tłum. Magdalena Darska-Łogin): „Powrót do domu” ('Wojenne historie');
Stanisław Salmonowicz: „Grabić zagrabione” (z cyklu 'Gawędy o ludziach i książkach');
Piotr Schmandt: „Ojcowizna. Część 1” (proza);
Marta Szagżdowicz: „Nowa odsłona Sali BHP” (z cyklu 'Gdańsk mniej znany');
Kazimierz Jaruszewski: „Berlińczyk z Brus” (o Franciszku Lemańczyku);
Józef Ceynowa: „Niezapomniane chwile” (wspomnienia);
Maria Pająkowska-Kensik: „Ratując nadzieję...” (felieton);
Waldemar Mierzwa: „Apostoł” (z cyklu 'Zrozumieć Mazury');
Kazimierz Ostrowski: „Pierwszy żeglarz” (felieton);
Mateusz J. Schmidt: „Skoki na Kaszubach” (sport).
Poza tym w numerze odrębnie paginowana wszywka dodatku edukacyjnego „Najô Ùczba” (stron 8) i sporo artykułów w języku kaszubskim.
Strona internetowa „Pomeranii”: www.miesiecznikpomerania.pl
„Pomerania” lutowa - 2017
Ukazał się numer pięćset szósty – a w tym roku drugi - kaszubskiego miesięcznika społeczo-kulturalnego „Pomerania”. Jak wspominaliśmy w omówieniu styczniowego wydania – z nowym redaktorem naczelnym pisma: Sławomirem Lewandowskim. Na okładce wyeksponowano barwny kolaż, nawiązujący do 97. rocznicy zaślubin Polski z morzem. Temu zdarzeniu poświęcony jest też jeden z artykułów w głębi numeru: autorstwa Tadeusza Linknera „O Józefie Żyndzie i zaślubinach Polski z morzem”. A co jeszcze w lutowym wydaniu „Pomeranii”? Między innymi:
Andrzej Hoja: „Gdynia – dzieło otwarte” (o nowej stałej wystawie w Muzeum Miasta Gdyni);
Józef Borzyszkowski: „O Instytucie Kaszubskim – z okazji 20-lecia refleksji kilka” i „Refleksje zjazdowe w kontekście 60-lecia Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego”;
Sławomir Lewandowski: „Koleją do portów Gdańska i Gdyni”;
Ryszard Borzęcki, Jan Kulas, Zbigniew Rogalski: „Powstanie księgi pamięci o Zygmuncie Bukowskim”;
Adam Łuczyński: „Czasopisma wydawane na Kaszubach po II wojnie światowej. Część 2”;
Stanisław Salmonowicz: „Świat chce być oszukiwanym”? (z cyklu 'Gawędy o ludziach i książkach');
Marta Szagżdowicz: „Rybim tropem” (z cyklu 'Gdańsk mniej znany');
Krzysztof Kowalkowski: „Smętek ks. Bernarda Sychty”;
Maria Pająkowska-Kensik: „Gdy skrzy się nieba wieczny wid...” (felieton – pamięci niedawno zmarłego Franciszka Okunia);
Józef Ceynowa: „Niemcom lasu niszczyć nie damy” (z cyklu 'Pamiętne dni');
Roman Drzeżdżon: „Pusta noc” (opowiadanie);
Kazimierz Jaruszewski: „Z wiatrem w zawody. Charzykowianin Łucjan Gierszewski” (o pięciokrotnym mistrzu kraju w żeglarstwie lodowym);
Waldemar Mierzwa: „Wtargnienie” (z cyklu 'Zrozumieć Mazury');
Przemysław Kilian: „Hubert Pobłocki w mojej pamięci”;
Mateusz J. Schmidt: „Nie tylko piłka nożna. Co słychać na pomorskich parkietach”.
Poza tym – jak zawsze - w numerze odrębnie paginowana wszywka dodatku edukacyjnego „Najô Ùczba” i i kilka artykułów w języku kaszubskim.
„Pomerania” styczniowa - 2017
Jak informuje nowy redaktor naczelny miesięcznika społeczo-kulturalnego „Pomerania” Sławomir Lewandowski, patronem roku 2017 w Zrzeszeniu Kaszubsko-Pomorskim obrany został Józef Chełmowski – zmarły 4 lata temu, a pochodzący z Brus-Jagli rzeźbiarz, malarz, konstruktor i filozof. Jest też nowy prezes Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego. Został nim pochodzący z Rumi prof. Edmund Wittbrodt. Zdarzenie miało miejsce w grudniu minionego roku, podczas XX Walnego Zjazdu Delegatów ZKP.
Przyjrzyjmy się zawartości pierwszego tegorocznego numeru kaszubskiego pisma. W nim między innymi:
„Stawiam na pracę zespołową” - z prof. Edmundem Wittbrodtem, prezesem ZKP o stylu rządzenia Zrzeszeniem, zadaniach nowego Zarządu i programie na najbliższe lata rozmawia Sławomir Lewandowski;
ks. prof. Henryk Skorowski: „Zrzeszenie jako kategoria aksjologiczna” (homilia wygłoszona podczas mszy świętej poprzedzającej XX Walny Zjazd ZKP – grudzień 2016);
„Drogi do Instytutu Kaszubskiego – Instytut Kaszubski w drodze” - z dr Miłosławą Borzyszkowską-Szewczyk (wiceprezeską) i dr. Tomaszem Rembalskim (sekretarzem) o 20-letniej organizacji naukowej rozmawia Bogumiła Cirocka;
Kazimierz Jaruszewski: „Tomasz Chełmiński – legendarny iluzjonista”;
Stanisław Salmonowicz: „Myśleć o Termopilach?” (Sparta w kulturze polskiej, t. I-II, praca zbior. pod red. M. Borowskiej, M. Kalinowskiej, J. Speiny i K. Tomaszuk, 2014-2016) – z cyklu 'Gawędy o ludziach i książkach';
„Marzenia dają siłę” - z Bogumiłą Raulin, najmłodszą Polką zdobywającą Koronę Ziemi, kilkanaście dni przed jej wyprawą na Antarktydę zakończoną zdobyciem góry Mount Vinson, rozmawia Dariusz Majkowski;
Adam Łuczyński: „Czasopisma wydawna na Kaszubach po II wojnie światowej (część 1)”;
Józef Ceynowa: „Jaszka i kozy” - z cyklu 'Wspomnienia';
Maria Pająkowska-Kensik: „Z nadzieją w kolejny rok” (felieton);
Ryszard Ronczewski: „Orzeł” (proza);
Waldemar Mierzwa: „Smętek” (z cyklu 'Zrozumieć Mazury');
Kazimierz Ostrowski: „Nasze sześćdziesięciolecie” (felieton);
Bogusław Breza: „Ile zależy od nas samych, Kaszubów?” (Mariusz Filip Od Kaszubów do Niemców. Tożsamość Słowińców z perspektywy antropologii historii);
Mateusz J. Schmidt: „Najstarszy polski klub sportowy na Kaszubach” (WKS GRYF Wejherowo).
Poza tym - tradycyjnie - w numerze odrębnie paginowana wszywka dodatku edukacyjnego „Najô Ùczba” i i sporo artykułów wyłącznie w języku kaszubskim.
Strona internetowa: www.miesiecznikpomerania.pl
(styczeń 2017)
---------------------------------------------------------------------------------------------
Grudniowa „Pomerania”
Koniec roku tuż tuż – i mamy grudniowy numer (504) miesięcznika „Pomerania”, społeczno-kulturalnego pisma ukazującego się w Gdańsku od 1963 r. Wydaniu towarzyszy kwartalny kaszubskojęzyczny dodatek literacki (nr 42) „Stegna”, w którym – w ciągu dziesięciolecia – publikowało ponad siedemdziesięciu autorów. Informuje o tym (i przybliża dekadę dodatku) we wstępnym artykule „Stegny” redaktor naczelny „Pomeranii” Dariusz Majkowski. A co wewnątrz grudniowego numeru „Pomeranii”? Między innymi:
rozmowa D. Majkowskiego z Łukaszem Grzędzickim – prezesem Zrzesznia Kaszubsko-Pomorskiego w latach 2010-2016 „Ja już się naprezesowałem”;
Jarosław Sellin: „Uzasadnione powody do dumy” (o sześćdziesięcioleciu Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego);
Cezary Obracht-Prondzyński: „Refleksja jubileuszowa czyli wnioski z naszych doświadczeń z myślą o przyszłości”;
Jowita Kęcińska-Kaczmarek: „Dwadzieścia lat minęło, jak jeden sen...” (20 lat Instytutu Kaszubskiego);
Daniel Kalinowski: „Zachodnie płuco” (o Instytucie Kaszubskim);
Maria Pająkowska-Kensik: „Kociewska jesień nie tylko poetycka” (felieton);
Stanisław Salmonowicz: „Życie poświęcone prawdzie” - o jubileuszu profesora Jana Łopuskiego, który 3 stycznia 2017 r. będzie obchodzić setne urodziny (z cyklu 'Gawędy o ludziach i książkach');
Miłosława Borzyszkowska-Szewczyk: Borzyszki i Koszniki w drodze. Z Kaszub do Lwowa (część 2)”;
Marta Szagżdowicz: „Gdańsk i Krzyżacy” ('Gdańsk mniej znany');
Piotr Schmandt: „Idą święta!” ('Zwyczaje');
Kazimierz Ostrowski: „Rocznicowe wspominki” (felieton);
Waldemar Mierzwa: „Kalendarze” (z cyklu 'Zrozumieć Mazury');
a z lektur: Bogusław Breza „Lektura dla każdego Kaszuby?” (Ryszard Kaczmarek Polacy w armii kajzera), Edmund Szczesiak „Wspomnienia szkołą pisane” (Feliks Loszek Sikora Zapiski sztubaka i belfra).
Poza tym - jak zwykle - w numerze odrębnie paginowana wszywka dodatku edukacyjnego „Najô Ùczba” i i sporo artykułów wyłącznie w języku kaszubskim.
Strona internetowa: www.miesiecznikpomerania.pl
(grudzień 2016)
--------------------------------------------------------------------------------------------
Listopadowa „Pomerania”
Późnojesienny numer (503) społeczno-kulturalnego miesięcznika „Pomerania”, wychodzącego w Gdańsku, wzbogacony został o darmowy dodatek, zatytułowany „Niebezpieczni goście”. Osobno wydany załącznik (w zmniejszonym formacie) zawiera dziewięć gawęd, których autorką jest Maya Gielniak. O czym te gawędy? O zwierzętach i roślinach, a precyzując - o gatunkach inwazyjnych („obcych” w naszej strefie przyrodniczej). Mowa tu m.in. o szopie praczu, śliniku luzytańskim, norce amerykańskiej, jenocie i bernikli, a też o nawłoci kanadyjskiej i barszczu Sosnowskiego.
A co wewnątrz listopadowej „Pomeranii”? Między innymi”:
Piotr Schmandt: „Cmentarze bliskie, dalsze i dalekie”;
Jan Kulas: „Moje spotkania z Andrzejem Grzybem”;
Adam Łuczyński: „Czasopisma wydawane na Kaszubach do roku 1939 (część 1)”;
Stanisław Salmonowicz: „Piosenek dawnych czar” (z cyklu 'Gawędy o ludziach i książkach');
Maria Pojąkowska-Kensik: „Jak się ma Pomorze” (felieton);
Józef Ceynowa: „Ten kraj polski – nawet zwierzęta tu po polsku mówią”;
Waldemar Mierzwa: „Żydzi” (z cyklu 'Zrozumić Mazury');
Kazimierz Ostrowski: „Kultura w krypcie” (felieton);
Mateusz J. Schmidt: „Europejskie boje kaszubskich drużyn”;
Jacek Borkowicz: „Dudniące kroki Krzysztofa” (o gdańskiej legendzie tyczącej wędrującego stolema, z nadejściem chrześcijaństwa przechrzczonego na św. Krzysztofa);
Mirosława Borzyszkowska-Szewczyk: „Borzyszki i Koszniki w drodze z Kaszub do Lwowa” ('Pomorsko-ukraińskie historie');
Bogusław Breza: „O Kazimierzu Śliwkowskim” (o współtwórcy i prezesie międzywojennego Związku Literatów Polskich na Kaszubach).
A w dziale 'Lektury': Bogusław Breza: „Na pomorskim marginesie felietonów o znanych postaciach z historii Polski” (Paweł P. Wieczorkiewicz Bohaterowie, renegaci, zdrajcy...); Daniel Kalinowski: „Pozorna neutralność” (Legendy dawnej ziemi sławińskiej – opracowanie i wstęp Jan Sroka).
Nadto, jak zwykle, w numerze odrębnie paginowana wszywka dodatku edukacyjnego „Najô Ùczba” i i sporo artykułów wyłącznie w języku kaszubskim.
(listopad 2016)
------------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" październikowa
W październiowym numerze społeczno-kulturalnego miesięcznika „Pomerania” - feta. Z okazji sześćdziesięciolecia Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego, którego współzałożycielami byli m. in. Bernard Szczęsny, Aleksander Arendt oraz znany (choć ostatnio trochę zapominany) pomorski pisarz Lech Bądkowski. W bieżącym wydaniu pisma sporo materiałów z tym związanych właśnie. A numer otwiera rozmowa redaktora naczelnego Dariusza Majkowskiego z profesorem Cezarym Obracht-Prondzyńskim „Praca i splot okoliczności”.
Co w głębi numeru?
Łukasz Grzędzicki (prezes ZK-P): „Fenomen aktywności społecznej i stabliności”;
Franciszek Grucza: „Wspomnienia i refleksje z okazji 60-lecia Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego”;
Piotr Schmandt: „Wokół I walnego zjazdu delegatów Zrzeszenia Kaszubskiego”;
Tomasz Szymański: „Jeszcze o 66 Pułku” (66 Kaszubski Pułk Piechoty imienia Marszałka Józefa Piłsudskiego w II Rzeczypospolitej);
Stanisław Salmonowicz: „Benita Mussoliniego koleje żywota” (z cyklu 'Gawędy o ludziach i książkach');
Edmund Szcześniak: „Spływ zakręconą rzeką”(Kaszubski Spływa Kajakowy Śladami Remusa”);
Józef Borzyszkowski: „Cassubiana Ryszarda Stryjca. Kaszubsko-Pomorskie grafiki okolicznościowe” (część 2);
Waldemar Mierzwa: „Starowiercy” (z cyklu 'Zrozumieć Mazury').
Józef Ceynowa: „Pamiętne dni. Każdy swój kłopot ma” (z cyklu 'Wspomnienia').
To tylko część materiałów. Nadto tradycyjna wszywka dodatku edukacyjnego „Najô Ùczba” (po raz setny - dodajmy), felietony Kazimierza Ostrowskiego, Marii Pająkowskiej-Kensik, Tomasza Fopki i Romana Drzeżdżona. Oraz wiele innych tekstów, w tym niektóre wyłącznie w języku kaszubskim.
(październik 2016)
-------------------------------------------------------------------------------------------
Wrześniowa „Pomerania”
I nowe pół tysiąca numerów napoczęte, bo ukazał się numer 501 społeczno-kulturalnego miesięcznika „Pomerania”. Wrześniowemu wydaniu pisma towarzyszy osobny kaszubskojęzyczny dodatek literacki „Stegna” (wychodzący w cyklu kwartalnym). Bieżąca „Pomerania” liczy 68 stron, do czego doliczyć trzeba odrębnie paginowaną wszywkę dodatku edukacyjnego (stron 8) „Najô Ùczba”. A co znajdziemy wewnątrz wrześniowego numeru? Między innymi:
Łukasz Grzędzicki: „Co dalej z kaszubską edukacją?”;
„Edukacja musi być centrum zainteresowania” - rozmowa Sławomira Lewandowskiego z prof. Edmundem Wittbrodtem (byłym parlamentarzystą, ministrem edukacji narodowej w latach 2000-2001, obecnie członkiem Zarządu Głównego Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego);
Piotr Schmandt: „Lato roku 1939. Granica dwóch światów na łamach prasy”;
Józef Borzyszkowski: „Cassubiana Ryszarda Stryjca. O ekslibrisach – nie tylko z gryfem”;
Marta Szagżdowicz: „Brama pełna skarbów” (czasowa wystawa Muzeum Narodowego w Gdańsku >Lux in Oriente – Lux iex Oriente< w Zielonej Bramie);
Jacek Borkowicz: „Trzy smoki i jarzębina” (o książce Aleksandra Majkowskiego Życie i przygody Remusa – opublikowanej w ramach Biblioteki Pisarzy Kaszubskich);
Jan Kulas: „Bernard Chrzanowski. Ten, który poruszył wiatr od morza”;
Waldemar Mierzwa: „Gauleiter” (z cyklu 'Zrozumieć Mazury') – o Erichu Kochu, jednym z ostatnich dostojników III Rzeczy, gauleiterze i nadprezydencie Prus Wschodnich, skazanym w 1959 r. na karę śmierci po procesie przed polskim sądem uznającym go winnym śmierci kilkuset tysięcy Polaków i Żydów (a wyroku nigdy nie wykonano);
Kazimierz Ostrowski: :Klucz i brama” (o Chojnicach);
Maria Pająkowska-Kensik: „Gdy mija zapach wakacji” (o zmarłym kociewskim pisarzu Andrzeju Grzybie);
Ryszard Struck: „Pan jest tym Marianem Selinem...?” (wspomnienie o zmarłym w tym roku poecie kaszubskim Marianie Selinie);
a w dziale 'Lektury': Bogusław Breza: „Książka o miłości” (Wiktor Schroeder Najpiękniejszy Dywan na świecie); Daniel Kalinowski: „Ogniki świętego Elma (pięć numerów nieregularnika >Skra<”; Aleksandra Paprot: „Cenne źródło wiedzy o obrzędowości na Pomorzu” (Bożena Stelmachowska Rok obrzędowy na Pomorzu).
Nadto jak zwykle sporo materiałów wyłącznie w języku kaszubskim – w tym proza Jerzego Sampa.
Strona internetowa: www.miesiecznikpomerania.pl
wrzesień 2916)
--------------------------------------------------------------------------------------
500 numerów „Pomeranii”
Co nie powiedzieć – wyczyn rzadki. Bo wydać pół tysiąca numerów to nie w kij dmuchał. Mowa o miesięczniku społeczno-kulturalnym „Pomerania”, wychodzącym w Gdańsku. Powstałym – przypomnijmy – w 1963 roku. Od tego czasu, z przygodami, wychodzi regularnie. Dopieszczając i sławiąc kaszubszczyznę w kraju na rozmaite sposoby. Czyli: podziw i szczere gratulacje! I życzenia następnej pięćsetki, w redakcyjnym oraz autorskim zdrowiu, ku chwale własnej i satysfakcji czytelników.
Przyjrzyjmy się zawartości najnowszego numeru, liczącego 84 strony, a obejmującego (jak to w letniej porze) lipiec i sierpień. A w podwójniaku między innymi:
Józef Borzyszkowski: „O śp. abp. Tadeuszu Gocłowskim – jego obecności w społeczności zrzeszonej i rodzinie” (wspomnienie);
Stanisław Salmonowicz: „Muszkieterzy Henryka Sienkiewicza” (z cyklu 'Gawędy o ludziach i książkach');
Józef Ceynowa: „Wojenna nędza biedniaków dusi” (wspomnienia);
Jadwiga Bogdan: „70 lat promowania kaszubskiego folkloru”;
Waldemar Mierzwa: „Mikołajki” (z cyklu 'Zrozumieć Mazury');
Kazimierz Jaruszewski: „Życie jak bieg z przeszkodami” (sport – o Henryku Jankowskim);
Dariusz Majkowski: „Przetrwali w nazwach” (rozmowa z Janem Wołuckim, od wielu lat ukazującym powiązania kulturowe między Skandynawią a Pomorzem – o obecności wikingów na Kaszubach i średniowiecznych Pomorzan w Danii);
Marian Hirsz: „Kaszubi w bitwie nad Bugiem” (rok 1920);
Tomasz Rembalski: „Antoni Abraham (1869-1923). Genealogiczne uzupełnienia do biografii”;
Jolanta Justa: „Malborscy świadkowie historii”;
Maria Pająkowska-Kensik: „Nie tylko o modrakach na Kociewiu” (felieton);
Kazimierz Ostrowski: „Urodziny Czerska” (felieton);
Piotr Schmandt: „Jeziornica” (proza);
Jacek Borkowicz: „Żabie kumkanie w Plattdeutsch” (Gdańsk - z cyklu 'Gegius loci');
Karolina Serkowska: „Ludzie największą ispiracją” (o ratowaniu od zapomnienia kaszubskich obrzędach);
Daniel Kalinowski: „Tylko trzydzieści dwa wiersze... na sześćdziesiąt lat życia” (recenzja – Stanisław Janke, Maciej Tamkun Sześćdziesiątka);
Bogusław Breza: „Uczestnicy zamachu na Kutscherę na Pomorzu” (recenzja – Wojciech Parzyński Zabić Franza Kutcherę!).
Nadto jak zwykle sporo materiałów wyłącznie w języku kaszubskim.
„Pomerania” czerwcowa
Czerwcowe wydanie (6/499) miesięcznika społeczno-kulturalnego „Pomerania” liczy, podobnie jak ostatnio, 68 stron (plus 8 stron osobno paginowej wszywki dodatku edukacyjnego „Najô Ùczba”). Przy czerwcowej publikacji pisma znajdziemy również kwartalne wydanie kaszubskojęzycznego dodatku literackiego „Stegna” (stron 36): nr 2/2016 (40). A co wewnątrz bieżącego numeru, w tym roku poświęconego prof. Gerardowi Labudzie? Między innymi:
wspomnienie arcybiskupa T. Gocłowskiego – Łukasz Grzędzicki: „Zawsze wspierał naszą sprawę”, Sławomir Lewandowski: „Człowiek Solidarności”;
Tadeusz Gocłowski: „Co my dzisiaj robimy dla ojczyzny?” (treść ostatniej homilii wygłoszonej 13 marca 2016 r.);
Józef Borzyszkowski: „Dni Tischnerowskie w Gdańsku”;
Stanisław Salmonowicz: „Życie >człowieka radzieckiego<” (z cyklu 'Gawędy o ludziach i książkach');
Piotr Schmandt: „Reklama i ogłoszenie w międzywojniu na przykładzie >Gazety Karuskiej<”;
Dariusz Majkowski: „Święto Książki”;
Marek Adamkowicz: „To coś więcej niż muzeum: to miejska ikona” (o Muzeum Rybołówstwa w Helu);
Jadwiga Bogdan: „Z nami trzeba się liczyć” (o nauce języka kaszubskiego w gminie Liniewo);
Anna Trepczyk: „Energia płynąca z pasji” (o Alicji Serkowskiej, laureatce Skry Ormuzdowej);
Kazimierz Ostrowski: „Pani Klara i inni” (felieton);
Waldemar Mierzwa: „Krutynia” (z cyklu 'Zrozumieć Mazury');
Maria Pająkowska-Kensik: „Żeby znów zakwitły rozkościerzóne bzy” (felieton);
Wawrzyniec Mocny: „Zmieniała rzeczywistość, poświęcając życie innym” (wspomnienie o Urszuli Giełdon);
z lektur – recenzja „Kaszuby ewangelicką ziemią świętą?!” Bogusława Brezy (Piotr Birecki Ewangelickie budownictwo kościelne w Prusach Zachodnich).
Nadto wiele materiałów wyłącznie w języku kaszubskim.
(czerwiec 2016)
---------------------------------------------------------------------------------------------
„Pomerania” - maj 2016
Majowe wydanie (5/498) miesięcznika społeczno-kulturalnego „Pomerania” liczy, jak ostatnio, 68 stron (plus 8 stron osobno paginowej wszywki dodatku edukacyjnego „Najô Ùczba”). Zmianie uległa typografia pisma – słowem mamy nowy obraz edycyjny. Czy odbiorcy zaakceptują? Czas pokaże. Najważniejsze, że winieta bez zmian. A co wewnątrz najnowszego numeru”? Sporo materiałów wyłącznie w języku kaszubskim. Znajdziemy w majowym numerze między innymi:
Łukasz Richert: „ Księgarnia na Straganiarskiej”;
Waldemar Gwizdała: „Kontrowersyjny, ale wielki” (rozmowa z autorem pierwszej naukowej biografii ks. Józefa Wryczy dr. Krzysztofem Kordą – o zaletach i wadach tego Króla Kaszubów rodem z Kociewia);
Stanisław Salmonowicz: „Pamiętasz, była jesień...” (z cyklu 'Gawędy o ludziach i książkach');
Piotr Schmandt: „ Reklama i ogłoszenie w międzywojniu” (część 1);
Marian Hirsz: „Porucznik Leom Kąkol – żołnierz i wychowawca”;
Daniel Kalinowski: „Miks amerykańsko-pomorski”;
BC: „Literacki bal w teatrze”;
Maria Pająkowska-Kensik: „Zdziwienia i zachwyty” (felieton);
Józef Ceynowa: „Bismann to nie Bismarck” (wspomnienia);
Marta Szagżdowicz: „Kiełpino Górne” (z cyklu ' Gdańsk mniej znany');
Edmund Szcześniak: „Po raz pierwszy Wierzycą” (spływ kajakowy Śladami Remusa);
Kazimierz Ostrowski: „Nasz człowiek Karnowski”;
Waldemar Mierzwa: „Krzyże” (z cyklu 'Zrozumieć Mazury');
Józef Borzyszkowski: „Jerzy Szews (1925-2016)”;
Bogusław Breza: „Stan pomoskiego, kaszubskiego dziennikiarstwa” (o książce Słownik dziennikarzy i publicystów Pomorza 1945-2015);
Daniel Kalinowski: „Słowo w klatce” (o książkach Eugenii Laski);
Miłosława Borzyszkowska-Szewczyk: „Blaszany bębenek wThalia Theater w Hamburgu”;
Marek Adamkowicz: „Wiążą się z nim emocje...” (wystawa w ratuszu Gdańska ”;
„Pomerania” - kwiecień 2016
Kwietniowe wydanie (4/496) miesięcznika społeczo-kulturalnego „Pomerania” liczy 68 stron (plus 8 stron osobno paginowej wszywki dodatku edukacyjnego „Najô Ùczba”). Na pierwszych kilkunastu stronachStanisław Janke – współpracownik „Pomeranii”, pisarz, autor tłumaczenia na język kaszubski Pana Tadeusza. Z okazji sześćdziesięciolecia twórcy pomieszczono w numerze jego wiersze, wypowiedzi oraz inne przybliżające sylwetkę materiały.
A co dalej w kwietniowym wydaniu? Między innymi:
„Zapomniany działacz” - o biografii Bernarda Szczęsnego rozmowa Waldemara Gwizdały z autorem tej publikacji Krzysztofem Sławkiem;
Krzysztof Kowalskowski: „150 lat temu urodził się ks. Antoni Kowalskowski”;
Stanisław Salmonowicz: „Przyjeżdżał często do Sopotu” (z cyklu 'Gawędy o ludziach i książkach' o Michale Żymierskim);
Józef Borzyszkowski: „Jan Ejankowski – kociewsko-pomorski stolem”;
Marta Szagżdowicz: „Na tropie Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku”;
Kazimierz Ostrowski: „Pamiątka z pola bitwy”;
Waldemar Mierzwa: „Republika” (z cyklu 'Zrozumieć Mazury');
Piotr Schmandt: „Skarb” (część 2 prozy z poprzedniego numeru);
Jacek Borkowicz: „Tajemnica leśnej wody” (z cyklu 'Fenomen Pomorskości');
Józef Ceynowa: „Budzisz-Szefler kupuje kosę”;
„Płyń po morzach i oceanach...” - o chrztach statków z Barbarą Dobraczyńską rozmawia Maya Gielniak.
A w dziale 'Lektury': recenzje Daniela Kalinowskiego „Żywa i coraz żywsza” (antologii Chceta wiãcy krwie? Dzysdniowô kaszëbskô proza 2014) oraz Kazimierza Jaruszewskiego „Perły pieśni religijnej” (książkiKrzysztofa Kowalkowskiego Ks. Antoni Kowalkowski. Proboszcz, budowniczy, autor pieśni).
„Pomerania” - marzec 2016
Jest kolejny tegoroczny numer (3/496) miesięcznika społeczo-kulturalnego „Pomerania”. Liczy 68 stron (plus 8 stron osobno paginowej wszywki dodatku edukacyjnego „Najô Ùczba”). Przy marcowym numerze znajdziemy również kwartalne wydanie kaszubskojęzycznego dodatku literackiego „Stegna” (stron 36). A co wewnątrz wiosennego pisma, w tym roku poświęconego prof. Gerardowi Labudzie? Między innymi:
Tomasz Szymański: „Świętopełk Sobiesławowic” (w tym roku mija 750 lat od śmierci Świętopełka II Wielkiego);
Jerzy Nacel: „Książę Pomorza nie tylko w toponimach”, „Życie codzienne w księstwie gdańskim” (wiek XIII);
Sławomir Lewandowski: „Pierścień na dnie zatoki” (96. rocznica zaślubin Polski z morzem w Pucku);
Zygmunt Szultka: „Kaszubi na Pomorzu Zachodnim na przestrzeni wieków” (część 8 i ostatnia);
Stanisław Salmonowicz: „Rady Włocha czy Hindusa?” (o formach ustroju państwowego);
Daniel Kalinowski: „Ze wsi na wieś... (z Dziennika podróżnego, cz. II)”;
Marta Szagżdowicz: „Zapomniany kurort – Jelitkowo”;
Maria Pająkowska-Kensik: „O żelazku z duszą i nie tylko...” (felieton);
Marek Adamkowicz: „W Tczewie powstaje niezwykłe muzeum”;
Kazimierz Ostrowski: „Dni powszednie i święta” (felieton);
Piotr Schmandt: „Skarb (cz.1)” (proza);
„Nie napisaliśmy historii Kaszub czy Kaszybów...” (o poradniku dla nauczycieli Michała Kargula i Krzysztofa Kordy Kaszuby przez wieki);
Waldemar Mierzwa: „Śnierć” (z cyklu 'Zrozumieć Mazury');
Jacek Borkowicz: „Genius loci. Iskrząca przyjaźń” (o pewnej wsi koło Żukowa).
Z działu 'Lektury': D. Kalinowski „Demonizm małego miasteczka” (Helmut Walser Smith Opowieść rzeźnika. Morderstwo i antysemityzm w Chojnicach); (MA) „Hołd dla polskich sportowców z Wolnego Miasta” (Janusz Trupinda KS Gedania – klub gdańskich Polaków [1922 – 1953]); Bogusław Breza „Kaszubska hagiografia” (Mirosław Lademann Sługa Boży ksiądz Edmund Roszczynialski. Męczennik za wiarę okresu II wojny światowej).
Nadto wiele materiałów wyłącznie w języku kaszubskim.
(marzec 2016)
------------------------------------------------------------------------------------------------
„Pomerania” - luty 2016
Pojawił się drugi tegoroczny numer (2/495) miesięcznika społeczo-kulturalnego „Pomerania” - liczący 68 stron (plus 8 stron osobno paginowej wszywki dodatku edukacyjnego „Najô Ùczba”). Bieżące wydanie otwiera rozmowa Aleksandra Goska z profesorem Józefem Borzyszkowskim – wybitnym badaczem, Kaszubą, obywatelem Pomorza, który obchodził 70. urodziny. Kilkustronicowy materiał dopełniają fotografie z archiwum rodzinnego Borzyszkowskich.
A co w głębi lutowego numeru? Między innymi:
kolejna rozmowa, zatytułowana „Źródło rzetelnej wiedzy”, z prof. Cezarym Obracht-Prondzyńskim, prezesem Instytutu Kaszubskiego (m. in. o projekcie książki Gniazdo gryfa. Słownik kaszubskich symboli, pamięci i tradycji kultury rozmawia Dariusz Majkowski);
Waldemar Gwizdała: „Wykorzystać potencjał” (V Kongres Kociewski);
jeszcze jedna rozmowa, tym razem z autorką gawęd i felietonów Zytą Wejer „Kocham pisać” (za język ciągnie D. Majkowski);
Maria Pająkowska-Kensik: „Zaułki i cichacze” (felieton);
Daniel Kalinowski: „Moja tatczezna... w Winonie (z Dziennika podróżnego, cz.1)”;
Zygmunt Szultka: „Kaszubi na Pomorzu Zachodnim na przestrzeni wieków.” (część 7. Kręta droga Kaszubów w XIX wieku);
Stanisław Salmonowicz: „Niezłomny książę litewski w Paryżu” (z cyklu 'Gawędy o ludziach i książkach' – tym razem o Jerzym Giedroyciu);
Kazimierz Ostrowski: „Kłopoty z geografią” (felieton);
Bogusław Breza: „Szkic z dziejów oddziału wejherowskiego”;
Józef Ceynowa: „Pamiętne dni. Szczyt karczmy zawaleniem grozi” (wspomnienia);
Jerzy Nacel: „Zaślubiny Polski z morzem i Nowowiejski”;
Jacek Borkowicz: Zatopione miasta” (z cyklu 'Fenomen pomorskości');
Waldemar Mierzwa: „Bziałka” (czyli kobieta) – z cyklu 'Zrozumieć Mazury'.
A z polecanych lektur co?
Józef Borzyszkowski Moi mistrzowie i przyjaciele (recenzja „Akt pamięci i wiary” Daniela Kalinowskiego); Izabella Trojanowska (1925-1995). Pro memoria (zebr. I opr. J. Borzyszkowski – recenzja „Księga historii >Blizy<” Andrzeja Faca); Tadeusz Linkner Publicystyka Stanisława Przybyszewskiego w Wolnym Mieście Gdańsku (recenzja „O Przybyszewskim inaczej” Katarzyny Dunaj-Dziecielskiej).
Strona internetowa pisma: www.miesiecznikpomerania.pl
(luty 2016)
-----------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" - styczeń 2016
W słowie „Od redaktora” redaktor naczelny „Pomeranii” Dariusz Majkowski akcentuje osiemnasty rok istnienia województwa pomorskiego. O tym też w jednym z pierwszych materiałów styczniowego wydania miesięcznika pisze Piotr Lessnau w artykule „Pełnoletnie województwo”. A nieco dalej Łukasz Grzędzicki ogłasza „>Nie< dla środkowopomorskiego”.
Co jeszcze w pierwszym tegorocznym numerze znajdziemy? Między innymi:
Maria Krośnicka: „Motyl w jantarze” (o profesorze Gerardzie Labudzie);
Zygmunt Szultka: „Kaszubi na Pomorzu Zachodnim. Część 6”;
Stanisław Salmonowicz: „Skrajności często mieszkają razem”;
Marian Hirsz: „Powstanie na Kaszubach”;
Sławomir Lewandowski rozmawia z Romanem Stinzingiem o książce Księga domu kaszubskiego – Familienbuch Kulling: „Rodzinna historia”;
Marta Szagżdowicz: „Bursztynowe dziękczynienie”;
Kazimierz Ostrowski: „Dobrze mieć sąsiada”;
Waldemar Mierzwa: „Wesele” (z cyklu 'Zrozumieć Mazury');
Małgorzata Wątor: „Czy śpiewanie przy zmarłych jest nam jeszcze potrzebne?”;
Józef Ceynowa: „Pamiętne dni. Umerski ziemi nie sprzeda”;
Jacek Borkowicz: „Kraina w kratę”;
Maria Pająkowska-Kensik: „Jakby to było zawczorym...”;
Natalia Kalkowska: „Ocalić od zapomnienia” (konferencja 'Polska Regionalna' w ramach V Kongresu Kociewskiego w Tczewie);
„Lektury” - omówienia kilku nowych wydawnictw, w tym Andrzeja Januszajtisa Z dziejów gdańskiej nauki i techniki (pisze Katarzyna Dunaj-Dziecielska) oraz Lechosława Jocza System samogłoskowy współczesnych gwar centralnokaszubskich (pisze Hana Makurot).
Nadto sporo materiałów wyłącznie w języku kaszubskim oraz stały dodatek edukacyjny „Najô Ùczba” - nr 1 (93).
Bliżej o zawartości numeru na stronie internetowej: www.miesiecznikpomerania.pl
(styczeń 2016)
-----------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" - grudzień 2015
Ukazał się ostatni tegoroczny numer społeczo-kulturalnego miesięcznika „Pomerania”. Do liczącego 68 stron pisma (z osobno paginowaną wszywką edukacyjną „Najô Ùczba” wewnątrz) dołączono kaszubskojęzyczny literacki dodatek „Stegna” - nr 4/2015 (38).
A co wewnątrz grudniowej „Pomeranii”? Między innymi:
Stanisław Salmonowicz (z cyklu 'Gawędy o ludziach i książakch'): „Kosmos a mrówka”;
Piotr Schmandt: „Idea polskiego kolonializmu na wybranych przykładach prasy międzywojennej (część 2)”;
Paulina Kalbarczyk: „Opowiastka o samotności czyli 'Nora' wychodzi w morze Salińskiego (część 2)”. Stanisław Maria Saliński, już za życia uznany za jednego z najwybitniejszych pisarzy-marynistów, to niezwykła, choć nieco zapomniana postać polskiej literatury;
„Łezka się w oku kręci” - z piosenkarką Weroniką Korthals, Kaszubką z Połczyna, rozmawia Stanisław Janke;
Marta Szagżdowicz ('Gdańsk mniej znany'): Szlakiem Pomorskiej Kolei Metropolitalnej”;
Kazimierz Ostrowski: „Powroty z zapomnienia”;
Maciej Krajewski (reportaż): „Kilkaset metrów do podróży w czasie czyli kulisy odtwórstwa historycznego”;
Waldemar Mierzwa (z cyklu 'Zrozumieć Mazury'): „Rybaczenie”;
Zygmunt Szultka: „Kaszubi na Pomorzu Zachodnim na przestrzeni wieków. Część 5: Wypieranie kultury kaszubskiej przez niemiecką”;
Maria Rogenbuk: „Droga ku pamięci”;
Jacek Borkowicz (z cyklu 'Fenomen pomorskości'): „Lewant i Maszrek”;
Daniel Kalinowski (dział 'Lektury”): recenzja „Gryf w Feniksa przemieniony” (Artur Jablonsczi Fenyks, Wydawnictwo Region, Gdynia 2015).
I jeden niewielki cytat z artykułu Pauliny Kalbarczyk o Stanisławie M. Salińskim:
Na autentyzm utworów Salińskiego składają się moim zdaniem nie tylko autentyczne przeżycia, lecz także wyczuwalny w każdym niemal utworze niezwykle emocjonalny stosunek autora do opisywanych zdarzeń. Nieodłącznym elementem jego utworów jest świadomość przemijania i bezpowrotności zdarzeń.
Problem ten najpełniej obrazuje powieść „Nora” wychodzi w morze. Książka, która ukazała się w 1962 roku, stanowiła pewnego rodzaju eksperyment Salińskiego – była, jak sam ją określił, małą próbką pisarstwa „bez taryfy ulgowej”, za którą uważał dalekowschodnią egzotykę. W „Norze” zamiast odległych wód występuje bowiem Bałtyk.
www.miesiecznikpomerania.pl
(grudzień 2015)
---------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" - listopad 2015
Mamy jesień i listopadowe wydanie miesięcznika społeczno-kulturalnego „Pomerania”. Bieżący numer, podobnie jak poprzedni, liczy 68 stron (plus 8 stron osobno paginowanej wszywki dodatku edukacyjnego „Najô Ùczba”). Tematem miesiąca jest teatr. Przeczytać tu możemy rozmowęHaliny Malijewskiej z Grzegorzem Szlangą, założycielem Chojnickiego Studia Rapsodycznego, aktorem i reżyserem („Tradycję przełożyć na współczesność”).
A co dalej wewnątrz listopadowej „Pomeranii”? Między innymi:
Felicjô Baska-Bòrzëszkòwskô, Danuta Stanulewicz: „Remùs òdczëtóny bez Téater Snieniów – w dwùch spòdlich”;
Stanisłôw Janka: „Czëtóné w maszinopisach” (wyniki XVI Ogólnopolskiego Konkursu Prozatorskiego im. Jana Drzeżdżona);
Bògùmiła Cërockô: „Z wiele strón rzéczi”;
Jacek Borkowicz: „Z Atlantydy do sklepu z demokracją”,
Piotr Szmandt: „Idea polskiego kolonializmu na wybranych przykładach prasy międzywojennej (część 1)”;
Paulina Kalbarczyk: „Opowiastka o samotności czyli „Nora” wychodzi w morze Salińskiego (część 1)”;
Sławomir Lewandowski: „ Pomorskie rewitalizacje”;
Maria Pająkowska-Kensik: „ Uczby nigdy nie za wiele”;
Kazimierz Jaruszewski: „Kuźnia pomorskiej inteligencji”;
Słôwk Fòrmella: „Zéńdzenia ù Méstra Jana. Jón Trepczik w ùbecczich zôpiskach do 1956 r. (dzél 6)”;
Stanisław Salmonowicz: „Od Gdańska do Złotej Pragi?” (z cyklu 'Gawędy o ludziach i książkach');
Róman Drzéżdżón, Danuta Pioch: „ Kaszëbsczi dlô wszëtczich. Ùczba 48. Réza wkół swiata”;
Zygmunt Szultka: „ Kaszubi na Pomorzu Zachodnim na przestrzeni wieków. Część 4: Zwierzchność brandenburska nad rozdrobnionym państwem Gryfitów”;
Łukasz Grzędzicki: „Pomysł województwa koszalińskiego wiecznie żywy?”;
Waldemar Mierzwa: „Pranie” (w cyklu 'Zrozumieć Mazury' o Konstantym I. Gałczyńskim w Praniu);
Małgorzata Dorna: „Góra Włodzimierza Łajminga”;
Kazimierz Ostrowski: „Szkoło, gdy cię wspominam”;
w dziale 'Lektury' Bibliografię Kaszub (tomy 1 i 2) omawia Bogusław Breza („Kultura i dzieje Kaszub”), powieść Eugenii Drawz W cieniu Piaśnicy recenzuje Daniel Kalinowski („W cieniu stylu”), a prozę Władysława Janty-Połczyńskiego Święty Eustachy przybliża Stanisław Janka („Na jachce w Kartuzach”);
Tómk Fópka: „Programòwanié” (felieton);
Rómk Drzéżdżónk: „Bania” (felieton).
Strona internetowa pisma: www.miesiecznikpomerania.pl
„Pomerania” - październik 2015
Jest już dostępny w sprzedaży październikowy numer społeczno-kulturalnego miesięcznika „Pomerania”. Przy piśmie znajdziemy darmowy dodatek „Polubić płazy” autorstwa M. Gielniak (na podstawie opowieściA. Mohra). Bieżący numer liczy 68 stron (plus 8 stron wszywki dodatku edukacyjnego „Najô Ùczba”).
A co znajduje się wewnątrz październikowej „Pomeranii”? Między innymi:
„Nie stać nas na piękno?” Z Krzysztofem Wojcieszykiem, dyrektorem Pomorskiego Biura Planowania Regionalnego między innymi o tak zwanej ustawie krajobrazowej oraz parkach krajobrazowych na Pomorzu rozmawia Dariusz Majkowski;
Łukasz Grzędzicki: „Czy Kaszuby są jeszcze piękne?”;
Kazimierz Ostrowski: „Kolej bliska i daleka”;
Edmund Szczesiak: „Najliczniejszy na Pomorzu” (o spływie kajakowym Śladami Remusa); „Pożegnanie Komandora” (o odejściu Eugeniusza Gutfrańskiego);
Stanisław Salmonowicz: z cyklu 'Gawędy o ludziach i książkach': „Blaski i cienie II Rzeczypospolitej”;
Zygmunt Szultka: „Kaszubi na Pomorzu Zachodnim na przestrzeni wieków (część 3)”;
Jacek Borkowicz: „Tylko kamienne tablice” (o wyspie Rugia);
Marta Szagżdowicz: „Wzdłuż wybrzeża” (falochron w gdańskim Nowym Porcie);
Piotr Schmandt: „Wiadomości Wejherowskie”;
Maria Pająkowska-Kensik: „Nim pójda na plachandry” (felieton 'Z Kociewia');
Sławomir Lewandowski: „To prawdziwy koniec wojny” (z Gdańska śladem dawnej kolei kokoszkowskiej do innych części Kaszub);
Waldemar Mierzwa: „Uniwersytet” (z cyklu 'Zrozumieć Mazury' o Mazurskim Uniwersytecie Ludowym);
w dziale „Lektury” omówienia książek: Bogusław Breza „Rycerze bez skazy na Pomorzu” (Ostatnia krew na Pomorzu. Leon Degrelle i walońscy ochotnicy Waffen SS, luty-maj 1945) i „Hitlerowska eksterminacja na Pomorzu” (D. Drywa Sauberungsaktion na Pomorzu Gdańskim w świetle dokumentów KL Stutthof [1939-1942]); Jowita Kęcińska-Kaczmarek „Taniec pod kopułą nieba...” (Sławina Kwidzyńska tomik poetyckiEsencja wyobraźni); Tomasz Fopka „Na tropach Kaszub” (Patrycja Wojtkowiak-Skóra [teksty], Natalia Uryniuk [ilustracje] Na tropach Kaszub).
„Pomerania" - wrzesień 2015
Mamy nowy, powakacyjny numer społeczo-kulturalnego miesięcznika „Pomarania”. Bieżące wydanie liczy 68 stron, do czego należy dodać osobno paginowaną wszywkę dodatku edukacyjnego „Najô Ùczba” (str. 8). Jak co kwartał, tak i do wrześniowego numeru pisma społeczo-kulturalnego „Pomerania” dołączono kaszubskojęzyczny dodatek literacki „Stegna” (nr 3/2015 [37]) – liczący 36 stron.
A co wewnątrz wrześniowej „Pomeranii”? Między innymi:
„Prekursor”. Z Januszem Kowalskim rozmawia Dariusz Majkowski. W sierpniu 90. urodziny obchodził dr Janusz Kowalski, architekt-regionalista, który pokochał Kaszuby. Już w latach 50. upominał się o utworzenie w Gdańsku uniwersytetu, przez kilkadziesiąt lat nawoływał do odbudowy linii kolejowej z Wrzeszcza na Kokoszki. Inicjator Spływów Kajakowych „Śladami Remusa”. Współpracownik „Pomeranii” od lat 60. do dziś.;
Stanisław Salmonowicz (z cyklu 'Gawędy o ludziach i książakch'): „Hochsztapler nr 1 w PRL-u” (o Julianie Haraschinie [1912-1984]);
Małgorzata Dorna: „Reminiscencje kaszubskie w malarstwie prof. Kazimierza Ostrowskiego”;
Kazimierz Ostrowski: „Świętowanie książki”;
Zygmunt Szultka: „Kaszubi na Pomorzu Zachodnim na przestrzeni wieków (część 2)”;
Józef Borzyszkowski: „O parafii Wygoda i jej duszpasterzach. Część 2: Sylwetki proboszczów wygodzkich i ich dokonania. Ks. Anastazy Sadowski”;
Maria Ollick: „Zbigniew (Binek) Urbanowski – zapomniany tucholski artysta (część 2)”;
Andrzej Hoja: „Pomorscy dziennikarze wobec regionalnej wspólnoty i różnorodności”
Józef Borzyszkowski: „VIII Zéńdzenié Borachów – Borzyszkowskich z Piekła rodem”;
Ryszard Prądziński: „Spotkanie rodu Aubracht Prądzyńskich”;
Waldemar Mierzwa: (z cyklu 'Zrozumieć Mazury'): „Sowiróg”;
Ryszard Struck: „Wczasowe rekordy”;
Jacek Borkowicz: „Ostatni skrawek wolnego pogańskiego Pomorza”;
Maria Pająkowska-Kensik: „Chodzić jak w marzeji”;
„Dom w kaszubskiej pieśni” - z Aleksandrą Kucharską-Szefler i Witosławą Frankowską rozmawia Bogumiła Cirocka. Kaszuby w pieśni artystycznej / Kaszëbë w artisticzny piesnie / Kashubia in Art Song, wykonawcy: Aleksandra Kucharska-Szefler (sopran), Witosława Frankowska (fortepian), Wojciech Winnicki (tenor), Szymon Morus (skrzypce), realizacja, cyfrowa edycja i mastering nagrań: Studio MTSMariusz Zaczkowski, koncepcja albumu i wstęp: Witosława Frankowska, konsultacja językowa: prof. Jerzy Treder, przekłady: W. Frankowska, E. Kamiński, J. Ward, projekt graficzny albumu: Joanna Bogusz, zdjęcia: Bartosz Sójka.
Strona internetowa pisma: www.miesiecznikpomerania.pl
(wrzesień 2015)
----------------------------------------------------------------------------------------------
„Pomerania" wakacyjna - 2015
Pojawił się podwójny (obejmujący lipiec i sierpień) numer kaszubskiego miesięcznika społeczo-kulturalnego „Pomerania”. Liczący 76 stron. Plus 8 stron osobno paginowanej wszywki, będącej dodatkiem jubileuszowym z okazji XXX Kaszubskiego Spływu Kajakowego. Dodatek zatytułowano „Pływanie z Remusem”. A przygotował go - wykorzystując zdjęcia z archiwum organizatorów spływu – Edmund Szczesiak.
Pilotem numeru jest zwykle wstępniak redaktora naczelnego – Dariusza Majkowskiego. Tym razem notuje:
Tego lata zachęcamy do spojrzenia na zachód. Najpierw na Górę Polanowską, gdzie za sprawą ojca Janusza Jędryszka odbył się kaszubski odpust. Po kilku wiekach na tym wzniesieniu położonym ok. 40 km od Koszalina znowu tłumy pielgrzymów modliły się w języku, który niegdyś był tu codzienną mową. Franciszkańska pustelnia znajdująca się w tym miejscu może się stać ważnym punktem dla miłośników kaszubszczyzny nie tylko z Pomorza Środkowego.
Jeszcze dalej na zachodzie, bo w Szczecinie, spotkali się Trzebiatowscy, którzy w tym mieście hucznie świętowali 500-lecie swojej rodziny i zorganizowali Kongres Rodów Pomorskich. Przez trzy dni w stolicy województwa zachodniopomorskiego język kaszubski można było usłyszeć na scenie, na ulicach i w kościele.
I właśnie Góry Polanowskiej oraz spotkania Trzebiatowskich w Szczecinie dotyczą dwa pierwsze materiały numeru (podane w języku kaszubskim).
A dalej wewnątrz wakacyjnego numeru znajdziemy między innymi:
Wacław Nowicki: „Pierwszy Dzień Kaszubski w Koszalinie”;
Stanisław Salmonowicz: „Pyrrusowe zwycięstwo?” (z cyklu „Gawędy o ludziach i książkach”);
Kazimierz Ostrowski: „Czas wakacji”;
„Wspierajmy gwary” - z Michałem Kargulem, wiceprezesem Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego ds. Kociewia rozmawia D. Majkowski;
Zygmunt Szultka: „Kaszubi na Pomorzu Zachodnim na przestrzeni wieków. Część 1: Kiedy i skąd przybyli”;
Maria Ollick: „Zbigniew (Binek) Urbankowski – zapomniany tucholski artysta (część 1)”;
„Fascynacja bogactwem kaszubszczyzny” - z ks. prof. Janem Perszonem rozmawia Stanisław Janke;
Jacek Borkowicz: „Wojna wybrzeża z interiorem”;
Maria Pająkowska-Kensik: „Centryfyga czasu”;
Sławomir Lewandowski: „Żuławy z pokładu łodzi”;
Maya Gielniak: „Pos skrzydłami Pegaza” (o Pomorskiej Lidze Jeździeckiej);
Waldemar Mierzwa: „Plon” (z cyklu „Zrozumieć Mazury”).
W dziale „Lektury” znajdziemy omówienia kilku nowych książek. Piszą: Andrzej Hoja „Tożsamości – mity – dekonstrukcje” (Gdańskie tożsamości. Eseje o mieście, pod red. Basila Kerskiego, Instytut Kultury Miejskiej, Gdańsk 2014); Andrzej Mestwin Fac „Miąższ i kłącze” (Barbara Piórkowska Utkanki, Instytut Kultury Miejskiej, Gdańsk 2014); Edward Breza „Przekład Księgi Rodzaju na język kaszubski” (Knega Zoczątków, przeł. o. Adam Ryszard Sikora OFM, Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie Zarząd Główny, Gdańsk 2015).
A na koniec kaszubskojęzyczny deser. Wyjęty z wnętrza numeru, z działu "Kaszëbsczi dlô wszëtczich. Ùczba 45" (który zgotowali, jak zwykle, Róman Drzéżdżón i Danuta Pioch). Tym razem na tapecie „Szpòrt na żokach”.
Szpòrt to pò pòlskù żart, kawał. Mòże téż rzec wic, fif, szpôs, fąfka, wëpka.
Szpòrtowac, szpôsowac, wipkòwac to pò pòlskù robić kawały, żartować.
Zãbòlëc sã, wëszczérzac òznôczô wyśmiewać się.
Kaszëbi mają wiele słowów, cobë rzec na kògòs żartowniś: szpòrtownik, szpòrtman, szpôsownik, fąfkôrz, wërglôrz, wëkrëkùs, szawiter.
Więcej, jeśli papierowe wydanie trudniej dostępne, na stronie www.miesiecznikpomerania.pl
(sierpień 2015)
-------------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 6 (489) 2015
Czerwcowy numer miesięcznika społeczno-kulturalnego „Pomerania” liczy 68 częściowo kolorowych stron (plus 8 stron osobno paginowanego dodatku edukacyjnego „Najô Ùczba” wewnątrz pisma). I jak co kwartał przy piśmie znajdziemy kaszubskojęzyczny dodatek literacki „Stegna” (nr 2/2015 [36]) – liczący 36 stron. Zeszyty „Stegny” publikowane są w mniejszym formacie, finansowane przez Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. A co między okładkami czerwcowego wydania „Pomeranii”? Sporo do czytania, tak w języku polskim, jak i kaszubskim. Oto wybrane materiały:
Andrzej Busler „Kulinarne piękno”. Od kilku lat w Polsce coraz popularniejsza staje się sztuka carvingu, czyli rzeźbienia w owocach. Korzenie ma ona na dalekim wschodzie – w Chinach, Japonii i Tajlandii. W ostatnim z tych krajów carving uznaje się za dziedzictwo narodowe, a jego elementów uczy w szkołach podstawowych. W Polsce liderami w tej dziedzinie są Paweł Sztenderski i Grzegorz Gniech pochodzący z Kaszub.;
Sławomir Lewandowski „Gdański Airport City”. Lotniska pełnią w XXI wieku taką samą funkcję, jaką pełniły porty morskie w wieku XVI. To wokół nich rozwijały się miasta, prowadzona była wymiana handlowa, tętniło codzienne życie. Dzisiaj tę rolę zaczynają odgrywać lotniska. Również port lotniczy w Gdańsku.;
Stanisław Salmonowicz „Kłopoty z Klio czy Klio ma kłopoty?” W starożytnej Grecji muzami nazwano bóstwa opiekuńcze ludzkich dokonań, twórczości, sztuki. W sumie muz było dziewięć, były muzy poezji, muzyki, tańca, astronomii i filozofii, a wśród nich Klio, muza historii, czyli historiografii, muza tych, co piszą o historii dawnej czy świeżo przeżywanej. Czy działa nadal bóstwo opiekuńcze historyków, można dziś wątpić. Rozmaicie oczywiście z historykami przez wieki bywało, nieraz służyli i nadal służą swoim władcom czy narodom, opiewając sukcesy, ukrywając klęski i nędzne postępki.;
Kazimierz Ostrowski „Krajobraz nasz powszedni”.;
Małgorzata Dorna „Notatki z podróży wewnętrznych prof. Józefy Wnukowej”. Swoje artystyczne i prywatne życie związała z Trójmiastem, współzakładała w latach 50. tak zwaną szkołę sopocką. Józefa Wnukowa była nie tylko wykładowczynią i profesorem Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Gdańsku (pracownia tkaniny dekoracyjnej i malarstwa), ale także uczestniczyła w odbudowie gdańskiej starówki, z pietyzmem odtwarzając polichromie i malarstwo naścienne renesansowych kamienic oraz pracując przy rekonstrukcji plafonu sieni w Ratuszu Głównomiejskim.;
Waldemar Mierzwa „Targ” (z cyklu „Zrozumieć Mazury”).;
Jacek Borkowicz „Wenus i Apolonia”. Na gdańskim Zamczysku do 1945 roku zwarta zabudowa dochodziła do Kanału Raduni. Krzywe uliczki dawnej portowej dzielnicy zamieszkiwała wówczas najuboższa ludność miasta. Jedna z tych ulic, króciutka, przedłużenie Czopowej, nazywała się Krause Bohnengasse. Trudno tę nazwę dosłownie przetłumaczyć… ale zaryzykujmy: ulica Pomarszczonych Fasolek.;
Marek Adamkowicz „Legenda o Scycie zamienionym w Kaszubę”. Zrzeszonëch naju nicht nie złómie albo po polsku: zrzeszonych nikt nas nie złamie. Dewiza, która przyświeca kolejnym pokoleniom działaczy kaszubsko-pomorskich. Można ją wyczytać na sztandarach i gdańskim pomniku księcia Świętopełka. Słowa o zrzeszonych padają w chwilach uroczystych. Niewiele osób wie, skąd naprawdę pochodzą.;
Edward Breza „Zbliżyła nas idea kaszubska”. Śp. prof. Jerzy Treder (14 IV 1922 – 2 IV 2015) urodził się w Białej Rzece (od roku 1954 część Rumi) jako najmłodszy, dziesiąty syn Władysława, robotnika kolejowego, i Anastazji z d. Młyńskiej. Rodzice przybyli tu spod Sierakowic: ojciec z Bukowa, matka z Paczewa.;
Edmund Kamiński ,,>Wielki łowczy< – Władysław Janta-Połczyński”. W styczniowym numerze „Pomeranii” (nr 1/2015, s. 21–24) Tadeusz Linkner przypomniał zapomnianą kartuską powieść Władysława Janty-Połczyńskiego. Poza wyszczególnieniem kilku jego prac, o samym autorze niczego się nie dowiedzieliśmy. Sądzę, że warto przypomnieć dokonania tego idealisty-patrioty działającego w zaborze pruskim w obronie zasobów ziemiaństwa, dóbr natury, myślistwa i łowiectwa.;
Kazimierz Ostrowski „Kaszubskie drożdże artysty”. O Januszu Jutrzence-Trzebiatowskim można powiedzieć, że posiada podwójne obywatelstwo – krakowskie i chojnickie. Od sześćdziesięciu lat mieszka w podwawelskim grodzie i jest człowiekiem światowym, lecz całym sercem wciąż lgnie do rodzinnego miasta.;
Maria Pająkowska-Kensik „Dodawanie blasku swojskości”. O wiośnie warto, a nawet trzeba – radośnie. Samo się rymuje, jak samo się zieleni. Już dawno ustalono, że właśnie zieleń jest kolorem nadziei. W pogodnym nastroju (choć polityczna burza wokół nas) staram się nie przegapić tego, że znowu nie zapomniały zakwitnąć bzy.
A z proponowanych lektur nowych w czerwcowym numerze „Pomeranii” co? Między innymi: o książce ks. Jana Perszona Kaszubi. Tożsamość. Rodzina pisze Stanisław Janke, a o publikacji zwartej Janiny Borchmann Inspiracje malarskie literaturą kaszubską pisze Daniel Kalinowski.
Więcej na stronie internetowej www.miesiecznikpomerania.pl
(czerwiec 2015)
-------------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 5 (488) 2015
Po tym, co się stało w tym roku, kwiecień chyba już nigdy nie będzie się nam kojarzył z wiosną i budzącym się życiem – notuje we wstępniaku red. naczelny Dariusz Majkowski. - Straty, jakie poniósł ruch kaszubsko-pomorski w tym miesiącu, są olbrzymie. Jerzy Treder, Stanisław Pestka, Günter Grass… Dla wielu z nas byli mistrzami, wielu powtarzało na pogrzebach: „zostaliśmy sierotami”. Dzięki ich pracy, wizjom przyszłości, książkom łatwiej było rozwijać naszą kulturę, język kaszubski, wcielać w życie idee regionalizmu. Wciąż jeszcze szukamy odpowiedzi na pytanie, co dalej. Pamiętajmy o ich dokonaniach, ale mimo żalu, który czujemy, kontynuujmy – tak jak potrafimy – to dzieło, któremu oni poświęcili swój czas i talent.
I właśnie Stanisławowi Pestce poświęcony jest artykuł Kazimierza Ostrowskiego „Życie i dzieło Stolema”. Z kolei ojciec Adam Ryszard Sikora pisze „O Profesorze Jerzym Trederze”. A w materiale „Miał odwagę zmieniać świat” Miłosława Borzyszkowska-Szewczyk żegna Güntera Grassa.
A w majowym numerze kaszubskiego miesięcznika jeszcze między innymi:
Stanisław Salmonowicz: „Czy brak nam urody życia?” (z cyklu „Gawędy o ludziach i książkach”);
Marek Adamkowicz: „Na tropie tajemnic >Miedziowca<” (o wraku średniowiecznego statku i jego ładunku);
Edmund Szczesiak: „Z Kaszuby do Świtu – Zbrzycą i Brdą. Jubileuszowy spływ Śladami Remusa”;
Marta Szagżdowicz: „Wodne wrota miasta” (o Twierdzy Wisłoujście);
Tadeusz Linkner: „Ku pamięci profesora Jerzego Sampa”;
Maria Pająkowska-Kensik: „Gdy zwykłe słowa stają się poezją” (felieton);
Waldemar Mierzwa: „Dom” (z cyklu „Zrozumieć Mazury”);
„To nasze historyczne ziemie” - z franciszkaninem ojcem Januszem Jedryszkiem rozmawia Dariusz Majkowski (o Górze Polanowskiej na Środkowym Pomorzu);
z lektur: o książce Marii Jentys-Borelowskiej Ogrody zamyśleń, marzeń i symboli. Rzecz o Janie Drzeżdżonie (2014) pisze Daniel Kalinowski.
I na koniec początkowy fragment artykułu Miłosławy Borzyszkowskiej-Szewczyk „Miał odwagę zmieniać świat”.
Czytam kolejne pożegnania po odejściu Güntera Grassa. I powracają pytania: Co Mu zawdzięczam? Czego mi będzie brakowało? Przede wszystkim będzie mi brakowało tego zadziornego pióra, bacznego spojrzenia na rzeczywistość, krytycznej postawy wobec mechanizmów nią kierujących oraz odwagi działania.
To Günter Grass wprowadził Gdańsk i kaszubskie postacie w krąg literatury światowej. Pisarz, rzeźbiarz i grafik urodzony w 1927 roku w niemiecko-kaszubskiej rodzinie w Wolnym Mieście Gdańsku, wzrastający we Wrzeszczu/Langfuhr, przełamał niepamięć wielokrotnie, podejmując krytykę niemieckiej przeszłości i współczesnego świata. Pisarz zaangażowany, dla którego literatura to ważne medium dialogu politycznego, społecznego i międzykulturowego.
To on w swoich gdańsko-kaszubskich powieściach scalił niemieckie, kaszubskie, polskie i żydowskie narracje dotyczące Gdańska o wspólnej, a zarazem dzielącej przeszłości. Gdańszczanom niemieckim przypomniał, że nieszczęścia II wojny światowej nie rozpoczęły się dopiero w 1945 roku utratą heimatu. Powojennym mieszkańcom Gdańska pokazał miasto z niemieckiej przedwojennej perspektywy. Nam, kaszubskim gdańszczanom/gdańskim Kaszubom – przywrócił miejsce w wielokulturowej społeczności miasta na polsko-niemieckim pograniczu, rysując bez upiększeń jego hierarchiczny porządek, sztywno przypisane miejsca oraz dylematy i konsekwencje wyborów dokonywanych w otoczeniu wymagającym jednoznacznych deklaracji narodowych.
Strona internetowa pisma: www.miesiecznikpomerania.pl
(maj 2015)
----------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 4 (487) 2015
Jest dostępny kwietniowy numer kaszubskiego miesięcznika społeczno-kulturalnego „Pomerania”, liczący 68 stron (plus 8 stron osobno paginowanej wszywki dodatku edukacyjnego „Najô Ùczba”). Na okładce widnieje portret niedawno zmarłego prof. Jerzego Sampa. Właśnie jemu poświęcony jest obszerny materiał autorstwa Józefa Borzyszkowskiego „Gdański historyk literatury kaszubskiej i pisarz – artysta, popularyzator dziejów Gdańska”.
A co jeszcze wewnątrz bieżącego wydania? Między innymi:
Łukasz Grzędzicki: „10 lat ustawy o języku regionalnym na Kaszubach”.
Józef Borzyszkowski: „Izabella Trojanowska – w 20. rocznicę śmierci”;
Andrzej Busler: „Przyjaciel z kartuskich stron”. O czwartej rocznica śmierci Wojciecha Kiedrowskiego – kaszubskiego wydawcy, wieloletniego redaktora naczelnego „Pomeranii” i kaszubskiego działacza;
„Książki, debaty i pierniki” - rozmowa Dariusza Majkowskiego z dr. Wojciechem Szramowskim, komisarzem Toruńskiego Kiermaszu Książki Regionalnej;
Maria Pająkowska-Kensik: „Na Przedómku”;
Stanisław Salmonowicz „Pomorskie ziemiaństwo przed II wojną światową”. Książka Tomasza Łaszkiewicza Ziemiaństwo na Pomorzu w okresie dwudziestolecia międzywojennego w perspektywie codzienności(2014);
Marta Szagżdowicz: „Światło w ciemnościach”. Wystawa 'Lux in tenebris. Światło w ciemnościach' dotycząca latarni morskich;
Kazimierz Ostrowski: „Była prawdziwą Przyjaciółką”. O Izabeli Trojanowskiej;
Waldemar Mierzwa: „Zielganoc”. Z cyklu 'Zrozumieć Mazury';
„Mam przyjaciół wśród Kaszubów” - Stanisław Janke rozmawia z profesorem Tadeuszem Grabarczykiem z Uniwersytetu Łódzkiego.
A w dziale 'Lektury' m.in. przybliżenia publikacji Moniki Tomkiewicz Wybrane aspekty historii Dziemian (Sophienwalde) w latach II wojny światowej (autorstwa Bogusława Brezy), Edwarda Brezy Zalety imionami ludzi (autorstwa Zenona Licy) oraz Stefana Fikusa Dola młodego Skowrona (opisuje Stanisław Janke).
Nadto wiele materiałów wyłącznie w języku kaszubskim – w tym część druga materiału „Młodé lata Tadéùsza Bòlduana” - wedle akt Instytutu Pamięci Narodowej (którego autorem jest Słôwk Fòrmella), „Hòlendrzë znad Żôrnowiecczégò Jezora” (pisze Dariusz Majkòwsczi) oraz kaszubska dyskografia z lat 2009-2015 (informuje Tómk Fópka).
Bliżej o bieżącym numerze na stronie internetowej pisma www.miesiecznikpomerania.pl
"Pomerania" nr 3 (486) 2015
Jak co kwartał, tak i do marcowego numeru pisma społeczo-kulturalnego „Pomerania” dołączono kaszubskojęzyczny dodatek literacki „Stegna” (nr 1/2015 [35]) – liczący 36 stron. A w słowie odredakcyjnym miesięcznika zasmucony redaktor naczelny Dariusz Majkowski informuje o śmierci profesora Jerzego Sampa – któremu poświęcona będzie, wedle zapowiedzi, spora część „Pomeranii” kwietniowej.
Natomiast w bieżącym numerze znajdziemy m. in. materiały:
Bożena Hartyn-Leszczyńska „Gawędziarz z Żarnowca” (o Augustynie Dominiku),
Józef Belgrau „Żarliwy kapłan, patriota i wychowawca” (o ks. Leonie Heykem),
Stanisław Salmonowicz „W imieniu Adolfa Hitlera…” (cykl „Gawędy o ludziach i książkach” - Tomasz Sylwiusz Ceran Im Namen des Führers... Selbstschutz Westpreussen i zbrodnia w Łopatkach w 1939 roku, IPN, Oddział w Gdańsku, Bydgoszcz-Gdańsk 2014),
„Wywożono tylko ludzi zdolnych do pracy” - rozmowa o deportacjach z 1945 r. z Marianem Jutrzenka Trzbiatowskim, autorem książkiMartyrologia mieszkańców gminy Brusy,
„Zjawisko Drzeżdżon” - rozmowa Marka Adamkowicza z Marią Jentys-Borelowską, autorką książki Ogrody zamyśleń, marzeń i symboli. Rzecz o Janie Drzeżdżonie,
Andrzej Mestwin Fac „Notatki do portretu Róży Ostrowskiej (część 2)”,
Waldemar Mierzwa „Gromadki” (cykl „Zrozumieć Mazury”),
Edward Breza „Najważniejsze kaszubskie książki”,
Jacek Borkowicz „Diabeł z południa” (z cyklu „Fenomen pomorskości”),
Ewa Andrzejewska „Kaszubskie słowniki dla dzieci”.
I na koniec niewielki cytat – wypowiedź Marii Jentys-Borelowskiej o Janie Drzeżdżonie, któremu poświęciła ostatnią swą książkę. Z wywiadu przeprowadzonego przez M. Adamkowicza.
Za życia pisarza zajmowano się nim w sposób doraźny, od książki do książki. I prawie wyłącznie – w każdym razie w ogólnopolskich periodykach literackich – od książki do książki polskojęzycznej, prozatorskiej. Wiedziano powszechnie, że jest Kaszubą, pisarzem polsko-kaszubskim, dwujęzycznym, nie tylko prozaikiem, ale także poetą, eseistą, historykiem i krytykiem literatury kaszubskiej oraz badaczem kultury swego regionu, ale jedynie proza pisana po polsku zajmowała krytyków literatury polskiej, nawet tych najbardziej zafascynowanych zjawiskiemDRZEŻDŻON. Kaszubi z kolei interesowali się przede wszystkim jego utworami kaszubskojęzycznymi. A przecież Drzeżdżon to zaiste ZJAWISKO, to dzieło ogromne, złożone, pełne tajemnic, powstałe na styku dwóch epok, dwóch kultur, dwóch języków. I niestety, co trzeba podkreślić, dzieło wciąż jedynie w części znane, jako że ostatnie utwory pisarza – wielkie powieści, baśnie, eseje, rozprawy naukowe (jak np. praca o gawędziarzach kaszubskich) – spoczywają w szufladach jego władysławowskiego biurka, nieznane nikomu. Nie można pozwolić, żeby zginęły w „otchłani niepamięci”, że posłużę się Drzeżdżonową metaforą, żeby tak wielki trud poszedł na marne, żeby zjawisko DRZEŻDŻONpozostało nierozpoznane. W sierpniu miną dwadzieścia trzy lata od śmierci autora Karamoro, a taki dystans pozwala na ogarnięcie całości jego dokonań syntetyzującym spojrzeniem. Choćby takim wstępnym, jak moje.
Strona internetowa „Pomeranii”: www.miesiecznikpomerania.pl
(marzec 2015)
------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 2 (485) 2015
Drugi tegoroczny numer miesięcznika społeczo-kulturalnego „Pomerania” eksponuje na wstępie dwie ważne książki dla kaszubszczyzny: Spòdlowô wiédza ò kaszëbiznie prof. Jerzego Tredera oraz Historia Kaszubów/Historiô Kaszëbów prof. Józefa Borzyszkowskiego. W pierwszym dziele opisano m.in. status kaszubszczyzny, historię badań nad językiem kaszubskim, słowniki, atlasy i mapy językowe. Dzieło drugie, co podkreślono we wstępie „ma z założenia być swoistym wademekum – przewodnikiem po historii Kaszubów w dziejach Pomorza”. O tym traktuje rozmowa z J. Borzyszkowskim („Złoty wiek trwa”), przeprowadzona przez Łukasza Grzędzickiego i Dariusza Majkowskiego.
Ponadto w lutowej „Pomeranii” między innymi:
Jerzy Necel „>Zaślubiny< z morzem”;
Sławomir Lewandowski „Nowa jakość na pomorskich torach”, „Co dalej z gazem łupkowym?”;
Stanisław Salmonowicz „Dyplomacja w erze elektroniki?” (cykl „Gawędy o ludziach i książkach”);
Andrzej Mestwin Fac „Notatki do portretu Róży Ostrowskiej (część 1)” (tekst ten, w nieco innej wersji, ukazał się w książce pt. Róża Ostrowska. Bibliografia oraz trzy szkice o życiu i twórczości, wydanej w 2014 roku przez Wojewódzką i Miejską Bibliotekę Publiczną im. Josepha Conrada-Korzeniowskiego w Gdańsku);
Bogusław Breza „Początki biblioteki publicznej w Redzie”;
Maria Rogenbuk „Kapłan, patriota, polityk” (o ks. Alfonsie Schulzu);
Wacław Nowicki „Finisaż ekspozycji w Koszalinie” (o wystawie „Z kaszubsko-słowiańskich i polskich losów Pomorza Zachodniego” w Archiwum Państwowym w Koszalinie);
Marta Szagżdowicz „Podziemny skarb Gdańska” (o Piwnicy Romańskiej Muzeum Archeologicznego);
Monika Michałek „Z pracowni porcelany w Chmielnie” (wiersz);
Kazimierz Ostrowski „Na obczyźnie” (cykl „Z południa”);
Jacek Borkowicz „Pruska Szkocja za Drwęcą”;
Jerzy Szmytka „Nasza pani profesor” (o polonistce Irenie Wesołek);
Marek Adamkowicz „Młodzi na przekór metryce”;
Waldemar Mierzwa „Wuttka” (o alkoholu w cyklu „Zrozumieć Mazury”);
Łukasz Grzędzicki „W poszukiwaniu szacunku dla gwar”.
A na okładce domykającej numer zaproszenia Nadbałtyckiego Centrum Kultury w 2015 roku: 6 lutego promocja tomiku poezji Hugona Laseckiego, 24 lutego spotkanie autorskie z Olgą Tokarczuk, 8 marca Anna Seniuk (Krakowski Salon Poezji), 24 czerwca Renata Przemyk (koncert z zespołem Plateau), 12 listopada Daniel Odija & Marcin Dymiter (widowisko multimedialne).
www.miesiecznikpomerania.pl
(luty 2015)
----------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 1 (484) 2015
Pierwszy tegoroczny numer kaszubskiego miesięcznika społeczo-kulturalnego „Pomerania” niesie informację o wyborze patrona roku przez Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie. Został nim ks. Leon Heyke – poeta, prozaik, publicysta i nauczyciel, urodzony w 1885 r. w Cierzni, a rozstrzelany przez Niemców w październiku 1939 r. w Lesie Szpęgowskim. Właśnie o nim i jego twórczości na początku styczniowego numeru piszą Stanisław Janke i Bożena Ugowska (materiały w języku polskim i kaszubskim). A ponadto w bieżącym numerze między innymi:
Łukasz Grzędzicki „”Tory Zrzeszenia na 2015”;
Witosława Frankowska „Rebeka albo rzecz o samotności muzykologa”;
Stanisław Salmonowicz (z cyklu „Gawędy o ludziach i książkach”) „Wisła bez flisaków?”;
Józef Borzyszkowski „Ignacego Danielewskiego >Śpiewnik dla przemysłowców<, z końca XiX wieku”;
Tadeusz Linkner „Zapomniana kartuska powieść” (o powieści Święty Eustachy Władysława Janty-Połczyńskiego);
Kazimierz Ostrowski „Historia z Bożych Mąk odczytana”;
Andrzej Hoja „O Kaszubach na Pomorzu Przednim”;
Jacek Borkowicz (z cyklu „Fenomen pomorskości”) „Piraci i poganie”;
Waldemar Mierzwa (z cyklu „Zrozumieć Mazury”) „Smaki”;
Maria Pająkowska-Kensik (cykl „Z Kociewia”) „Nie ma ciszy białych dróg...”;
rozmowa Dariusza Majkowskiego z pomorskim dziennikarzem i pisarzem Markiem Adamkowiczem o jego książce Oblężenie oraz o czasach napoleońskich w Gdańsku „Mieszanka sensacji, miłości i historii”.
Nadto w dziale „Lektury” przybliżenia książek Andrzeja Ortmanna Boże Męki powiatu chojnickiego (omawia Kazimierz Jaruszewski), Sylwii Bykowskiej Historia Rumii w latach 1945-1990 (omawia Bogusław Breza), Władysława Szulista Dziedzictwo przeszłości. Gostomko, Żółno, Suminy (omawia S. Janke), Krystyny Labudy Z Chrystusem przez Kaszubską Golgotę (omawia S. Janke) oraz duetu autorskiego –Mariusza Chudeckiego i Józefa Malinowskiego Szlakami prof. Alfonsa Hoffmana i ks. dr. Bernarda Sychty po Ziemi Świeckiej (omawia K. Jaruszewski).
Wróćmy jeszcze na chwilę do wielce ciekawej (a trochę zapomnianej) postaci Leona Heykego, zwanego kaszubskim wieszczem. Jak informuje Stanisław Janke (autor literackiej biografii patrona roku 2015 Poeta kaszubskiej nocy, opublikowanej w 1998 r.) L. Hayke urodził się w październiku 1885 r. w rodzinie rolnika i sołtysa w przysiółku Cierznia, na terenie obecnej gminy Wejherowo (północne Kaszuby). Ukończył Seminarium Duchowne w Pelplinie, a następnie doktoranckie studia teologiczne we Fryburgu Bryzgowijskim i Wrocławiu. Pełnił posługę duszpasterską jak wikariusz w kilku parafiach na Pomorzu. W trakcie I wojny światowej służył w armii pruskiej – jako kapelan i sanitariusz w Chełmnie i Czarnem. Zadebiutował w 1911 r. w „Gryfie” cyklem wierszy lirycznych. Od 1920 r. pełnił obowiązki katechety, prefekta, najpierw w Państwowym Seminarium Nauczycielskim Męskim, a następnie w Państwowym Gimnazjum i Liceum im. Józefa Wybickiego w Kościerzynie.
Jego pierwszy i jedyny tomik poetycki ukazał się w 1927 r. w Chojnicach. Publikował też. m.in. humoreski, legendy, sztuki sceniczne. W 1931 r. ukazały się jego Podania kaszubskie. Przez prawie dwadzieścia lat pracował nad romantycznym poematem bohaterskim Dobrogost i Miłosława, którego fragmenty ukazywały się w pismach („Kurier Gdański”, „Słowo Pomorskie”, „Kaszuby”), a dwie pierwsze części (z planowanych trzech) wyszły w postaci książkowej w 1928 r. w Toruniu. Pracę nad ostatnimi pieśniami ukończył w maju 1939 r.
Zginął dokładnie o trzeciej po południu 16 października 1939 r., rozstrzelany przez Niemców w Lesie Szpęgowskim.
Po II wojnie światowej, jak wspomniane wyżej, jego literacką biografię ogłosił Stanisław Janke. A poemat Dobrogost i Miłosława doczekał się wydania w 1999 r. - na podstawie maszynopisu, niekompletnego, sporządzonego przez kaszubskiego pisarza i edytora Leona Roppla. W tym samym roku wyszła też książka poetycka Kaszubskie śpiewy. Zaś w roku 2002 opublikowano jego dwie sztuki sceniczne.
To tylko telegraficzny skrót bogatej biobibliografii kaszubskiego wieszcza. A dzięki temu, że ogłoszono go patronem roku 2015, spodziewać się należy nowych materiałów o nim w „Pomeranii”.
www.miesiecznikpomerania.pl
(luty 2015)
----------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 12 (483) 2014
Ostatni tegoroczny numer kaszubskiego miesięcznika społeczno-kulturalnego „Pomerania”, z Mikołajem na okładce, liczy 68 stron (plus 8 stron osobno paginowanej wszywki dodatku edukacyjnego „Najô Ùczba”). Przy numerze znajdziemy również kaszubskojęzyczny kwartalnik literacki „Stegna” oraz płytę CD z nagraniem słuchowiska „Zaklęta królewianka” Lecha Bądkowskiego – w adaptacji Andrzeja Buslera. A. Busler bliżej o tym dziele pisze na ostatnich stronach grudniowego wydania. A co - oprócz tego – wewnątrz numeru?
Między innymi:
Daniel Kalinowski: “Dramaturgia I teatr kaszubski. Osiągnięcia I wyzwania”.
Andrzej Busler: “Parę słów o Remusie”; Barbara Kroplewska: “Z Remusem przy stole”; Jaromir Szroeder: “W przestrzeni realizmu magicznego” (trzy materiały odnoszące się do sztuki “Remus” wystawionej przez Gański Miejski Teatr Miniatura).
Daniel Kalinowski: “Wóz Tespisa znowu w Chojnicach” (o Przeglądzie Teatrów Kaszubskich).
Marian Hirsz: “Młodokaszuba, żołnierz, starosta” (część druga o Leonie Kowalskim).
Stanisław Salmonowicz: “Świat woli być oszukiwany...” (Zygmunt Nowakowski Za zamkniętymi drzwiami. Reportaże z Niemiec 1933, Bellona, Warszawa 2014).
Marta Szagżdowicz: “Ratusz Staromiejski” (siedziba Nadbałtyckiego Centrum Kultury w Gdańsku).
Jacek Borkowicz: “Pruski trop” (obecność Prusów na polskim Pomorzu).
Maria Pająkowska-Kensik: “Z uczty na ucztę” (felieton świąteczny).
Waldemar Mierzwa: “Gody” (czas od Bożego Narodzenia do Objawienia Pańskiego na Mazurach).
Kazimierz Kozłowski: “Dlaczego zostałem Kaszëbą?”
Grzegorz J. Schramke: “W Japonii z kaszubską literaturą”.
W dziale “Lektury” znajdziemy przybliżenia trzech publikacji zwartych, wydanych w tym roku. O Antologii poezji twórców powiatu gdańskiego. Niebieskie neony pisze Stanisław Janke. O książce Jana Brzechwy Brzechwa dzieciom (tłum. na kaszubski Tómka Fópczi) pisze Hana Makùrôt. O Kaszubskim śpiewniku domowym (red. Witosława Frankowska) pisze Natalia Zofia Janowska.
To jedynie wybrane materiały. Brać na uwagę należy również fakt, iż mniej więcej połowa tekstów miesięcznika podana jest w języku kaszubskim.
A numer wydano dzięki dotacji Ministra Administracji i Cyfryzacji oraz Samorządu Województwa Pomorskiego.
(grudzień 2014)
-------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 11 (482) 2014
Listopadowy numer kaszubskiego miesięcznika społeczno-kulturalnego „Pomerania” liczy 68 stron (plus 8 stron osobno paginowanej wszywki dodatku edukacyjnego „Najô Ùczba”). Pismo otwiera “Opowieść o losach Polski” Krzysztofa Kordy – tycząca Europejskiego Centrum Solidarności (ECS), powołanego 8 listopada 2007 roku, a stojącego w bezpośrednim sąsiedztwie Pomnika Poległych Stoczniowców.
A wewnątrz numeru między innymi:
Sławomir Lewandowski “Od konnych omnibusów do Pesa Duo” (historia komunikacji tramwajowej w Gdańsku),
Grażyna Antoniewicz “Teatr Szekspirowski z widokiem na gwiazdy”,
Marta Szagżdowicz “Jubilatka Politechnika”,
Józef Borzyszkowski “Kaszubi w Gdańsku. Gdańsk stolicą Kaszub? - raz jeszcze!”,
Marek Adamkowicz “Ożywiają przeszłość” (popularyzacja historii i tradycji, także morskiej),
Stanisław Salmonowicz “Zapachy mieszane, czyli o Coco Chanel” (z cyklu “Gawędy o ludziach I książkach”),
Marian Hirsz “Młodokaszuba, żołnierz, starosta – część 1” (o majorze Leonie Kowalskim),
Jacek Borkowicz “Terpy stworzyły Fryzów” (z cyklu “Fenomen pomorskości”),
Maria Pająkowska-Kensik “Dzień Edukacji, czyli po naszamu Uczby”,
Andrzej Busler “>Gdynia< w Holandii” (Zespół Pieśni I Tańca 'Gdynia' w Axel),
Kazimierz Ostrowski “Żyją w niewygasłej pamięci” (o tych, co odeszli),
Waldemar Mierzwa “Pobożność” (kościół ewangelicki na Mazurach),
Aleksandra Kurowska-Susdorf “Pusta noc w Kanadzie” (kaszubscy emigranci w Kanadzie).
Nadto sporo materiałów w języku kaszubskim, a także omówienia książek – m. in. Franka Meislera “Zaułkami pamięci. Gdańsk – Londyn – Jaffa” (2014) oraz Edmunda Szczesiaka “Wyrwana z piekła” (2014).
Strona internetowa pisma: www.miesiecznikpomerania.pl
(listopad 2014)
----------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 10 (481) 2014
Październikowy numer kaszubskiego miesięcznika społeczno-kulturalnego „Pomerania” liczy 68 stron (plus 8 stron osobno paginowanej wszywki dodatku edukacyjnego „Najô Ùczba”). Do numeru dołączono osobny zeszyt „Gady na Kaszubach – to też nasze bogactwo”, zawierający gawędy, których autorką jest Maya Gielniak (na podstawie opowieści Adama Mohra). A jeden z pierwszych materiałów poświęcony jest Kaszubom na Pomorzu Zachodnim: „Nôwôżniészô je dlô nas historiô” (rozmowa Dariusza Majkowskiego z Ryszardem Stoltmannem).
A w głębi numeru między innymi:
Lucyna Radzimińska “Kaszubszczyzna nowoczesna i perspektywiczna”,
Cezary Obracht-Prondzyński “Kronika dni umierania...” (o książce Brunona Synaka Bezsens i sens choroby nieodwracalnej),
Ewa Górska “Fundusz Stypendialny im. Izabelli Trojanowskiej”,
Sławomir Lewandowski “Przekopać Mierzeję!”,
Stanisław Salmonowicz “Pani zabiła pana?” (o zjawisku powieści kryminalnej),
Kazimierz Ostrowski “Rozterki wyborcy”,
Krzysztof Kowalkowski “W Maleninie” ( ostatnia część opowieści o życiu i działalności urodzonego w Maleninie oficera 66 Kaszubskiego Pułku Piechoty im. Marszałka Józefa Piłsudskiego),
Stanisław Janke “Nic, co ludzkie, nie jest mi obce” (rozmowa z księdzem profesorem Janem Walkuszem),
Jerzy Nacel “Jan Hermanni – uczony z Kaszub”,
Adam Patok “Klub Inteligencji Kaszubskiej w Wejherowie” (część 2),
Waldemar Mierzwa “Konfesja” (cykl “Zrozumieć Mazury”),
Edmund Szczesiak “Wdą z Remusowego Lipna”,
Maria Pająkowska-Kensik “Myśli z wrześniowej niedzieli”,
Jacek Borkowicz “Goście na Jedwabce”.
Jest też komunikat dotyczący rozstrzygnięcia Ogólnopolskiego Konkursu Prozatorskiego im. Jana Drzeżdżona (dla twórców kaszubskojęzycznych). Nagrodę główną otrzymał Grzegorz Schramke za opowiadanie “W raju”.
Strona internetowa pisma: www.miesiecznikpomerania.pl
(październik 2014)
----------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 9 (481) 2014
Przy wrześniowym numerze kaszubskiego miesięcznika społeczno-kulturalnego „Pomerania”, liczącym 68 stron, znajdziemy – ukazujący się co kwartał - kaszubskojęzyczny dodatek literacki „Stegna” nr 3/214 [33]. A wewnątrz świeżego numeru "Pomeranii" między innymi:
Adam Patok: „Klub Inteligencji Kaszubskiej w Wejherowie” (część 1);
Stanisław Salmonowicz: „Trzy polskie Sierpnie”;
Wiktoria Kozikowska: „Mały Siegi”;
Krzysztof Kowalkowski: „W kaszubskim pułku” (część 2);
Sławomir Lewandowski: „Mierzeja Kurońska – bałtycka oaza spokoju”;
Kazimierz Ostrowski: „Kartki z życiorysu nauczyciela (uzupełnienie)”;
Róman Drzéżdżón, Danuta Pioch: „Ùczba 35. Krôj Stolemów”;
Marta Szagżdowicz: „Westerplatte – tu padły pierwsze strzały”;
Jacek Borkowicz: „Słoje kultury” (część 19);
Bogusław Breza: „Stefańscy i ich zjazd”;
Kazimierz Ostrowski: „Ucieczka donikąd”;
Waldemar Mierzwa: „Lud”;
Maria Pająkowska-Kensik: „O weselu na Kociewiu i nie tylko...”;
Andrzej Busler: „Trasa Historyczna Wielki Kack”;
Maya Gielniak: „Z afrykańskimi obrazami w tle”;
Kazimierz Nowosielski: Wiersze.
W dziale „Lektury” m.in. o książce Justyny Pomierskiej Przysłowia kaszubskie (Instytut Kaszubski, Gdańsk 2013) pisze Stanisław Janke.
To tylko wybrane materiały. Wrześniową „Pomerania” dopełniają również teksty wyłącznie w języku kaszubskim.
Strona internetowa: www.miesiecznikpomerania.pl
(wrzesień 2014)
----------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 7-8 (479/480) 2014
Do wakacyjnego numeru kaszubskiego miesięcznika społeczno-kulturalnego „Pomerania”, liczącego 84 strony, dołączono gazetowy dodatek specjalny z okazji XVI Zjazdu Kaszubów. Podwójny numer kaszubskiego pisma otwiera informacja o przyznaniu Medalu Księcia Mściwoja II. Miesięcznik „Pomerania” wyróżnienie otrzymał za wieloletnie efektywne promowanie na wysokim poziomie edytorskim kultury kaszubsko-pomorskiej, niezmiernie ważnej dla umacniania tożsamości naszego regionu, a także tradycji historycznych Gdańska i Pomorza.
Dalej wewnątrz numeru znajdziemy między innymi:
W.R.: „Kaszuba, co walczył po obu stronach frontu”. 71 lat temu do domu jego rodziców w Kiedrowicach zapukał listonosz i wręczył Zygmuntowi Werze powołanie do niemieckiej armii. To był początek jego czteroletniej wojennej tułaczki. Rozpoczął ją w mundurze Wehrmachtu, a zakończył w uniformie 2 Korpusu Polskiego. Historia, jakich wiele na Kaszubach, czyli „syndrom dziadka z Wehrmachtu”.
W.R.: „Jak budowano kościół Ducha Świętego” Pojawili się we wsi nie wiadomo skąd. Jak anioły z niebios tchnęli w mieszkańców pomysł budowy kościoła i zniknęli – opowiada ks. Jacek Halman, proboszcz parafii pw. Ducha Świętego w Borowym Młynie, która niedawno obchodziła swoje 100-lecie.
Andrzej Busler: „Niezłomny Kapłan”. 3 kwietnia 2014 roku minęło sto lat od narodzin śp. księdza prałata dr. Hilarego Jastaka. Gdynia nie zapomniała o swoim honorowym obywatelu, 15 stycznia br. na XXXV Sesji Rady Miasta Gdyni jednogłośnie podjęto rezolucję w sprawie ustanowienia roku 2014 Rokiem ks. Prałata Hilarego Jastaka.
„Gdańsk to część Kaszub” - z Andrzejem Januszajtisem, znawcą historii Gdańska i Pomorza, prezesem Stowarzyszenia „Nasz Gdańsk” rozmawia Sławomir Lewandowski.
Marta Szagżdowicz: „Wycieczka z wiosłem”. W upalne dni męczy nas miejski skwar. Gdańsk można jednak zwiedzać także od strony wody. Zapraszamy na wakacyjny spacer… kajakiem.
Stanisław Salmonowicz: „Zasada 'SZU', czyli o wzajemnej grzeczności” - kontynuacja cyklu „Gawędy o ludziach i książkach”.
Kazimierz Ostrowski: „Czas wanogi”. Wędrujemy po naszej kaszubsko-pomorskiej ojczyźnie, zwiedzamy ją, kierując się wskazówkąStanisława Staszica: „Obce rzezy dobrze jest znać, swoje – obowiązek”.
Józef Borzyszkowski: „Nowy Śpiewnik Polski z melodyami”.
Waldemar Mierzwa: „Kraina” (Część 1). Z Mazurami mamy problem. Oczywiście prawie wszyscy wiedzą, że to kraina położona w północno-wschodniej Polsce, słynna z licznych jezior i rozległych lasów, jednak z wykreśleniem jej granic dają sobie radę naprawdę nieliczni.
Ryszard Ronczewski: „Przenikanie” - wspomnienia aktora teatralnego i filmowego, reżysera – urodzonego w Puszkarni pod Wilnem; od kilkudziesięciu lat związanego z Teatrem Wybrzeże w Gdańsku.
Krzysztof Kowalkowski: „Dzieje rodu i powstanie 66 pułku” (cz. 1). W 2013 r. ukazała się praca Jak Kaszubi bili bolszewików. Jest to reprint książki Zarys historii wojennej 66 Kaszubskiego Pułku Piechoty im. Marszałka J. Piłsudskiego autorstwa Wacława Jankiewicza (wyd. w Warszawie w 1929 r.) opisującej organizację pułku oraz jego szlak bojowy od Poznania do Horodca. Publikacja tego dzieła spowodowała, że zainteresowałem się nie tylko historią pułku, ale przede wszystkim dziejami jednego z jego oficerów Romana Woyke.
Jacek Borkowicz: „Tajemnica dzwonu”. Wmurowany w ścianę kruchty kościoła Mariackiego w Gdańsku, pęknięty i zdeformowany, od dawna przyciąga uwagę historyków miasta. Z zachowanego napisu wiadomo o tym dzwonie tyle, że pochodzi z Iwangorodu, twierdzy na granicy Estonii i Rosji. Nikt jednak nie wie, w jaki sposób trafił do grodu nad Motławą.
P.D.: „Oryginalny świat Kaszubów” - rozmowa z dr Justyną Pomierską z Uniwersytetu Gdańskiego, autorką książki poświęconej kaszubskim przysłowiom.
Spośród omawianych lektur: o o książce duetu Bohdan Huras i Franciszek Necel Kutry z Wielkiej Wsi pisze Bogusław Breza („O rybackim rzemiośle”).
Sławomir Lewandowski: „Rowerem po Nordzie”. Północne Kaszuby, to jedno z najpiękniejszych miejsc w Polsce. Można je zwiedzać na wiele sposobów, np. rowerem. Wycieczkom rowerowym sprzyja stale rozbudowywana sieć tras rowerowych.
Proza: Jerzy Samp „Honor, małpa i kości”. Wiersze: Zygmùnt Narsczi.
Strona interetowa miesięcznika: www.miesiecznikpomerania.pl
(lipiec 2014)
-----------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 6 (478) 2014
Do czerwcowego numeru kaszubskiego miesięcznika społeczno-kulturalnego „Pomerania”, liczącego 68 stron (plus 8 stron osobno paginowanej wszywki dodatku edukacyjnego „Najô Ùczba”), dołączono kwartalny dodatek: kaszubskojęzyczne pismo literackie "Stegna” - nr 2 (32) 2014. A bieżący numer otwiera materiał Michała Kargula „Ćwierćwiecze ZKP w wolnej Polsce”.
Dalej wewnątrz numeru znajdziemy między innymi:
„Wolność przyszła jak sen” - z Janem Wyrowińskim, wicemarszałkiem Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, prezesem Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego w latach 1994–1998, rozmawia Stanisław Janke.
Stanisław Janke: „Na każde pytanie” i „O Kaszubach na odległość”.
Sławomir Lewandowski: „Reaktywacja kolei bytowskiej”.
Józef Borzyszkowski: „W stulecie urodzin Józefa Milewskiego” (część 2).
Kazimierz Ostrowski: „Kartki z życiorysu nauczyciela” (część 2).
Bogusław Breza: „Burza wokół Komitetu Obrony Kaszubów”.
Kazimierz Ostrowski: „Mój Bieszk”
Stanisław Salmonowicz: „Pomorze ich uchroniło...” (cykl „Gawędy o ludziach i książkach”).
Marta Szagżdowicz: „Świętego Ducha”.
Jacek Borkowicz: „Płomiennowłosi” (część 17) Z Walii skokiem przez morze docieramy do Irlandii. To wyspa prastarej kultury, której przejawy niejeden raz przedziwnie wiążą się z wątkami naszej historii. Ale dziś nie będziemy robić wykładu. Opowiemy za to o rudzielcach.
Jerzy Samp: „Karowa baszta”.
Stefan Bieszk: wiersze.
Recenzje książek: Bogusław Breza pisze o publikacji Andrzeja Gąsiorowskiego Komenda Obrońców Polski. Okręg Pomorze (2012), a Stanisław Janke o książce Władysława Szulista Kaszubska Polonia na świecie dawniej i dziś. Zarys problematyki (2014).
Więcej szczegółów na stronie internetowej: www.miesiecznikpomerania.pl
(czerwiec 2014)
-----------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 5 (477) 2014
Do majowego numeru kaszubskiego miesięcznika społeczno-kulturalnego „Pomerania”, liczącego 68 stron (plus 8 stron osobno paginowanej wszywki dodatku edukacyjnego „Najô Ùczba”), dołączono płytę z filmem „Pro Memoria Brunon Synak”.
A wewnątrz numeru znajdziemy między innymi:
Sławomir Lewandowski: „Budujemy terminal naftowy”;
„Dołożymy naszą cegiełkę” - rozmowa Dariusza Majkowskiego o kaszubskich korzeniach, rodzinnym patriotyzmie i memos z Kazimierzem Wierzbickim, prezesem zarządu i właścicielem Grupy Trefl oraz założycielem sportowych klubów Trefl Sopot, Atom Trefl oraz Lotos Trefl Gdańsk;
Halina Słojewska-Kołodziej: „Kaszubski kamień dla Maksymiliana” (część 2);
Stanisław Salmonowicz: „O złotej jesieni polskiego średniowiecza” (o trzecim, poszerzonym wydaniu Złotej jesieni średniowiecza Henryka Samsonowicza);
Kazimierz Ostrowski: „Kartki z życiorysu nauczyciela” (część 1) – o Adamie Kołodzieju i szkolnictwie polskim 85 lat temu w Nieczech, na terenach zamieszkałych przez mniejszość polską – na Pograniczu krajeńskim,na Kaszubach bytowskich, na Powiślu i Warmii;
Bogusław Breza: „O dawnych helskich rybakach trochę inaczej”;
Józef Borzyszkowski: „W stulecie urodzin Józefa Milewskiego” (część 1);
Natalia Labuda: „Zagrożenie dla bioróżnorodności”;
Marta Szagżdowicz: „Na dawnym pastwisku”;
Marek Adamkowicz: „Dąb Wybickiego nagrodzony!”;
Maria Pająkowska-Kensik: „Potrzeba skrzydeł”;
Gertruda Kowalik (przygotwanie tekstu Andrzej Hoja): „Rewianka znad Zalewu Szczecińskiego”;
Kazimierz Ostrowski: „Balsam dla uszu”.
A w dziale „Lektury” na pierwszym miejscu Johann Ernst Benno – omówienie Daniela Kalinowskiego dwóch książek niemieckiego autora opublikowane przez Wydawnictwo JASNE w 2012 r.: Ballady i pieśni oraz Johann Ernst Benno – pomorski romantyk (w wyborze, tłumaczeniu i ze wstępem Andrzeja Lama). Wiersze J.E. Benna (które weszły w skład Ballad i pieśni) przeczytać można w dziale „poezja” naszego portalu; a także recenzję obu wydawnictw w dziale „port literacki”.
To tylko wyimki z piątego tegorocznego numeru „Pomeranii”, w której – jak zawsze - sporo też tekstów wyłącznie w języku kaszubskim.
(maj 2014)
-------------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 4 (476) 2014
Jest kwietniowy numer kaszubskiego miesięcznika społeczno-kulturalnego „Pomerania”. Numer otwiera materiał Piotra Dziekanowskiego „O kapitale, zaufaniu i huśtawce bez atestu”. Przekonanie o niemożności wydobycia się z pegeerowskiej czarnej dziury z jednej strony, a z drugiej to o twórczym raju społeczności zakorzenionych na Kaszubach i Kociewiu – oba sądy trzeba odłożyć do lamusa, wsłuchując się w wyniki ubiegłorocznych badań socjologicznych poświęconych kapitałowi społecznemu pomorskiej wsi.
A dalej w nowym numerze między innymi:
Sławomir Lewandowski: „Atom bliżej Pomorza”, „Czy Trójmiasto potrzebuje drugiego lotniska?”;
Andrzej Busler: „Gdyńskie tropy Lecha Bądkowskiego”;
Stanisław Salmonowicz: „Państwo za wszystko zapłaci?”;
Stanisław Janke rozmawia z piosenkarką, aktorką i producentką muzyczną Celiną Muzą: „Czy będzie wodewil po kaszubsku?”;
Halina Słojewska-Kołodziej: „Kaszubski kamień dla Maksymiliana” (część 1);
Jerzy Samp: „Zelintowy kamień”;
Bogusław Breza: „Kwestia kaszubska w 1922 roku”;
Kazimierz Ostrowski: „Wyprowadzka”;
Marta Szagżdowicz: „Gdańsk i jego Osiek”;
Jacek Borkowicz: „Gwynedd – ziemia Wenedów” (część 17);
Maria Pająkowska-Kensik: „Nie tylko listów żal”;
wiersze Jaromiry Labudy (w języku kaszubskim);
Jerzy Nacel: „Jałmużna w kartuskich konwentach”;
z Beatą Waśniewską, autorką książki Nowoczesna kuchnia kaszubska, rozmawia Jost Jarwardt: „Cuda i smaki regionu”;
Teresa Juńska-Subocz: „Działo się w Gdańsku” (obchody 30. rocznicy śmierci Lecha Bądkowskiego [1920-1984], współzałożyciela i działacza Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego).
I omówienia książek z działu „Lektury”: Daniel Kalinowski „Poezja mała, ale nie najmniejsza” (o zbiorze wierszy Henryka Hewelta w języku kaszubskim, Banino 2013); Bogusław Breza "Zjednoczenie Polski a Pomorze" (Jan Baszkiewicz Odnowienie Królestwa Polskiego 1295-1320, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2008); Stanisław Janke o Dziejach gminy Wejherowo (pod redakcją Bogusława Brezy, Wejherowo 2013); Grzegorz J. Schramke o Legendach i baśniach kaszubskich Anny Sikory (reprint, Muzeum Historyczno-Etnograficzne, Chojnice 2006).
Kwietniowy numer „Pomeranii” liczy 68 stron – plus 8 wszytego w środku i wyodrębnionego rzymską numeracją edukacyjnego dodatku „Najô Ùczba” nr 4 (76).
Strona internetowa pisma: www.miesiecznikpomerania.pl
(kwiecień 2014)
--------------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 3 (475) 2014
Marcowy numer kaszubskiego miesięcznika społeczno-kulturalnego „Pomerania” liczy 68 stron – plus 8 wyodrębnionego osobną numeracją dodatku edukacyjnego „Najô Ùczba”. Jak co kwartał znajdziemy przy miesięczniku dołączony numer (w zmniejszonym formacie) kaszubskojęzyczny dodatek literacki „Stegna”. Numer tradycyjnie otwiera wstępniak redaktora naczelnego Dariusza Majkowskiego, który tym razem zwraca uwagę na dwa wydarzenia: Verba Sacra (z występem w wejherowskiej kolegiacie Danuty Stenki) oraz Skry Ormuzdowe (w tym roku przyznane siedmiorgu Pomorzanom) – o czym szerzej (po kaszubsku) traktują dwa pierwsze materiały.
A co jeszcze w marcowej „Pomeranii”? Między innymi:
Sławomir Lewandowski „Więcej statków, więcej kontenerów”.
Stanisław Salmonowicz „O Polakach, gdy Sarmatami się zwali”. Maria Bogucka, profesor historii w Warszawie, ale dobrze znana w Gdańsku, któremu wiele książek poświęciła, ogłosiła nową książkę, znakomicie napisaną, którą można polecić każdemu, kto chciałby się dowiedzieć o kulturze materialnej i umysłowej, o życiu codziennym w Polsce wieków XVI–XVIII.
Maria Pająkowska-Kensik „Ludzi dobrej woli jest więcej”.
Józef Borzyszkowski „Wielkie dzieła ks. Szczepana Kellera i ks. Józefa Mazurowskiego”.
Sławomir Bronk „Òskar Kòlberg na Kaszëbach” - tłóm. Bòżena Ùgòwskô.
Adrian Watkowski „Z życia Pomorzanina” (o Bolesławie Grzywaczu).
Józef Czarliński „Tu nie macie żadnych praw” (krótkie fragmenty wspomnień tyczące wojennych losów).
Jacek Borkowicz ”Non omnis mortuus est…” (część 16). Dziś jest tu elegancka przystań jachtowa, ale kiedyś Mousehole z pewnością zasługiwało na swoją nazwę. Po angielsku znaczy ona: Mysia Dziura.
„Czuję się tu jak u siebie”. Z Anną Matusewicz rozmawia Marek Adamkowicz (rozmowa z wilnianką, która w Trójmieście znalazła swoje miejsce na ziemi).
Aleksandra Majkowska „Tucholscy strzelcy” (o bractwach kurkowych).
Kazimierz Ostrowski „Kultura przy piecu chlebowym”.
Józef Borzyszkowski „Kazimierz (Kazik, Kajtek, Kaj) Przybyszewski…” (pośmiertne wspomnienie badacza spraw kaszubsko-pomorskich i autora tomów biografii).
I omówienia książek.
Daniel Kalinowski „Wojowie i Wikingowie” (Konrad Kaczmarek Sine – Gdańsk – Wielki Buczek 2012).
Sławomir Lewandowski „Historie z Gdańskiem w tle” (Paweł Huelle Śpiewaj ogrody – Kraków 2014).
Grzegorz J. Schramke „”Bestiariusz słowiański, to znaczy... polski” (Paweł Zych, Witold Vargas Bestiariusz słowiański. Rzecz o skrzatach, wodnikach i rusałkach – Olszanica 2012).
Bogusław Breza „Z drugiej strony kaszubskiego separatyzmu i podobieństwie Rumi do Londynu” (Marek Chrzanowski Leszek Biały książę krakowski i sandomierski princeps Ploniae (ok.1184-23/24 listopada 1227 – Kraków 2013).
Strona internetowa pisma: www.miesiecznikpomerania.pl
(marzec 2014)
----------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 2 (474) 2014
Lutowy numer kaszubskiego miesięcznika społeczno-kulturalnego „Pomerania” liczy 72 strony – plus 8 wyodrębnionego osobną numeracją dodatku edukacyjnego „Najô Ùczba”. Bieżące wydanie pisma otwiera artykuł Łukasza Grzędzickiego „Mrongovius z Gdańska” - przybliżający sylwetkę urodzonego 250 lat temu Krzysztofa Celestyna Mrongowiusza, ewangelickiego pastora z Mazur. Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie ogłosiło go patronem roku 2014.
Co dalej w numerze? Między innymi:
Sławomir Lewandowski: „Budżet w rękach obywateli”.
Jan Mordawski: „Rozważania o liczebności Kaszubów”.
Daniel Kalinowski: „Dramaturgia Anny Łajming” - tłum. Bòżena Ùgòwskô (ciąg dalszy z poprzedniego numeru).
Jerzy Hoppe: „Oficer” (część 4 tekstu z prozatorskiego konkursu im. Jana Drzeżdżona).
Tadeusz Linkner: „Profesor z Krakowa na Kaszubach” (część 2).
Bogusław Breza: „Kaszubskie impresje z wycieczki na Bornholm”.
Marta Szagżdowicz: „Gdzie tak naprawdę jest Matarnia...”
Paweł Gniewkowski: „Między ziemią a niebem”.
Stanisław Salmonowicz: „O zapomnianej sztuce czytania książek”.
Maria Pająkowska-Kensik: „Niech nadzieja znów wstąpi w nas”.
Kazimierz Ostrowski: „Niskie loty”.
Bogumiła Cirocka rozmawia z historykiem, dziennikarzem i podróżnikiem Jackiem Borkowiczem: „Jaszczurka w bryłce bursztynu”.
Edmund Szczesiak (o zmarłym Danielu Czapiewskim): „Na piątym biegu”.
I recenzje. Bogusław Breza pisze o Pustych polach (2013) Henryka Cypriana Konkola, a Stanisław Janke o wyborze wierszy Trudny powrót (2013) Romana Ciesielskiego.
Omówienie Trudnego powrotu R. Ciesielskiego znaleźć można również na naszym portalu, w „porcie literackim”. Jak też krótkie opowiadanie Henryka C. Konkola w dziale „proza”.
Strona internetowa pisma: http://www.miesiecznikpomerania.pl
(luty 2014)
-----------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 1 (473) 2014
Pierwszy numer 2014 r. kaszubskiego miesięcznika społeczno-kulturalnego „Pomerania” liczy 80 stron – plus 8 wyodrębnionego rzymską numeracją dodatku edukacyjnego „Najô Ùczba”. W jednym z pierwszych tekstów Sławomir Bronk pisze o nowych barwach „kaszubskiej muzyki”, zaś Tomasz Fopke rozmawia o Filharmonii Kaszubskiej z Jolantą Rożyńską (dyrektorem Wejherowskiego Centrum Kultury).
A dalej między innymi:
Łukasz Grzędzicki: „Kierunek przyszłość” (materiał tyczący XIX Zjazdu Delegatów Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego, który odbył się jesienią 2013 r.).
Krzysztof Korda: „Odrobiona lekcja?” Były obawy, czy Pasierb będzie dobrym patronem roku 2013. Czy zostanie zrozumiany i przyjęty na Kaszubach? Czy wzbudzi zainteresowanie Pomorzan? Po roku widzę, że obawy okazały się przedwczesne, ale czy mamy poczucie sukcesu?
Stanisław Salmanowicz: „Córka niezwykłych ludzi”. Ojciec i matka Stanisławy Przybyszewskiej byli rzeczywiście ludźmi niezwykłymi. Stanisław Przybyszewski, choć jako pisarz mało już czytany, pozostał wielką postacią polskiej kultury przełomu XIX i XX w. O jej matce, Anieli Pająkównie, znakomitej malarce, mało kto dziś pamięta poza historykami malarstwa. A przecież i jej życie, i życie jej córki to niemal gotowy scenariusz filmu, tragicznego.
Marek Adamkowicz: „Chłopiec z Lisiej Grobli”. Los związał Franza Kocha z Pomorzem. Jego dzieciństwo przypadło na lata wojny, a spędził je w Gdańsku i na Żuławach.
Tadeusz Linkner: „Profesor z Krakowa na Kaszubach” (część 1). Na przełomie wieków XIX i XX uwagę Polaków na ten region zwrócił Bernard Chrzanowski. Poza nim i młodopolskimi artystami odwiedzającymi Kaszuby, do tej części naszego kraju przyjeżdżali i obejmowali swoimi badaniami Kaszubów językoznawcy, którzy tak naprawdę byli pierwszymi badaczami tego regionu.
Rajmund Knitter: „Kolekcja Amrogowicza” (cz. 2) Pomorski patriota, działacz narodowy i społecznik, a przede wszystkim kolekcjoner – Walery Cyryl Amrogowicz. W ubiegłym roku minęło 150 lat od dnia jego narodzin.
„Z Wilna na Kaszuby” - ze Zbigniewem Szymańskim rozmawiają Miłosława i Sławina Kosmulskie. Gościmy u Zbigniewa Szymańskiego w jego mieszkaniu w Gdyni. Rozmawiamy o dawnych czasach, wspominamy ludzi, którzy odeszli. Dla nas jest głównie poetą (do tej pory napisał ponad półtora tysiąca wierszy), ale wiemy, że jego życie było pełne ciekawych, często zaskakujących wydarzeń.
Jacek Borkowicz: „Avalon” (cz. 15). Wypiętrzona nad morskim brzegiem skała Tyntagielu znajoma jest wszystkim, którzy czytali „Dzieje Tristana i Izoldy” w tłumaczeniu Boya. Na szczycie klifu wznoszą się ruiny zamczyska legendarnego Króla Marka, zdradzonego przez tytułową parę bohaterów.
Maria Pająkowska-Kensik: „Gdzie zaczyna się niebo…” Ile już Wigilii za mną… Odpowiedź jest prosta, niby. Chodzi jednak o te szczególne, zapamiętane. I tu stają przed oczami skromne, ale szczęśliwe wieczory wigilijne w rodzinnym domu, gdzie prawdziwe świeczki na choince nie były kaprysem, ale koniecznością, bo na wybudowaniu wsi Sulnówko, gdzie mieszkałam, nie było prądu elektrycznego.
Magdalena Izabella Sacha: „Milczący głos samotnych pruskich szlachcianek” (o książce Agnieszki Chlebowskiej „Stare panny”, wdowy i rozwiedzione. Samotne szlachcianki w Prusach w latach 1815-1914 na przykładzie prowincji Pomorze,Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2012).
Daniel Kalinowski: „Dramaturgia Anny Łajming”.Tłom. Bòżena Ùgòwskô: Anna Łajming dała sã pòznac przédno ze swòji prozë, tak ti aùtobiograficzny, jak i fikcjonalny. A timczasã napisa jesz sztërë dramaturgiczné dokazë, leno jak dotąd nie bëłë òne szerzi analizowóné w tradicji nôùkòwi. Gwësno dô sã nalezc cekawé ùwôdżi ò apartnoce pòkôzaniô na binie ji dramatów, przë czim bëłë to barżi dosc òglowé merczi òdnôszającé sã do téatralnégò żëcégò Kaszëb, nigle przedstawienié spòsobù jich rozmieniô na spòdlim dramatologicznëch badérowaniów.
Bogusław Breza: „Publikacja, wobec której trudno przejść obojętnie” (o książce Artura Jabłońskiego Kaszubi. Wspólnota narodowa, Wydawnictwo Region, Gdynia 2013).
Józef Borzyszkowski: „Z ducha Remusa” (o książce Jowity Kęcińskiej-Kaczmarek Remusową stegną, Złotów – Gdańsk 2013).
Więcej szczegółów na stronie internetowej http://www.miesiecznikpomerania.pl
(styczeń 2014)
-------------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 12 (472) 2013
Ostatni w tym roku numer miesięcznika społeczno-kulturalnego „Pomerania” niesie ze sobą dwa dodatki: kaszubskojęzyczny kwartalnik „Stegna” (nr 4 [30] 2013) oraz płytę CD „Stare wojsko”, sygnowane przez Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie (Oddział w Chwaszczynie). A co w samym grudniowym wydaniu, liczącym 68 stron – plus stron 8 w osobnej paginacji tradycyjnego dodatku edukacyjnego „Najô Ùczba”?
Oto kilka wybranych materiałów.
Daniel Kalinowski: „Kaszubska scena Tespisa”. Pierwszej edycji Przeglądu Teatrów Kaszubskich nadano nazwę 'Zdrzadnio Tespisa'. Impreza odbyła się 19 i 20 października 2013 roku w Chojnickim Domu Kultury. Przyjechali wykonawcy tak z północy jak i z południa Kaszub, grupy o bogatych doświadczeniach teatralnych i takie, które istnieją stosunkowo krótko.
Rajmund Knitter: „Kolekcja Amrogowicza (cz.1)”. Pomorski patriota, działacz narodowy i społecznik, a przede wszystkim kolekcjoner i numizmatyk, który pozostawił po sobie cenny zbiór zabytków kultury materialnej Kaszub oraz numizmatów i innych okazów pochodzących z całego świata, od starożytności po współczesność – Walery Cyryl Amrogowicz (1863-1931). W tym roku minęło 150 lat od dnia jego narodzin.
Karolina Serkowska: rozmowa z Ewą Jasińską „Takie było moje przeznaczenie”. Wychowała się w Straszynie, w powiecie gdańskim. Ale los zrządził, że dotarła do Chile, gdzie zrobiła karierę pianistki i kompozytorki. Latem tego roku odwiedziła rodzinne strony i w studio Radia Gdańsk nagrała bajkę do trzeciej płyty z „Najpiękniejszymi bajkami i baśniami kaszubskimi”.
Bogusław Breza: „Nieco o relacjach Kaszubów z Polakami”. O wzajemnych kontaktach społeczności kaszubskiej z przybyszami z głębi Polski w międzywojniu napisano już wiele zarówno w pracach naukowych, jak i popularnych, a także w licznych wspomnieniach i innych publikacjach.
Zbigniew Byczkowski: „Promocja Kaszub w Alpach”. Tyrol to miejsce, w którym wielokulturowość i wielojęzyczność są czymś normalnym. Znajomość trzech języków jest obowiązkowa dla wszystkich urzędników, większość mieszkańców zna niemiecki, włoski i francuski, angielskiego potrzebują do komunikacji na zewnątrz, ale na co dzień rozmawiają po tyrolsku lub ladyńsku.
Stanisław Salmonowicz: „Kobiety z lat 1939-1945”. Współczesne feministki uważają zazwyczaj, że najważniejsze są sprawy obyczajowe, zawodowe czy polityczne. Żyjemy, na szczęście, w epoce, która nie wymaga odważnych decyzji. Chciałbym jednak przypomnieć epokę tragiczną, w której Polki odgrywały rolę niezwykłą, nieraz nie do zastąpienia.
Maya Gielniak: „Po prostu bajka! (część 2)”. Tomasz Schada Borzyszkowski, od 16 lat leśniczy w Parku Narodowym Bory Tucholskie, jest szczęściarzem. Ma wymarzoną pracę. Mieszka w miejscu, w którym zawsze chciał mieszkać. I ma pasje, które dzieli żona i córki. Żegluje, uwielbia terenowe samochody i gotowanie, jeździ konno, ale prawdziwie oddany jest antykom, nurkowaniu i ptakom błotnym. Jego fotografie zdobywają nagrody na konkursach, często spotkać je można na okładkach czasopism, były również publikowane w „Pomeranii”.
Monika Białecka: „Kaszuby i Gdańsk na Targach Książki w Krakowie”. Na pytanie znajomej, „Jak było w Krakowie?”, odpowiadam: „Targi jak zwykle bardzo udane, ale dokładnie ich nie obejrzałam, bo więcej czasu spędziłam na Kaszubach i w Gdańsku niż na samych Targach”. Już wyjaśniam to dziwne zestawienie: w ramach Salonu Małe Ojczyzny, wprowadzone parę lat temu przez organizatorów krakowskich Targów, tegorocznym gościem specjalnym były Kaszuby i Gdańsk.
A w dziale „Lektury”? Zwracają uwagę dwie recenzje. Bogusława Brezy „Uhonorowanie patrona” - o książce pod redakcją D. Kalinowskiego Aleksander Labuda. Życie. Literatura. Mit (Biblioteka Publiczna Gminy Wejherowo i Urząd Gminy Wejherowo, Bolszewo 2013). Oraz Jerzego Nacela „Książka o Słudze Bożym Konstantynie Dominiku” - o publikacji ks. Leszka Jażdżewskiego Ksiądz Biskup Konstantyn Dominik. Życie i pamięć o nim na Kaszubach i Pomorzu (Wydawnictwo „Bernardinum”, Pelplin 2013).
Więcej szczegółów na stronie internetowej http://www.miesiecznikpomerania.pl
(grudzień 2013)
------------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 11 (471) 2013
Listopadowy numer kaszubskiego miesięcznika „Pomerania” - łącznie z wszywką edukacyjnego dodatku „Najô Ùczba” - liczy 76 stron. Do numeru dołączono osobny zeszyt: „Ptasie ciekawostki” - przedstawiające osobliwości ornitologiczne Województwa Pomorskiego. A w nim, obok zdjęć ptaków, rozmowa Dariusza Majkowskiego z prof. Maciejem Gromadzkim oraz okołoptasie gawędy, których autorką jest Maya Gielniak. Zatrzęsienie tu skrzydlatych: sowy włochate, puchacze, nurogęsi, żurawie, kwiczoły, jemiołuszki, pliszki, makolągwy, pustułki, bieliki i co tam jeszcze.
A co w listopadowej „Pomeranii”? Oto wybrane artykuły.
„Od redaktora”. Zauważa m. in. red. naczelny D. Majkowski: Po kilku latach przerwy wspólnie z Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie wznowiliśmy konkurs prozatorski im. Jana Drzeżdżona. To wydarzenie wpisuje się w tegoroczne obchody 50-lecia „Pomeranii”, tym bardziej więc cieszymy się zarówno ze sporej liczby przysłanych tekstów, jak i z ich poziomu. Dziękujemy autorom 12 prac, które otrzymaliśmy. Jurorzy – prof. Jerzy Samp, prof. Tadeusz Linkner orazBogumiła Cirocka – większość tych utworów oceniają pozytywnie. Nasi Czytelnicy będą mieli możliwość wyrobienia sobie własnej opinii na ten temat, gdyż część nagrodzonych tekstów zamieścimy w naszym miesięczniku oraz w literackim dodatku „Stegna”.
bc: „Ad multos annos, Panie Profesorze!” „A ty mnie na wyspy szczęśliwe zawieź...” – piosenką Anny German w wykonaniu Federowicz & Stroynowski Duo w południe 12 października rozpoczęła się Uroczysta Sesja Rady Miasta Kościerzyna, podczas której prof. dr. hab. Edwardowi Brezie wręczono insygnia Honorowego Obywatela Miasta Kościerzyna.
Tomasz Lidzbarski, Marta Miszczak: „Żywy kamień”. Położony na południe od Chojnic Kamień Krajeński niegdyś był ważną miejscowością przygraniczną i stolicą potężnego Archidiakonatu Kamieńskiego. Dzisiaj to cicha, licząca sobie około trzech tysięcy dusz mieścina. Kiedy jednak zajrzy się pod tę przesłonę niepozorności, można się przekonać, że Kamień wcale nie śpi. Dowodem na to jest choćby pewna grupka młodych ludzi.
Bogusław Breza: „ZRK nadal skrywa tajemnice” (część 2). O Zrzeszeniu Regionalnym Kaszubów (ZRK) można przeczytać w wielu opracowaniach. Uderza w nich, że znaczna część zawartych tam informacji stanowi powielenie wcześniejszych publikacji, inne natomiast są pomijane przez kolejnych autorów. Powoduje to, że historia tej organizacji ciągle osnuta jest mgłą tajemnicy. To jeden z powodów, z których chciałbym się podzielić z Czytelnikami kilkoma refleksjami nasuwającymi się po przejrzeniu archiwalnych przekazów w części dotąd niewykorzystywanych.
Monika Banaszak: „Język kaszubski w Sopocie”. Ktoś kiedyś powiedział, że ojczyzna to pejzaż oglądany z okien dziecinnego pokoju – mówi Andrzej Szczepański, dyrektor Sopockiej Akademii Tenisowej. Ta piękna myśl stanowi przesłanie i motto naszej placówki. Chcemy te słowa uczniom objaśnić. Chcemy pomóc rozszyfrować, co się na ów pejzaż składa. Bo przecież nie tylko o urodę krajobrazu chodzi, ale o kulturę, obyczaje i tradycje regionu.
Stanisław Salmonowicz: „S.A. Poniatowski czy Król Staś w Łazienkach”. W galerii królów polskich Stanisław August z różnych przyczyn, nie zawsze dlań szczęśliwych, zajął miejsce szczególne, do dziś źródło nieustających kontrowersji wśród historyków. Król Staś, jak go czasem w kręgach dworsko-literackich nazywano, należał do władców polskich, którzy panowali bardzo długo. Rządził, choć to słowo tylko częściowo jest prawdziwe dla epoki, przez lat 31 – od roku 1764 do 1795. Był więc ostatnim władcą Rzeczypospolitej polsko-litewskiej i nie da się zaprzeczyć, że był właśnie tym władcą, który pod naciskiem obcym wyrażał swoją zgodę na trzy kolejne rozbiory państwa w pamiętnych datach 1772, 1793, 1795.
Józef Belgrau: „Kociewiak wśród ludów Arktyki”. Arkady Fiedler, który odwiedził go w 1961 roku w Fort Smith, nazwał go „wielkim ambasadorem, nie z urzędu, lecz oddanym gorącym sercem”. Ojciec Leon Mokwa – zasłużony misjonarz, rodowity Kociewiak – ponad 50 lat przepracował wśród mieszkańców północnej i zachodniej Kanady.
„Od Mierzei Wiślanej po Odrę” - rozmowa D. Majowskiego z byłą red. naczelną Pomeranii” Iwoną Joć-Adamkowicz o jej wizji pisma, tworzeniu redakcji z otwartymi drzwiami i ludziach z silnym charakterem.
Marta Szagżdowicz: „Wrzeszcz i literatura”. Jako że w październiku świętowano kolejne urodziny najsłynniejszego syna Wrzeszcza – Güntera Grassa – odkrywamy zakątki tej gdańskiej dzielnicy związane z jego życiem i powieściami.
Roman Robaczewski: „Nie samym chlebem żył”. Hieronim Derdowski mocno kochał życie i jego uciechy, żył beztrosko, bez dbałości o następny dzień. Trudno dociec, co było tego przyczyną. Czy to, że nigdy się nie zawiódł na pomocy stryja, czy może to, że liczył na wsparcie „możnych” ówczesnego świata? Pomocy finansowej oczekiwał między innymi od Kraszewskiego, nigdy jednak jej nie uzyskał.
Maya Gielniak: „Po prostu bajka!” (część 1). Tomasz Schada Borzyszkowski, od 16 lat leśniczy w Parku Narodowym Bory Tucholskie, jest szczęściarzem. Ma wymarzoną pracę. Mieszka w miejscu, w którym zawsze chciał mieszkać. I ma pasje, które dzieli żona i córki. Żegluje, uwielbia terenowe samochody i gotowanie, jeździ konno, ale prawdziwie oddany jest antykom, nurkowaniu i ptakom błotnym. Jego fotografie zdobywają nagrody na konkursach, często spotkać je można na okładkach czasopism, były również publikowane w „Pomeranii”.
A z omawianych lektur co ciekawego? O Baśniach Jana Drzeżdżona (wydanie dwujęzyczne: po polsku i kaszubsku; pod redakcją, w wyborze i ze słowem o autorze Marii Jentys-Borelowskiej; Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, Gdańsk 2012) recenzję zamieszcza Daniel Kalinowski.
To tylko część materiałów listopadowego numeru. Więcej szczegółów na stronie www.miesiecznikpomerania.pl
(listopad 2013)
------------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 10 (470) 2013
Jest październikowy numer "Pomeranii", wychodzącego w Gdańsku miesięcznika społeczno-kulturalnego, który w tym roku obchodzi półwiecze istnienia. Jesienne wydanie pisma otwiera artykuł redaktora naczelnego Dariusza Majkowskiego "Kto chce czytać po kaszubsku?", który w tradycyjnym słowie "Od redaktora" zauważa: Za sprawą kaszubsko-gdańskiego Salonu Małe Ojczyzny podczas tegorocznych, XVII Targów Książki w Krakowie literatura pomorska zyska okazję do szczególnej promocji. Podczas największej w Polsce imprezy związanej z czytelnictwem wielu ludzi być może po raz pierwszy przekona się naocznie, że istnieją książki napisane po kaszubsku.
Dalej blok wierszy w języku kaszubskim, których twórczynią jest Ida Czaja (autorka czterech zbiorów poetyckich i tłumaczka m. in. Leśmiana iSzekspira na j. kaszubski).
Następnie m. in.:
(wald) "Pływający ambasadorzy regionu". Masowiec Kaszuby, który od 22 grudnia 2008 r. pływa dla Polskiej Żeglugi Morskiej, to ostatni – na razie – statek rozsławiający na morzach i oceanach świata region pieczętujący się gryfem.
Marek Adamkowicz "Ludzki wymiar paragrafów".
Bogusław Breza "ZRK nadal skrywa tajemnice" (część 1).
Jacek Borkowicz "Smoki, gryfy i Graal" (część 14). Menhiry w Carnacu to wizytówka Bretanii. Nazwa menhir oznacza po bretońsku „długi kamień”. Stawiało się je na sztorc na grobie zmarłego, kapłana lub wojownika. Kto je tutaj postawił? Na pewno nie Bretończycy, ani nawet ich celtyccy poprzednicy na tej ziemi, Galowie. Menhiry, dolmeny i kromlechy – kamienne kręgi, podobne do tych w Odrach – są znacznie starsze. Mają kilka tysięcy lat.
Stanisław Salmonowicz "Rok 1945: szło nowe?". Pierwszą wojnę światową nazwano kiedyś „wielką wojną białych ludzi”. Druga wojna światowa była wojną niemal wszystkich ras, narodów, krajów. Dla Europy formalnie się zakończyła 8 lub 9 maja. W Polsce, a więc i na Pomorzu, nadal trwał chaos i nie brakowało tragicznych wydarzeń.
Tadeusz Linkner "Antoni Chołoniewski w Kościerzynie". Lwowski i krakowski publicysta i dziennikarz Antoni Chołoniewski (1872–1924), piszący w okresie zaborów i międzywojennym do „Przeglądu Lwowskiego”, „Słowa Polskiego”, „Kraju”, „Świata”, „Głosu Narodu” czy „Dziennika Polskiego”, znany był z tekstów patriotycznych i wędrówek po Kaszubach, Pomorzu i Gdańsku.
Jerzy Samp "Gdańskim tropem dzieła z Sierakowic". Historia krucyfiksu z kościoła Wniebowzięcia NMP w Gdańsku jest jedną z najczęściej powtarzanych legend mariackich tego miasta. Jakieś pięć i pół wieku temu kto żyw pragnął nad Motławą ujrzeć ostatnie w życiu dzieło tutejszego rzeźbiarza, który przybił do drewnianego krzyża własnego ucznia, a zarazem niedoszłego zięcia.
Marta Szagżdowicz "Śladami Obrońców Poczty Polskiej". 5 października 1939 roku rozstrzelano ludzi, którzy bronili Poczty Polskiej w Gdańsku. Pokazujemy miejsca, w których pamięć o nich jest wciąż żywa.
Ryszard Struck "Marsz Śledzia". Pomiędzy Kuźnicą na Mierzei Helskiej a Rewą położoną już na stałym lądzie rozpościera się – w poprzek Zatoki Puckiej – pas mielizn z wystającymi ponad powierzchnię wody wysepkami, których liczba zależy od aktualnego stanu wody. Nosi on nazwę Rybitwia Mielizna (bywa też nazywany Ryfem Mew, Rewą Mew lub Mewią Rewą), po kaszubsku to Sëchô Rewa.
Krzysztof Kowalkowski "Od najdawnieszego osadnictwa do roku 1650" (część 3). Pojezierze Kaszubskie, głównie dzisiejszy powiat kartuski, północna część kościerskiego i okolice Przywidza, na przełomie XVI/XVII w. stało się zagłębiem hutniczym. Lasy, duża ilość wód i piaski oraz bliska odległość do rynku zbytu, jakim był Gdańsk, sprawiły, że zaczęły się pojawiać liczne huty szkła.
To, naturalnie, tylko wybrane artykuły nowego numeru "Pomeranii", liczącego blisko siedemdziesiąt stron. Wiele z pozostałych opublikowano wyłącznie po kaszubsku. Są też stali felietoniści (Maria Pająkowska-Kensik, Kazimierz Ostrowski, Tómk Fópka, Rómk Drzéżdżónk) i stałe działy (m. in. osobno paginowana wkładka edukacyjnego dodatku „Najô Ùczba”).
Wspomnijmy jeszcze na koniec o książkach, przybliżanych w dziale "Lektury". Wielce ciekawą rzecz - "Tajną Organizację Wojskową Gryf Pomorski" Andrzeja Gąsiorowskiego i Krzysztofa Steyera - omawia Bogusław Breza. Powieść opublikowaną w języku kaszubskim "Namerkony" Artura Jabłońskiego recenzuje Daniel Kalinowski. Jest też polemiczny materiał Jerzego Tredera o kaszubsko-rosyjskim słowniku frazeologicznym W.J. Jermoły (opublikowanym w Sankt-Petersburgu dwa lata temu).
Internetowa strona pisma: www.miesiecznikpomerania.pl
(październik 2013)
---------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 9 (469) 2013
Jest dostępny w sprzedaży wrześniowy numer miesięcznika społeczno-kulturalnego "Pomerania". Liczy 68 stron (plus 8 stron osobno paginowanej wszywki edukacyjnego dodatku „Najô Ùczba”). I jak co kwartał przy numerze znajdziemy dołączony zeszyt "Stegna" - kaszubskojęzyczne pismo literackie (36 stron, zmniejszony format). Dziewiąty numer przynosi rozmowę Agnieszki Michajłow z prezydentem RP Bronisławem Komorowskim, który wziął udział w tegorocznym Zjeździe Kaszubów ("Jest za co Kaszubów chwalić").
Poza tym w nowym numerze publikują swoje teksty:
Łukasz Grzędzicki "Żołnierze z gryfem na kołnierzu". "66 pułk piechoty kaszubskiej, prowadzony wytrawną ręką podpułkownika Jarnuszkiewicza, wycinając pułk Lenina pod Bobrujkami, nauczył bolszewików, co warte są pułki polskie, chociażby były w chwilowym odwrocie” – tak pisał w swoim rozkazie pochwalnym 11 lipca 1920 r. dowódca grupy poleskiej na froncie wojny polsko-bolszewickiej Władysław Sikorski, który zmagał się wówczas z ofensywą Tuchaczewskiego.
Cezary Obracht-Prondzyński "Wielojęzyczne Pomorze" (część 2) - zapis wystąpienia, które zostało wygłoszone podczas konferencji „Dwujęzyczność i wielojęzyczność bogactwem regionu” zorganizowanej przez Centrum Edukacji Nauczycieli w Gdańsku 24 maja br.;
"Uświadomić ludziom kaszubskie korzenie" - rozmowa z Kazimierzem Ostrowskim, dziennikarzem, publicystą i działaczem regionalnym o początkach „Pomeranii”, poczuciu kaszubskości (rozmawiają Kazimierz Jaruszewski i Maciej Stanke),
Stanisław Salmonowicz "Z wędrówek inteligenta w XX wieku",
Bogusław Breza "Wokół drogi życiowej ks. Leona Heykego",
Krzysztof Kowalkowski "Od najdawniejszego osadnictwa do roku 1650" (część 2),
Michał T.W. V. Grabowski "Wiktor Dega – wielki lekarz i patriota",
Jacek Borkowicz „>Nasi ludzie< z Półwyspu Iberyjskiego" (część 13),
Marta Szagżdowicz "Katarzyna kusi atrakcjami",
Jowita Kęcińska-Kaczmarek, Konrad Kaczmarek "Pod opiekę Matki Boskiej Leśnej" (część 1),
Kazimierz Ostrowski "Anioły Chełmowskiego",
Maria Pająkowska-Kensik "Spotkanie".
Rzecz jasna to tylko wybrane materiały z bieżącego numeru. Gdzie między innymi zapowiedź "Pomorskiej debaty o kulturze: kultura na pograniczu - pogranicza kultury". Przewidziano pięć debat, sygnowanych hasłami: "Pomorska wielokulturowość: niewykorzystane potencjały czy potencjalne ryzyka?", "Regionalna i etniczna kultura popularna", "Jak popularyzować wiedzę o Pomorzu? Projekty, działania, instytucje, ludzie", "Kultura książki - książka dla kultury" i "Kultura pomorska 2.0, czyli o tym, co jest, a czego nie ma w sieci".
Debaty, których głównym organizatorem jest Instytut Kaszubski, odbędą się w terminach od września do listopada 2013 roku.
Więcej szczegółów o projektowanych zdarzeniach, a też o pozostałych materiałach wrześniowego numeru "Pomeranii" na stronie internetowa pisma: www.miesiecznikpomerania.pl
(wrzesień 2013)
-------------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 7-8 (467-468) 2013
Pojawił się lipcowo-sierpniowy numer kaszubskiego miesięcznika społeczno-kulturalnego "Pomerania" - z żaglówką na okładce. Wakacyjny podwójniak liczy blisko 100 stron i jest tu co czytać. Jednym z pierwszych ciekawych materiałów jest artykuł Andrzeja Buslera "Rozwój królowej polskich rzek?" - o niewykorzystywaniu potencjału transportowego Wisły. Dalej Jacek Borkowicz "Żegluga Broegana" (część 12). Nad wybrzeżem Atlantyku, w galicyjskim mieście A Coruña, wznosi się masywny stołp zwany Wieżą Heraklesa. To w istocie najstarsza czynna morska latarnia świata: prawie dwa tysiące lat temu zbudowali ją Rzymianie. Z Heraklesem wspólnego ma niewiele. Znacznie lepiej umocowana w miejscowych legendach jest stojąca pod nią kamienna postać krzepkiego starca z mieczem i okrągłą tarczą. To król Breogan, miejscowy władca, król królów, który według podania, stojąc na czele 49 pomniejszych królów, podbił Irlandię.
Głębiej w numerze znajdziemy m. in.:
Cezary Obracht-Prondzyński "Wielojęzyczne Pomorze" (część 1) - zapis wystąpienia, które zostało wygłoszone podczas konferencji „Dwujęzyczność i wielojęzyczność bogactwem regionu” zorganizowanej przez Centrum Edukacji Nauczycieli w Gdańsku.
Marek Adamkowicz "7 lat z Napoleonem". Kiedy ktoś mówi o Wolnym Mieście Gdańsku, zazwyczaj przychodzą nam na myśl lata międzywojenne. Mniej osób wie, że podobny twór istniał u ujścia Wisły już wcześniej, u progu XIX wieku. Jego żywot, co prawda, był krótki, lecz określił gdańską rzeczywistość na wiele następnych dekad.
Bogusław Breza "Kaszubszczyzna w sferze publicznej". Często podkreślamy, że współcześnie język kaszubski jest coraz bardziej obecny w licznych sferach życia publicznego, a w swoich dziejach był jedynie mową domową, używaną do komunikacji w rodzinie i w kontaktach sąsiedzkich. Jednak takiemu poglądowi przeczy m.in. wiele przekazów źródłowych z okresu przedwojennego. W dodatku są to informacje nie tylko o działaniach znanych twórców i aktywistów kaszubskich, ale także zwykłych obywateli.
Sławomir Lewandowski "Historia zamknięta w książkach". Niedawno pewien mój znajomy znalazł na jednym z portali aukcyjnych bardzo interesujące pozycje książkowe. To kilkunastostronicowy angielskojęzyczny przewodnik Polish Pomerania (Pomorze) oraz Kalendarz Morski z 1946 roku.
Rajmund Knitter „Pokorny sługa muzyki”. W maju bieżącego roku przypadła 100. rocznica urodzin Lubomira Szopińskiego, pochodzącego z Kościerzyny wybitnego dyrygenta, pedagoga i kompozytora. Warto przypomnieć postać i dokonania tego wielkiego patrioty, społecznika-regionalisty i jednego z najlepszych powojennych chórmistrzów Polski.
Krzysztof Kowalkowski "Od najdawniejszego osadnictwa do roku 1650" (część1). Nazwa wsi Goręczyno, jak pisze Edward Breza w pracy "Miejscowości gminy Somonino", pochodzi od imienia Gorzęta, utworzonego od dwuczłonowego imienia Gorzysław. Po raz pierwszy nazwę tę odnotowano w zapisie księcia Sambora II z 1241 r., który wymienia wieś Goranchino i Goruchino.
Józef Belgrau "Tak o nas pisali…". W bieżącym roku mija 150 lat od ukazania się tomu XIV monumentalnego, 28-tomowego dzieła Samuela Orgelbranda "Encyklopedyja Powszechna (1859–1868)". Jest to pierwsza wielka polska encyklopedia. W tomie XIV znajduje się obszerne, bo 10-stronicowe, hasło Kaszuby (s. 353–362).
Maya Gielniak "Kronikarz z kaszubskich lasów". Przez ostatnie 45 lat zapisał ponad 12 000 stron. Dla kogoś, kto w dalekiej przyszłości będzie się interesował historią, i to nie tylko leśnictwa, kroniki leśniczego Wojciecha Gwizdały będą stanowiły kopalnię informacji.
Jerzy Łukaszewski "Z Alzacji do kroniki Pręgowa?" Na całym świecie baśnie wędrują z okolicy do okolicy, z kraju do kraju. Zwykle autorzy takich przenosin bywają anonimowi, a literaturoznawcy mogą jedynie domyślać się czasu, dróg i okoliczności zachodzenia owego procesu. Tym ciekawsze jest, kiedy uda nam się na taki ślad trafić.
Piotr Smoliński "Kamienie". W Kartuzach, przy wejściu do podziemi Refektarza, dawnej jadalni zakonnej, leży kamień. Jest przymurowany do fundamentu. Został odkopany niedawno, kiedy robiono tu remont. Spoczywał pod ziemią ponad sześćset lat. Nie wiadomo, jak się tutaj znalazł.
To tylko wybrane teksty, bowiem jest ich więcej - w tym spora część w języku kaszubskim.
Kto ciekaw, zajrzy do lipcowo-sierpniowego numeru. Dobrym przewodnikiem jest internetowa strona pisma:
http://www.miesiecznikpomerania.pl
(sierpień 2013)
-----------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 6 (466) 2013
Nowy numer społeczno-kulturalnego miesięcznika "Pomerania", liczący 76 stron (w tym osobno numerowana wszywka edukacyjnego dodatku „Najô Ùczba”) eksponuje na okładce portret żeglarza Mateusza Kusznierewicza - z którym wewnątrz pisma znajdziemy rozmowę przeprowadzoną przez Sławomira Lewandowskiego. I jak co kwartał dołączono (zmniejszony format, 36 stron) kaszubskojęzyczny dodatek literacki "Stegna" (nr 2/2013 [28]).
Czerwcowy numer otwiera materiał Łukasza Grzędzickiego o perypetiach spisowych "Najistotniejszych danych wciąż nie ma".
A dalej między innymi:
wspomniana rozmowa S. Lewandowskiego z M. Kusznierewiczem - złotym medalistą igrzysk olimpijskich, mistrzem świata, Europy i Polski, amabasadorem Gdańska do spraw morskich i prezesem Fundacji Gdańskiej "Odwracanie Gdańska ku morzu".
I druga rozmowa - "Sztuka faktów, nie etykietek" - Marka Adamkowicza z Zenonem Gołaszewskim. (Historia Gdańska stanowi niewyczerpane źródło inspiracji dla pisarzy. Wśród tych, którzy sięgnęli po pióro, by opisać epizody z dziejów nadmotławskiego grodu, jest Z. Gołaszewski.)
Jacek Borkowicz "Żeglarze, jeźdźcy, pasterze" - część 11. (Wybrzeże Adriatyku wznosi się nad powierzchnią morza jeszcze bardziej stromo niż krymskie. Właściwie na całej długości tego akwenu mamy tylko góry i wodę. I oczywiście przepiękne wyspy na północy.)
Michał Sikora "90. rocznica utworzenia portu w Gdyni".
Bogusław Breza "Życie codzienne Polaków i Niemców".
Maya Gielniak "Żona leśniczego" - część 2. (Wielu mieszkańców Półczna, Nakli, Skwieraw, Studzienic, Czarnej Dąbrowy czy Osławy Dąbrowy pamięta, jak Zofia Babczyńska na motocyklu śmigała po okolicy, urządzała wiejskie zabawy, prowadziła gospodarkę, sprzedawała bydło i trzodę. Oto ciąg dalszy jej historii.)
Maria Ollick "Pallotyn z Koślinki". (W 1907 r. na ziemiach polskich pojawili się pierwsi pallotyni. Było ich dwóch: ks. Alojzy Majewski i ks. Alojzy Hübner, kapłan pochodzący z niewielkiej Koślinki, wsi leżącej dzisiaj w granicach Tucholi.)
Maria Pająkowska-Kensik "Gwary nie są językiem zepsutym".
Wiersze ks. Jana Walkusza.
Trwa rok ks. Janusza St. Pasierba, o którym sporo już artykułów zamieszczono we wcześniejszych tegorocznych numerach "Pomeranii". Tym razem przypomniano jedną z celnych myśli poety:
Małe ojczyzny uczą żyć w ojczyznach wielkich, w wielkiej ojczyźnie ludzi. Kto nie broni i nie rozwija tego, co bliskie - trudno uwierzyć, żeby był zdolny do wielkich uczuć w stosunku do tego, co największe w życiu i na świecie.
Na okładce z tyłu przypomniano o prozatorskim konkursie im. Jana Drzeżdżona - w związku z 50-leciem "Pomeranii". To szranki literackie dla twórców kaszubskojęzycznych. Termin nadsyłania utworów mija 30 lipca bieżącego roku.
To tylko sygnalne wyimki z czerwcowego numeru.
Strona internetowa pisma: www.miesiecznikpomerania.pl
(czerwiec 2013)
-----------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 5 (465) 2013
"Pomerania" coraz bardziej kolorowa - od pewnego czasu przybywa wewnątrz barwnych stron. W bieżącym numerze ponownie gości Jan Drzeżdżon (ur. 16 maja 1937 r., zmarły 21 lat temu) - wierszami po kaszubsku. Reklamowane są także Baśnie pisarza, opublikowane w ubiegłym roku (w wersji dwujęzycznej) przez Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie. Ogłoszono też konkurs prozatorski jego imienia - w związku z 50-leciem "Pomeranii". W roku jubileuszu wspólnie z Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie przywrócono do życia (bowiem istniał wcześniej) kaszubskojęzyczną część tego konkursu.
Co nadto znajdziemy w majowym numerze?
Między innymi:
wspomnienie o Wojciechu Kiedrowskim "Wojtek" Sławiny Kosmulskiej. W domu mówiliśmy o nim po prostu Wojtek. Nikt inny o tym imieniu nie był dla nas ważny, więc nie trzeba było dopowiadać. Tak nazywaliśmy go w domu moich rodziców, w rozmowach z Ojcem – Lechem Bądkowskim, i tak samo w moim domu, wśród moich dzieci.
Hm. Zbigniew Satke "Z dziejów ZHP w Hufcu Kartuzy" - kontynuacja materiału z poprzedniego numeru.
Tomasz Rembalski "Dostępna tylko wirtualnie" - część 2. Kilka miesięcy temu „świat genealogiczny” obiegła wieść o odnalezieniu, uważanej dotąd za zaginioną, metrykalnej księgi zgonów z lat 1769−1830, obejmującej cztery parafie: w Bytowie, Niezabyszewie, Tuchomiu i filialną w Dąbrówce.
Roman Robaczewski "Derdowski w Toruniu". O bujnej osobowości Hieronima Derdowskiego, o jego przygodach i o nim jako pisarzu można by pisać tomy. Jak każdy twórca o rozwiniętej fantazji nie miał życia ani lekkiego, ani spokojnego. Był nietuzinkowy, a jego przeżycia, zaplanowane i niezaplanowane wydarzenia życiowe mogłyby dla co najmniej kilkunastu spokojnych ludzi stanowić kanwę do snucia opowieści, nie tylko rodzinnych.
Jacek Borkowicz "Za zasłoną skał" (część 10). Krym, znany nam z sonetów Mickiewicza, a przez niektórych także z własnych wakacyjnych wspomnień, to morze i góry. Mówiąc „morze”, myślimy właściwie o wybrzeżu, wąskim pasku subtropikalnej równiny, z plażami i hotelami na jego zapleczu. Góry przylegają doń od północy. Słowo „przylegają” jest tu jak najbardziej na miejscu: pionowa skalna ściana wznosi się nad samym wybrzeżem.
Bogdan Wiśniewski "Pelplińska przystań ks. Pasierba". „Do Pelplina przyjeżdżam wczesnym rankiem. (…) Stolica diecezji. Tu wydarzyło się literalnie wszystko, co było ważne w moim życiu. Jedna ulica prowadzi z dworca na rynek, druga z rynku, obok katedry, do Starogardu Gdańskiego, z tym że za mostem rozgałęzia się w kierunku cmentarza nad rzeką. (…) Tu będę chyba mieszkał do śmierci. Że takie małe miasteczko? Po tylu podróżach wiadomo już mniej więcej, że świat może być jedną rzeką, jednym kościołem, jedną ulicą, drzewem za oknem, odrobiną książek, płyt i – last but not least – kilku dobrymi ludźmi”.
Monika Banaszak "Przywracanie Kaszubom Gdańska". Choć Gdańsk jest uważany za historyczną stolicę Kaszub, a współcześnie stanowi centrum ruchu kaszubsko-pomorskiego, jednak wiedza o tym obliczu grodu nad Motławą jest wciąż nikła. Teresa Juńska-Subocz i Halina Piekarek – laureatki Skry Ormuzdowej 2012 – chcą to zmienić.
Daniel Kalinowski "Môłé nié wiedno je piãkné… Slédné piãc lat kaszëbsczi lëteraturë". Przedstôwiómë Wóm referat mdący przëczinkã do diskùsji ò stojiznie terczasny kaszëbsczi lëteraturë wëgłoszony òb czas debatë, jakô 13 strëmiannika latoségò rokù òdbëła sã w Òstrzódkù Kaszëbskò-Pòmòrsczi Kùlturë w Gdini. (Referat o literaturze kaszubskiej wygłoszony podczas gdyńskiej dabaty zorganizowanej z okazji 50-lecia "Pomeranii")
Maria Pająkowska-Kensik "Drzewo Pasierbowe". Poetycka dusza i dar słowa – to skarby, które nam ks. prof. Janusz St. Pasierb zostawił.
Maya Gielnik "Żona leśniczego" (część 1). Jeszcze dziś wielu mieszkańców Półczna, Nakli, Skwieraw, Studzienic, Czarnej Dąbrowy czy Osławy Dąbrowy pamięta, jak Zofia Babczyńska, z domu Hering, na motocyklu śmigała po okolicy, urządzała wiejskie zabawy, prowadziła gospodarkę, hodowała i sprzedawała bydło i trzodę. Jej historia, nieróżniąca się zbytnio od innych, pokazuje, jak niegdyś wyglądało życie żony leśniczego.
Leszek Szmidtke "Kaszubski Góral". Wiedział, jak rozmawiać z profesorami i jak z rolnikami. Wiedział, że w radiu słowo nie wystarczy, że musi być naturalne tło, że poprzez dźwięk można oddać barwy, plany, stworzyć magiczny dźwiękowy obraz, dzięki czemu słuchacz do końca będzie siedział przy głośniku i słuchał, słuchał, słuchał. (O Dominiku Sowie)
Strona internetowa pisma: www.miesiecznikpomerania.pl
(maj 2013)
------------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 4 (464) 2013
Jest kwietniowy numer kaszubskiego miesięcznika społeczo-kulturalnego "Pomerania". Z odrębnie paginowaną wkładką edukacyjnego dodatku „Najô Ùczba” liczy 84 strony. W numerze wyeksponowano pielgrzymkę do Ziemi Świętej. Jak stwierdza w słowie od redaktora red. naczelny Dariusz Majkowski – piszący o wydarzeniu w artykule obok („Òkã pielgrzima”) - jej celem podziękowanie za wszystko, czego naszej kaszubsko-pomorskiej społeczności udało się dokonać w ciągu minionych 20 lat.
A co dalej w najnowszym numerze?
Między innymi:
„Ciągle żywe rany” – rozmowa Piotra Dziekanowskiego z Sylwią Bykowską, autorką książki Rehabilitacja i weryfikacja narodowościowa ludności polskiej w województwie gdańskim po II wojnie światowej (o tym, jak odbywało się wpisywanie na volkslistę na Pomorzu i jak traktowano rdzennych mieszkańców po wkroczeniu Armii Czerwonej).
Trzy materiały o Krystynie Puzdrowskiej: „Żelazna pomorska dama”, „Całym sercem w >Pomeranii<”, „Pani redaktor”.
„Poszukiwanie tożsamości miejsca” – rozmowa o regionalizmie otwartym Marka Adamkowicza z prof. Robertem Trabą, dyrektorem Centrum Badań Historycznych Polskiej Akademii Nauk w Berlinie, założycielem Wspólnoty Kulturowej „Borussia”.
Jacek Borkowicz „Gdzie góry schodzą się z morzem” - część 9
(Abchazja to kraina otwarta na morze i zamknięta na lądowe zaplecze łańcuchem gór Kaukazu. Odzwierciedleniem jej krajobrazu jest charakter mieszkańców).
„Nie chcemy stać w miejscu” - z Mirosławą Lehman rozmawia Dariusz Majkowski
(Kartuzy świętują 90. rocznicę nadania praw miejskich).
Hm Zbigniew Satke „Z dziejów ZHP w Hufcu Kartuzy” - część 1
(W roku 2013 obchodzimy 106. rocznicę powstania skautingu, 96-lecie utworzenia pierwszych drużyn skautowych w Polsce i 86-lecie utworzenia pierwszej drużyny harcerskiej - Związku Harcerstwa Polskiego - w Kartuzach. 86 lat temu powstało także Gimnazjum Koedukacyjne im. Henryka Sienkiewicza w Kartuzach, którego kontynuatorem jest dzisiejsze I Liceum Ogólnokształcące).
Edmund Szczesiak „Wizyta starszego pana”
(Starszy pan przechadza się alejką. Wiedzie nad jeziorem, blisko brzegu, pośród szpaleru wiekowych drzew, głównie buków, porastających także strome zbocze po przeciwnej stronie ścieżki. Zaciszne ustronie sprzyja zadumie, popatrzeniu wstecz, zastanowieniu się nad tym, jak zmieniło się miasteczko jego dzieciństwa i młodości. Po to przyjechał – aby skonfrontować wspomnienia z teraźniejszością).
„Kartuzy to moje centrum świata” - z ks. Ryszardem Różyckim rozmawia D.M.
(Z ks. kan. dr. Ryszardem Różyckim, proboszczem parafii pw. św. Kazimierza w Kartuzach i wykładowcą teologii moralnej w Wyższym Seminarium Duchownym w Pelplinie, rozmawiamy o historii, remontach i miłości do Kartuz).
Marek Szemiel „Henryk Hubertus Jabłoński” (,,Patrząc na życie Henryka Jabłońskiego, można by stwierdzić, że wszystkie jego dni są do siebie podobne. Bo on urodził się kompozytorem. Musi pisać, to wynika z jego wewnętrznej potrzeby. Nawet wtedy, gdy jego utwory z dziedziny muzyki poważnej, zdawało się, nie miały widoków na wykonanie – jednak pisał”*).
Tomasz Rembalski „Dostępna tylko wirtualnie” - część 1
(Kilka miesięcy temu „świat genealogiczny” obiegła wieść o odnalezieniu, uważanej dotąd za zaginioną, metrykalnej księgi zgonów z lat 1769−1830, obejmującej cztery parafie: w Bytowie, Niezabyszewie, Tuchomiu i filialną w Dąbrówce. Chętni mogli kupić jej cyfrową kopię za… jedyne 100 euro. Dzięki uprzejmości p. Stanisława Frymarka otrzymałem ją w prezencie. Na jej przestudiowanie poświęciłem dzień, i jak się okazało, jeden z ciekawszych w mojej pracy historyka. I bynajmniej nie chodzi tu o genealogię, gdyż w owym czasie moi przodkowie nie mieszkali na tym terenie. Dla mnie ta księga, to świadek historii, bezcenne źródło do dziejów mojej rodzinnej ziemi, o czym chciałbym w niniejszym artykule opowiedzieć).
Józef Borzyszkowski „Gospodarze Ziemi pomorskiej”
(2 kwietnia wspominamy kolejną rocznicę śmierci wielkiego papieża, Błogosławionego Jana Pawła II. Wciąż warto przypominać sobie Jego słowa, również te wypowiedziane do mieszkańców Pomorza).
Andrzej Busler „Kaszubska literatura – rozwój czy stagnacja?”
(13 marca w Ośrodku Kultury Kaszubsko-Pomorskiej w Gdyni w ramach obchodów 50-lecia „Pomeranii” odbyła się pierwsza z zaplanowanych trzech debat. Jej organizatorami byli: gdyński Oddział Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego, „Pomerania” i Miejska Biblioteka Publiczna.
Przedmiotem inauguracyjnego spotkania była literatura kaszubska).
Więcej szczegółów na stronie internetowej pisma:
www.miesiecznikpomerania.pl
(kwiecień 2013)
---------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 3 (463) 2013
Pojawił się marcowy numer kaszubskiego miesięcznika społeczo-kulturalnego "Pomerania", liczący z osobno paginowaną wkładką edukacyjnego dodatku „Najô Ùczba” 76 stron. I jak zwykle co kwartał dołączono do numeru osobny zeszyt - kaszubskojęzyczne pismo literackie "Stegna" (blisko 40 stron zmiejszonego formatu). Trwa rok ks. Janusza St. Pasierba - ogłoszony przez Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie. W jego ramach ukazał się nowy materiał poświęcony patronowi - tym razem autorstwa Jana Kulasa: "Chluba Tczewa, Kaszub i Pomorza".
A co jeszcze w najnowszym numerze?
Między innymi:
Łukasz Grzędzicki "Zielone światło po spisie" (po spisie powszechnym z 2011 r.),
Andrzej Busler "Reporter zawód i pasja" - część 2 (o Edmundzie Szczesiaku),
Maria Ollick "Przywracamy pamięć. Dr Józef Gierszewski (1860-1932)",
Jacek Borkowicz "Polis i etnos (część 8)",
Bogusław Breza "O karczmie",
Marta Szagżdowicz "Medycznym szlakiem",
Motoki Nomachi "U Kaszubów w Kanadzie (część 2)",
Maria Pająkowska-Kensik "Człowieczy los - blaski i cienie",
Jerzy Nacel "O kształceniu kartuskiej młodzieży",
Roman Robaczewski "Wszystko poświęcił Ojczyźnie" (o Stefanie Łukowiczu),
Kazimierz Ostrowski "Spadek po jezuitach".
I książki.
Rozmowa ("Wzorowałem się na Sychcie") Magdy Świerczyńskiej-Dolot z doktorem Walerym Jermołą z Uniwersytetu w Sankt Petersburgu o wydanym przez niego rosyjsko-kaszubskiego słownika frazeologicznego.
Krzysztof Kowalkowski: Alojzy Paweł Gusowski pilot 305 Dywizjonu Bombowego (Stowarzyszenie Instytut Kociewski, Starogard Gdański 2012) - recenzja "Pilot z Kociewia" Jerzego Nacela.
Praca zbiorowa pod red. J. Borzyszkowskiego Życie i dzieła Floriana Ceynowy (1817-1881) (Instytut Kaszubski, Gdańsk 2012) - recenzja "Anatomia dziła Ceynowy" Kazimierza Ostrowskiego.
Gracjana Potrykus: zbiór wierszy Zderzenia (Wydawnictwo Region, Gdynia 2012) - recenzja "Zwykłe... a piękne" Daniela Kalinowskiego.
Nadto omówienia kilku regionaliów.
W marcowej "Pomeranii" znajdziemy także wiersze Jerzego Stachurskiego - urodzonego w 1953 r. w Gdańsku poety, kompozytora, dziennikarza i pedagoga. W związku z sześćdziesięcioleciem urodzin i czterdziestoleciem pracy artystycznej twórcy przeprowadza z nim rozmowę Karolina Serkowska. Również spora część nowej "Stegny" poświęcona jest twórczości J. Stachurskiego. Wszystkie materiały, jak i same utwory - w języku kaszubskim.
Strona internetowa pisma: www.miesiecznikpomerania.pl
(marzec 2013)
--------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 2 (462) 2013
Drugi w tym roku numer kaszubskiego miesięcznika społeczo-kulturalnego otwiera fragment referatu wygłoszonego przez Józefa Borzyszkowskiego podczas uroczystej inauguracji Roku ks. Janusza St. Pasierba 7 stycznia 2013 r. w Tczewie "Małe i wielkie Ojczyzny Europy - o ks. Januszu St. Pasierbie". Przeczytamy tam m. in. (...) Chcąc bliżej poznać ks. Pasierba, warto sięgnąć przynajmniej do kilku poświęconych Mu książek, jakie ukazały się po Jego śmierci. Jedną z nich są Pomorskie drogi ks. Janusza Pasierba pod red. Bogdana Wiśniewskiego (Pelplin 1994). Publikacja ta zawiera m.in. „Kalendarium życia i twórczości ks. Janusza Pasierba”, opracowane przez redaktora, który określa bohatera tomu jako „Człowieka kultury”. Najbarwniejszą część książki stanowią liczne wspomnienia przyjaciół, znajomych i wychowanków Ks. Profesora, z których niejeden jest dziś już wraz z Nim po drugiej stronie życia.
Są to m.in. wspomnienia przyjaciela, ks. abpa Henryka Muszyńskiego, zatytułowane „Spotkamy się po drugiej stronie życia”, i przełożonego, ks. bpa Jana Bernarda Szlagi, który w swojej homilii pogrzebowej podkreślał, że każdy przyjazd tego wielkiego humanisty i Europejczyka do Pelplina zawsze był wydarzeniem. Wspomnienie bpa Wiesława Meringa zatytułowane jest zwyczajnie i znamiennie „Mistrz”, Marii Wilczek „Śpieszył się kochać ludzi”, a bp Wiesław Śmigiel swoje zapowiedział słowami „Kochał młodych”. (…)
W omawianej publikacji znajdujemy też najważniejsze teksty ks. Pasierba poświęcone małej ojczyźnie pomorskiej, obejmującej rodzinę, miejsca i krajobrazy oraz osoby i zdarzenia. (...) Całość tomu zamykają „Interpretacje”, m.in. tekst Małgorzaty Ogonowskiej, zatytułowany znamiennie „Poeta wiary i miłości”.
Co dalej w liczącym blisko siedemdziesiąt stron numerze? Między innymi:
Andrzej Busler "Reporter zawód i pasja (część 1)" Heraklit z Efezu twierdził, że nie wchodzi się dwa razy do tej samej rzeki. Historia redaktora Edmunda Szczesiaka zaprzecza tym słowom. Na przestrzeni lat trzykrotnie pełnił obowiązki redaktora naczelnego „Pomeranii”. Jednak zanim po raz pierwszy trafił do redakcji tego pisma, dziennikarskiego fachu uczył się w wielu innych miejscach.
Jacek Borkowicz "Barbarzyńskie Wybrzeże (część 7)" Mówiąc o cywilizacji śródziemnomorskiej, myślimy zazwyczaj o skale Akropolu, ruinach Knossos, siedmiu wzgórzach nad Tybrem, rzymskim amfiteatrze w Arles lub akwedukcie w Tarragonie. Nie sięgamy wyobraźnią ku południowemu, afrykańskiemu wybrzeżu – tymczasem ono też jest częścią basenu Morza Śródziemnego, w nie mniejszym stopniu niż Rzym czy Grecja.
Roman Rogaczewski "Zawsze w Polską w sercu (część 2)" Stanisław Kostka przystąpił do partyzantów Gryfa Pomorskiego. Przyjął pseudonim Wiśnia – dla upamiętnienia pierwszego drzewa, które zaszczepił w ojcowskim sadzie. Początkowo do organizacji należało 8 osób. Grupa przyjęła nazwę Szyszki.
Alicja i Ryszard Wrzoskowie "Morze w krajobrazie Pomorza" 15 i 16 grudnia w Gdańsku odbywał się Pomorski Sejmik Krajoznawczy, poświęcony walorom i ochronie północnej granicy Kaszub – Morza Bałtyckiego.
Jerzy Nacel "Odszedł kapłan niezłomny" 29 grudnia 2012 r. zmarł w wieku 94 lat J.E. ksiądz abp Ignacy Tokarczuk. Urodził się na Podolu, związany był przede wszystkim z diecezją przemyską, ale przez kilka lat pracował też na Kaszubach.
Motoki Nomachi "U Kaszubów w Kanadzie (część 1)" W roku 2006 udało mi się zrealizować jedną z tych rzeczy, o których marzyłem od dawna – wyjazd na Kaszuby. Pierwszym miejscem, które wtedy odwiedziłem, była wieś Wiele (z której wywodził się Hieronim Derdowski). Za radą śp. Wojciecha Kiedrowskiego miałem się tam spotkać ze znawcą języka kaszubskiego i gawędziarzem Edmundem Konkolewskim.
Jerzy Nacel "Gdzie odbył się czerwcowy zjazd?" „Gryf w Gdańsku. Pismo dla spraw kaszubskich, dzisiaj najpoważniejszy pod względem ideowym organ Kaszub, przeniosło się z redakcją i administracją u schyłku 1911 roku do prastarej stolicy Pomorza wschodniego”. Tak w styczniowo-lutowym numerze „Gryfa” z 1912 roku pisał Wacław Wojciechowski, ksiądz, publicysta i działacz młodokaszubski na Pomorzu.
W dziale "Lektury" recenzje i omówienia siedmiu nowych książek. M. in. Jerzy Mamelski Życie dzieci. Kaszubskie wierszyki dla dzieci (G.J. Schramke), Rudolf Th. Kuhn (1842-1900) Forograf krajobrazu, architektury i morza - pod red. Jacka Bielaka (M. Adamkowicz), Marcin Gawlicki Zabytkowa architektura Gdańska w latach 1945-1951. Kształtowanie koncepcji konserwacji i odbudowy (M. Adamkowicz), Dokumenty Oksywia, Obłuża i Pogórza 1212-1771 - wydał Tomasz Rembalski przy współudziale Jędrzeja Szerle (A. Busler).
Ponadto w lutowym numerze:
Matéùsz Bùllmann "Krokòszka",
Jerzi Nacel "Haller w Kartuzach",
Maya Gielniak "Szlachama Grôfinë",
Bogusław Breza "O rodzinie",
Matéùsz Bùllmann "Ò jednym niesmiertelnikù",
"Tu mòże bëc twòja smierc…"
"Bas mô 20 lat"
Tómk Fópka "KARNO KLON. Kaszëbsczé Czerwòné Gitarë",
Marika Jelińskô "Wôrt je sztudérowac - ò pòdiplomòwëch sztudiach naùczanié kaszëbsczégò jãzëka",
Róman Drzéżdżón, Danuta Pioch "Ùczba 19. Sąsadzë",
Marta Szagżdowicz "Górka niespodzianek",
Maria Pająkowska-Kensik "I zaczął się Rok ks. Janusza St. Pasierba",
Maria Pająkowska-Kensik "Przemijanie",
Kazimierz Ostrowski "Katedry księdza profesora",
Hinzów Jurk "Jô tam broni nie brëkùjã",
Sławòmir Klôsa "Na Pòlesu dbadzą ò architekturã?",
Arkadiusz Goliński "Kaszubska kolęda Arki Noego",
Ana Glëszczëńskô "Ò dzecach",
Sztefón Fikùs Wiérztë,
Karolëna Serkòwskô "Trafic do serc Kaszëbów",
Klëka,
Tómk Fópka "Ò swiãtim Tómkù",
Rómk Drzéżdżónk ">Arbata< pò bëtowskù"
Strona internetowa: www.miesiecznikpomerania.pl
(luty 2013)
------------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 1 (461) 2013
Małe ojczyzny wzbogacają ojczyznę wielką i wzbogacają też olbrzymią symfonię świata. Bylibyśmy w nim zagubieni, gdyby nie ten klucz, który zabieramy z domu - to słowa ks. Janusza Pasierba, przytoczone przez red. naczelnego "Pomeranii" Dariusza Majkowskiego. Właśnie ks. J. Pasierb ogłoszony został przez Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie patronem roku 2013: świetnie znający różne kraje, ich kulturę, zabytki, literaturę; nigdy nie zapominał o tym, że bez pomorskich korzeni nie byłby sobą. Apelował, aby to, co pomorskie i kaszubskie, widzieć w kontekście ogólnoeuropejskim.
Rok 2013 to także półwiecze pisma, którego protoplastą był "Biuletyn Zrzeszenia Kaszubskiego".
Jak przypomina D. Majkowski, przez ten czas na łamach "Pomeranii" pojawiło się się wielu dziennikarzy, uczonych i literatów. Byli wśród nich m. in. Lech Bądkowski, Józef Borzyszkowski, Tadeusz Bolduan, Edward Breza, Bolesław Fac, Stanisław Janke, Wojciech Kiedrowski, Janusz Kowalski, Anna Łajming, Kazimierz Ostrowski, Maria Pająkowska, Wiktor Pepliński, Stanisław Pestka, Jan Piepka, Hanna Popowska-Taborska, Edmund Puzdrowski, Edmund Szczesiak, Jerzy Treder, Jan Trepczyk, Izabella Trojanowska i wielu innych.
A co w pierwszym tegorocznym numerze, liczącym prawie siedemdziesiąt stron? Jak zwykle spora ilość materiałów wyłącznie w języku kaszubskim, a niektóre w wersjach dwujęzycznych. Oto wybrane.
Krzysztof Korda "Ambasador Pomorza". Czym kierowała się Rada Naczelna Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego, obierając patronem Pasierba? Po kaszubsku nie mówił, ale jak pokazał w swojej twórczości, miłość do małej ojczyzny można wyrazić, także nie znając tego języka. Potwierdza to Medal im. Bernarda Chrzanowskiego „Poruszył wiatr od morza”, który otrzymał od Kaszubów za „twórczość kształtującą duchowe oblicze Kaszub i Pomorza”.
Andrzej Hoja "Pomorskie antypody". Gdy pewien prominentny działacz Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego zapytał, czy na Pomorzu Przednim są jeszcze autochtoni, a chodziło mu o niezgermanizowanych Słowian – na myśl przyszli mi tylko szczecinianie osiedlający się od niedawna w Löcknitz ze względu na korzystne ceny nieruchomości. Pomorze Przednie to terra incognita, o której mam wrażenie, można usłyszeć jedynie w kontekście niegdyś władającej tą ziemią dynastii Gryfitów, rozważań o wielkości Kaszub czy wsłuchując się w pieśń Jana Trepczyka „Zemia rodnô”. Ten dość osobliwy, a na pewno wybiórczy obraz niestety daleki jest od pomorskich realiów panujących nad brzegami Piany i Wkry.
Jacek Borkowicz "Pomorskie corso" (część 6). Od niepamiętnych czasów Morze Śródziemne jest wielką arterią, wzdłuż której przemieszczają się ludzie, towary, wynalazki oraz idee. To ono stworzyło cywilizację.
Roman Robaczewski "Zawsze z Polską w sercu" (część 1). Pochodzi z Owśnicy. Społecznik. W czasie wojny partyzant, więzień KL Stutthof i uciekinier z marszu śmierci. W PRL-u najpierw wójt Dziemian, a potem sołtys Trzebunia. A w każdym z tych okresów przede wszystkim gorący polski patriota. Stanisław Kostka – godny przedstawiciel wielkiego rodu.
Jolanta Justa "Szkic do portretu Macieja Kilarskiego" (część 2). W 2012 roku minęła 90. rocznica urodzin tego wybitnego konserwatora zabytków, muzealnika, artysty, naukowca i badacza średniowiecznej architektury ceglanej, którego opus magnum stał się zamek w Malborku.
Ryszard Struck "Rybacy w filmie". Przed I wojną światową cała ludność Jastarni związana była z rybołówstwem. Obecnie rzadko się już zdarza, żeby przedstawiciele trzech kolejnych pokoleń byli rybakami, ale udało się znaleźć taką rodzinę. To familia Mużów, w której dziadek i ojciec byli rybakami, a dziś rybołówstwem zajmuje się wnuk.
W styczniowym numerze znajdziemy też morskie opowieści. Prozę publikują Lesław Furmaga ("Tam, gdzie kres...") oraz Jerzy Samp ("Wyspy wiecznego nieszczęścia").
A w dziale "Lektury" omówienia nowych książek. J. Borzyszkowski, C. Obracht-Prondzyński Młodokaszubi. Szkice biograficzne (Instytut Kaszubski i Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, Gdańsk 2012) - recenzja Jana Kulasa "Życiorysy kaszubsko-pomorskiej inteligencji". Rafał Maliszewski Język jako więź wewnątrzgrupowa we wspólnocie komunikatywnej Gochów (Wydawnictwo Hagard, Chojnice 2012) - recenzja Kazimierza Ostrowskiego "Naukowo o Gochach". Tómk Fópka tomik poetycki Z drodżi (Wydawnictwo Region, Gdynia 2012) - recenzja Daniela Kalinowskiego "Nie tędy droga..."
Więcej na stronie internetowej pisma: www.miesiecznikpomerania.pl
(styczeń 2013)
---------------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 12 (460) 2012
Ostatni miesiąc roku i ostatni w tym roku numer - 12 (460) 2012 - kaszubskiego miesięcznika społeczno-kulturalnego "Pomerania". Rok przyszły, jak podkreśla w słowie wstępnym redaktor naczelny pisma Dariusz Majkowski, będzie jubileuszowym. Mowa o przyszłorocznym pięćdziesięcioleciu - bowiem "Pomerania" ukazuje się od r. 1963. Utrzymać się na rynku prasowym pół wieku to nie lada wyczyn. Tymczasem wróćmy do bieżącego numeru, przy którym - jak co kwartał - znajdziemy kaszubskojęzyczny dodatek literacki "Stegna" - nr 4 (26) 2012.
Przegląd wybranych materiałów.
Marek Adamkowicz: "Refleksje nad regionalizmem gdańskim". Współczesne myślenie o regionalizmie na Pomorzu w znacznej mierze jest definiowane przez pryzmat doświadczeń kaszubskich. To zrozumiałe, jeśli się weźmie pod uwagę chociażby wielkość Kaszub w stosunku do całego województwa, autochtoniczność ludności czy odrębność języka kaszubskiego. Próby podkreślania specyfiki regionalnej daje się wprawdzie zauważyć również na Kociewiu, Powiślu i Żuławach, niemniej – jak się zdaje – brakuje im siły i wyrazistości.
"Przywracanie blasku" - z księdzem prałatem Piotrem Krupińskim, proboszczem parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kartuzach rozmawia Edmund Szczesiak. Niedawno zakończyły się trwające rok obchody 630-lecia powstania Kartuz. Uroczystości odbyły się w święto patrona miasta, którym od dziesięciu lat jest założyciel zakonu kartuzów, święty Brunon. W Kartuzach, i to nie tylko od święta, kultywuje się pamięć o kartuzach i troszczy o to, co po nich pozostało.
Zofia Watrak: "Między tradycją a nowoczesnością". Kartuzy od dawna były centrum nie tylko administracyjnym, ale i kulturalnym środkowych Kaszub. Czy tak jest i dzisiaj? Za działalność kulturalną odpowiadają w mieście trzy instytucje – dyrektorami wszystkich są kobiety: Aleksandra Maciborska-Pytka (kieruje Centrum Kultury Kaszubski Dwór od 2003 r.), Kazimiera Nowicka (zarządza Biblioteką Publiczną od 2002) i Zofia Watrak (objęła dyrekcję Galerii Refektarz w 2007). Tę ostatnią poprosiliśmy o podsumowanie działań tych instytucji w ostatnich latach.
Bogusław Breza: "Z miłości do Redy". W 2012 roku oddział Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego w Redzie obchodzi jubileusz dwudziestolecia istnienia – żeby pozostał po nim „ślad nieco trwalszy”, postanowiliśmy między innymi wydać wspomnienia naszego członka, Leona Denca.
Jolanta Justa: "Szkic do portretu Macieja Kilarskiego (część 1)". Opus magnum tego naukowca i badacza średniowiecznej architektury ceglanej stał się zamek w Malborku, przywrócony przy jego udziale światowemu dziedzictwu kultury. Odegrał również ważną rolę w odbudowie zabytkowej architektury zrujnowanego Gdańska. W 2012 roku mija 90. rocznica urodzin wybitnego konserwatora zabytków, muzealnika i artysty Macieja Kilarskiego.
Marta Szagżdowicz: "Na mostku kapitańskim lub za burtą". Edukacja i zabawa – zapewnia nam to Ośrodek Kultury Morskiej, stanowiący oddział Centralnego Muzeum Morskiego. Mieści się na Długim Pobrzeżu w nowo wzniesionym budynku przy Żurawiu. Inwestycja pochłonęła około 50 milionów złotych.
Jacek Borkowicz: "Asuba i Kacuba (część 5)". Na dalekim Kaukazie, w Abchazji, do dziś powtarzana jest opowieść o bohaterze Abrskilu, znanym nam skądinąd pod greckim imieniem Prometeusza. Abrskil bronił przodków Abchazów przed najeźdźcami z plemion Asuba i Kacuba, niebieskookimi blondynami, napierającymi na Kaukaz od północy, od strony czarnomorskich stepów. Mit ten jest odległym echem ekspansji naszych praindoeuropejskich przodków, która miała miejsce dwa tysiące lat przed narodzeniem Chrystusa. Zwróćmy uwagę na intrygujące brzmienie nazw plemiennych: owi „Asuba” czy „Kacuba” uderzająco przypominają nam nazwę własną pomorskiego ludu znad Bałtyku.
Ryszard Szwoch: "Kociewie pamięta". Urodzony na Kaszubach, ale przez większość życia związany z Kociewiem, stał się ks. dr Bernard Sychta symbolem zbratania tych regionów, które były dla niego małą ojczyzną. Obu też darował największe dzieła swego życia: słowniki gwarowe Kaszub i Kociewia, nie licząc urokliwych dramatów.
Jerzy Samp: "W Gnieżdżewie przed... laty". Każdy, komu bliskie są sprawy kaszubskie, a raczej dzieje regionu, musiał, jak mniemam, zetknąć się z książeczką księdza Juliusza Pobłockiego Na Kaszubach przed stu laty. Kiedy jej wydanie w oficynie z odwróconą kotwicą (czyli Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego) przygotowywał Wojciech Kiedrowski, użyty przez autora tytuł miał już charakter historyczny. Właściwie należałoby wówczas pisać „Na Kaszubach przed dwustu laty”.
"Moja Pomorania" - o pięćdziesięcioleciu Klubu Studenckiego Pomorania z córką Lecha Bądkowskiego, Sławiną Kosmulską, rozmawia Miłosława Kosmulska. Klub powstał w 1962 roku przy boku ówczesnego Zrzeszenia Kaszubskiego. W tamtym czasie obu instytucjom patronował jeden z ich założycieli – Lech Bądkowski. Zadaniem Pomoranii było zrzeszanie wszystkich młodych – mieszkańców szeroko rozumianego Pomorza.
Swoje działki felietonowe uprawiają: Kazimierz Ostrowski, Roman Drzeżdżon, Maria Pająkowska-Kensik, Tomasz Żuroch-Piechowski i Tómk Fópka. Nadto kilku innych autorów pomieszczających teksty w języku kaszubskim, a także stałe działy (m. in. wszywka "Kaszubski dla wszystkich" autorstwa R. Drzeżdżona i Danuty Pioch).
Więcej na stronie internetowej www.miesiecznikpomerania.pl
(grudzień 2012)
-----------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 11 (460) 2012
Do redakcji naszego portalu przyszedł listopadowy numer "Pomeranii" - kaszubskiego miesięcznika społeczno-kulturalnego. Z okładki popatruje spod okularów (fota portretowa) Paweł Huelle. Ma to związek z rozmową wewnątrz pisma "Literatura, to dialog z czytelnikiem", którą z pisarzem przeprowadził Sławomir Lewandowski. Do tej rozmowy wrócimy pod koniec prezentacji bieżącego numeru. Zaś dodatkiem do listopadowej "Pomeranii" jest płyta CD "Najpiękniejsze bajki i baśnie kaszubskie. Część 2".
Przyjrzyjmy się nowemu numerowi.
Jak zwykle to przegląd wybiórczy, gdyż nie sposób choćby tylko dotknąć wszystkiego, co w blisko siedemdziesięciostronicowym zeszycie się znajduje. Zresztą, różna jest waga zamieszczanych materiałów.
Strona 13. "Zawsze związany z Kaszubami" - rozmowa Katarzyny Główczewskiej z senatorem Edmundem Wittbrodtem, niegdyś rektorem Politechniki Gdańskiej i ministrem edukacji narodowej (o jego karierze naukowej i muzycznej, o młodych pracownikach nauki oraz o języku kaszubskim).
Strona 15. "Przyjaciel >wysłannika Ormuzda<". Artykuł Andrzeja Buslera (Człowiek skromny i pracowity. Chemik, bibliofil, miłośnik kaszubszczyzny i regionalista, działacz gdańskiego oddziału ZKP. Tak najkrócej można by opisać Jerzego Nacla - laureata Skry Ormuzdowej 2011).
Strona 19. "Opowieść o zapomnianym Kaszubie". To część 2 materiału Bogusława Brezy, który zainteresował się zmarłym w 1974 r. (a ur. w 1906 r.) Wiktorem Zarachem, ciekawą i nie do końca rozpoznaną postacią mocno związaną z Kaszubami.
Strona 22. "Dzielnica, ktora czeka na lepsze czasy". O Biskupiej Górce, oficjalnie śródmieściu Gdańska, pisze Marek Adamkowicz.
Strona 24. "Republika gniewskowska 1919-1920 - najmniejsze państwo ówczesnego świata" Krzysztofa Kordy (Przetrwała ponad pół roku. W jej skład wchodziły 102 miejscowości. Miała swojego prezydenta i własne wojsko. Republika gniewkowska była dla wielu Kociewiaków namiastką Polski, do której została włączona w styczniu 1920 roku).
Strona 28. "Lud odnaleziony w słowach". To część 4 materiału Jacka Borkowicza (Nazwy terenowe trzeba badać jak archeolog: metodycznie, warstwa po warstwie odkrywając je i próbując rozczytać ich utajony przekaz. Jeśli potrafimy robić to odpowiednio zręcznie, a jednocześnie ostrożnie i z pokorą, nie szukając na siłę potwierdzenia własnych teorii, to ziemia odpłaci nam strokrotnie, ukazując na chwilę - niczym chochlik wiodący śmiałka do zakopanego w polu antycznego skarbu - wejście do zazdrośnie strzeżonej krainy odległej przeszłości).
Strona 35. "Nieznane oblicze Wyspy Sobieszewskiej" Marty Szagżdowicz.
Strona 44. "Wojciech Kiedrowski - wielki wizjoner" - wspomnienie Jerzego Nacla.
Strona 50. "Stary młyn" Jana Drzeżdżona - jak informuje już we wstępie numeru red. naczelny "Pomeranii" Dariusz Majkowski - to utwór będący zapowiedzią książki z wybranymi baśniami zmarłego 20 lat temu pisarza.
Poza tym nr 9 (61) 2012 edukacyjnego dodatku "Najô Ùczba" oraz "Kaszubskiego dla wszystkich" Romana Drzeżdżona i Danuty Pioch, informacja o przyznaniu Medalu Stolema, relacja Edmunda Szczesiaka z XXVII Kaszubskiego Spływu Kajakowego Śladami Remusa, teksty stałych felietonistów (Kazimierz Ostrowski, Maria Pająkowska-Kensik, Tómk Fópka i Rómk Drzéżdżónk) i wiele innych drobniejszych materiałów.
I nawrót do rozmowy S. Lewandowskiego z Pawłem Huelle - pisarzem, kierownikiem literackim w gdyńskim Teatrze Miejskim i redaktorem naczelnym kwartalnika "Bliza" (z kaszubskiego na polski bliza to latarnia).
Oto wybrane fragmenty.
(...)
S.L.: Czy wykreowany przez pisarza świat musi mieć odzwierciedlenie w rzeczywistości, czy może być całkowicie zmyślony?
P.H.: Literatura jest sztuką wymyślania światów nieistniejących, które opierają się wszakże na światach realnych. Na tym polega magia literatury. Jeżeli powieść bądż opowiadanie są dobrze napisane, to uwodzą czytelnika, wprowadzają go w inną rzeczywistość. Wówczas nie jest ważne, do jakiego stopnia pisarz odwzorował rzeczywistość. Literatura jest sztuką uwodzenia i sztuką opowiadania historii.
(...)
S.L.: Jak Pan, jako pisarz, redaktor naczelny i kierownik artystyczny w jednej osobie, patrzy na wypieranie tradycyjnej książki przez techniczne nowinki, np. audiobooki?
P.H.: Na pewno książka drukowana jest teraz zagrożona spadkiem do drugiej ligi. Ale nie umrze. Jakieś 10 lat temu moi młodsi koledzy - poeci i pisarze przed debiutem - zakładali w internecie pisma literackie, mówiąc, że trzeba iść z postępem, że papierowa publikacja to przeżytek. Co się okazało po latach? Otóż każdy z nich marzył o tym, aby zadebiutować nie w sieci, ale w postaci drukowanego materiału. Bez książki na papierze czuli się mniej ważni, nie czuli się 100-procentowymi autorami.
S.L.: Rola książki maleje, czytelnictwo, szczególnie w Polsce, również nie ma się najlepiej. Chyba nie jest dobrze?
P.H.: Rzeczywiście nie jest najlepiej. Jako pisarz odczuwam to na własnej skórze, bo w końcu w dużej mierze żyję z ksiażek. ale cóż, to jest rewolucja i jej konsekwencje nie są przewidywalne. Znakomicie ujął to Zygmunt Bauman w swoich esejach o postnowoczesności i o internecie: nie zdajemy sobie sprawy, dokąd nas to zaprowadzi. Ale nie należę do klubu zrzędzących starców. Kiedy budowano pierwsze linie kolejowe w Europie, także pojawiało się wiele kasandrycznych głosów: nawet kury miały znosić mniej jaj ze względu na hałas i dym z lokomotyw.
(...)
Strona internetowa "Pomeranii": www.miesiecznikpomerania.pl
(listopad 2012)
-----------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 10 (459) 2012
Osobą najbardziej wyeksponowaną w numerze 10 (459) kaszubskiego miesięcznika społeczno-kulturalnego "Pomerania" (co podkreślone portretem na okładce) jest abp. Henryk Muszyński, w materiale Józefa Borzyszkowskiego "Prymas z Kaszub" - przy okazji omówienia publikacji książki Prymas z Kaszub. Z abp. Henrykiem Muszyńskim rozmawia Krzysztof Łukasik (wyd. przez Starostwo Powiatowe w Gnieźnie, 2012). A poprzedza ów tekst rozmowa (w języku kaszubskim) red. naczelnego pisma Dariusza Majkowskiego z profesorem Edwardem Brezą. Co dalej w październikowym numerze?
Między innymi "Warto czytać z kodu miasta" Marka Adamkowicza (rozważania o kształcie śródmieścia Gdańska), dwa artykuły o medalistach ostatniej olimpiady - Adrianie Zielińskim, Bartłomieju Bonku i Danielu Peku (Maciej Stanke: "Krajeński gen?" i Jadwiga Bogdan: "W stu procentach z Kaszub"), "Instrument kaszubskiego szamana" Jacka Borkowicza, "Kraj Basków i jego tajemniczy język" Martyny Zienkiewicz, "Po drugiej stronie rzeki - Ołowianka" Marty Szagżdowicz (o wyspie na Motławie w centrum Gdańska).
Co jeszcze? Bogusław Breza "Opowieść o zapomnianym Kaszubie" - część 1 - (o Bogusławie Zarachu). Maya Gielniak "Od Kopciuszka do sportowca" (o... koniu, a właściwie klaczy, imieniem Watra - kupionej od rolnika przez przypadek - i jej wielkim sportowym talencie). Omówienie Dziejów Żydów gdańskich Samuela Echta (M. Adamkowicz), wiersze Patryka Zimnego (o którego zbiorze poetyckim Przejście, opublikowanym przez szczecińską FORMĘ, pisaliśmy niedawno na naszym portalu), felietony Kazimierza Ostrowskiego ("A może dworek kaszubski"), Tomasza Żurocha-Piechowskiego ("Nasz sojusznik Adolf H."), Marii Pająkowskiej-Kensik ("I było święto na Kociewiu").
A to tylko wyimki z liczącego 68 stron formatu A4 najnowszego numeru, zawierającego też tradycyjnie dodatki edukacyjne: „Najô Ùczba" nr 8 (60) 2012 i "Kaszubski dla wszystkich" (Romana Drzeżdżona i Danuty Pioch).
Więcej szczegółów na stronie www.miesiecznikpomerania.pl
(październik 2012)
-----------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 9 (458) 2012
Jest już dostępny wrześniowy numer miesięcznika społeczno-kulturalnego "Pomerania" - z kwartalnym, kaszubskojęzycznym dodatkiem literackim "Stegna" - nr 3 (25) 2012.
Bieżący zeszyt mocno naznaczyły teksty tyczące II wojny światowej - poczynając od materiału "Odchodzą świadkowie historii" Marka Adamkowicza (Żal, smutek, świadomość przemijania - tego właśnie doświadczyliśmy, otrzymując wiadomości o śmierci ostatnich pracownic Poczty Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku i ostatniego obrońcy Westerplatte.)
Następnie materiał Bogusława Berezy "Rok 1939 w Wejherowie" (Jak wyglądały przedwojenne miesiące w tym mieście? Czy jego mieszkańcy spodziewali się najgorszego, czy raczej do ostatniej chwili żyli nieświadomi zagrożenia? Jak sądzę, dobrym źródłem odpowiedzi na te pytania - chociaż na pewno nie wyczerpującym - jest zawartość "Gazety Kaszubskiej", która ukazywała się w Wejherowie do 31 sierpnia 1939 r.)
Dalej w najnowszym numerze piszą między innymi:
Jacek Borkowicz "Lniana suknia starożytnego ofiarnika" - cz. 3 (Sieć, nasiona maku i odcięta głowa... W tym odcinku przeczytamy o archaicznych pokładach świadomości, które można było odnaleźć w psychice XX-wiecznych Kaszubów, oraz o tym, co ich łączy z Udmurtami.)
Magdalena Kropidłowska publikuje rozmowę z Jerzym Jaszkem "To jest cholernie ciężka praca" (Ślusarz, który został światową gwiazdą musicalu. Zagrał u Polańskiego, ale nie występuje już w rodzinnym Bytowie.)
Marta Szagżdowicz "Na szlaku wspomnień" (Ulica Bogusławskiego, Owsiana, Szopy - to niektóre z miejsc, które łączy historia gdańskich Żydów. O ich obecności w mieście nad Motławą przypomniało Stowarzyszenie Praktyków Kultury, organizując 14 i 15 lipca grę miejską "Żydzi gdańscy - na szlaku wspomnień". Zaopatrzona w kartę gry i zestaw zagadek, ruszyłam w miasto...).
Red. "Swoje pokochajcie" (To tytuł projektu promującego pomorską sztukę sakralną, zarówno ludową, jak tę, w której można dostrzec inspiracje pochodzące ze sztuki ludowej. Przedsięwzięcie, realizowane wspólnie przez Nadbałtyckie Centrum Kultury oraz gdańskie oddziały Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego i Stowarzyszenia Twórców Ludowych, składa się z kilku wydarzeń kulturalnych odbywających się na terenie Gdańska.)
Tomasz Rembalski "Zapomniany artysta" (Jesienią 2012 roku minie 90 lat od chwili, kiedy artysta malarz Wacław Szczeblewski założył Pomorską Szkołę Sztuk Pięknych w Grudziądzu, którą w 1933 przeniósł do Gdyni. Z tej okazji Muzeum Miasta Gdyni oraz Muzeum im. ks. dr. Władysława Łęgi w Grudziądzu zorganizowały okolicznościową wystawę pod tytułem "Wacław Szczeblewski. Artysta z Pomorza".)
Kazimierz Ostrowski "Tuchola legendarna i kaszubsko-pomorska".
Red. "Dobre praktyki" (W województwie pomorskim w latach 2009-2010 powstało osiem Lokalnych Grup Rybackich. Dość szybko nawiązały z sobą współpracę, tworząc nieformalną sieć LGR nazwaną Maszoperią Pomorskich Grup Rybackich. Termin "maszoperia" oznacza w języku kaszubskim spółdzielnię opartą na solidarności społeczności rybackiej.)
To tylko wybrane materiały z wrześniowej "Pomeranii". Nadto znajdziemy tu sporo tekstów wyłącznie w języku kaszubskim (w tym o pisarzu Janie Drzeżdżonie), felietonistów (Maria Pająkowska-Kensik, Tomasz Żuroch-Piechowski, Tómk Fópka i Rómk Drzéżdżónk), wszywkę edukacyjną „Najô Ùczba”, nie wspominając o stałych działach.
Bliżej o szczegółach na stronie www.miesiecznikpomerania.pl
(wrzesień 2012)
-----------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 7/8 (456/457) 2012
Ukazał się letni numer - obejmujący lipiec i sierpień - miesięcznika społeczno-kulturalnego "Pomerania". Z okazji XIV Zjazdu Kaszubów dołączono do numeru specjalny dodatek - w postaci wielkoformatowej gazety, liczącej 24 strony. Czternasty Zjazd Kaszubów odbył się tym razem 7 lipca w Sopocie. Gazetowy dodatek zawiera m. in. kaszubską mapę Sopotu, sporo ciekawostek, a też artykuł Łukasza Grzędzickiego "Sopot a Młodokaszubi", zaczynający się takimi słowami: Kiedy Jean George (Jan Jerzy) Haffner, Alzatczyk z pochodzenia i były lekarz armii napoleońskiej , rozpoczynał w latach dwudziestych XIX w. budowę zakładu kąpielowego i domu zdrojowego położonej na północ od Oliwy osadzie rybackiej Sopot, chyba nikt nie przypuszczał, że daje w ten sposób początek najpopularniejszemu dziś kurortowi nad Bałtykiem.
A co w podwójnej "Pomeranii"?
Jednym z ciekawszych materiałów jest wywiad Dariusza Majkowskiego z prof. Jerzym Trederem, obchodzącym w tym roku 70. urodziny - wielce zasłużonym dla kaszubszczyzny. A numer otwierają polemiki: Artur Jabłoński w materiale "Wspólnota kaszubska jest jedna" nawiązuje do artykułu Cezarego Obrachta-Prondzyńskiego z kwietniowej "Pomeranii", zaś ten zgłasza "Uwagi do głosu Artura Jabłońskiego".
Dalej mamy m. in. "Cud nad Bożą Zatoką" Andrzeja Buslera (23 września minie 90. rocznica przyjęcia przez Sejm Rzeczpospolitej ustawy w sprawie budowy portu morskiego w Gdyni. W początkach II Rzeczpospolitej, w ciągu kilkunastu lat, powstał jeden z największych portów bałtyckich. Obok Centralnego Okręgu Przemysłowego to największa inwestycja w międzywojniu).
Z kolei Jacek Borkowicz publikuje część drugą artykułu "Kamienie i jarzębina" (Czy pierwsi Pomorzanie mówili po fińsku? Mogą wskazyać na to stare nadbałtyckie nazwy i najstarsze kaszubskie mity).
A Bożena Perszowska daje lżejszą rzecz: "Potrafią śmiać się z siebie" (Trudno spamiętać wszystkie anegdoty, jakie o Gnieżdżewie opowiadają Kaszubi. Taka już dola tej wsi i jej mieszkańców, którzy podobno "od jednego z tych trzech mędrców pochodzą. Naumyślnie za głupców się przedstawiają, bo gdyby swoją mądrość pokazali, wtedy by ich cały świat o rady szturmował").
I EURO na Kaszubach. Martyna Zienkiewicz podsumowuje tekstem "Wejherowo koło Gniewina..." (To określeinie dość często pojawiało się w ostatnich tygodniach w hiszpańskich mediach. Gniewino jest dziś w Hiszpanii jedną z najbardziej znanych polskich miejscowości. W Madrycie czy Barcelonie wiedzą, że leży na Pomorzu, niektórzy też zaczęli sobie uświadamiać, że na Kaszubach).
Jeszcze dalej: "Kaszubi w Sopocie" Janusza Pawelczyka (Niektórzy ze zdziwieniem pytają: dlaczego Zjazd Kaszubów organizujemy w tym roku w Sopocie? Tymczasem Kaszubi mieszkali tu od zawsze. Świadczą o tym m. in. nazwiska zapisane w księgach parafialnych. Przed I wojną światową, za sprawą takich dizałaczy jak Antoni Abraham czy Aleksander Majkowski, Sopot stał się jednym z najważniejszych centrów ruchu kaszubskiego).
Wspomina Halina Słojewska-Kołodziej tekstem "Okruchy urodzinowego tortu" (Ten zachwyt! Ten zaparty dech! Ach, gdzie to jest? Gdzie to było!? Co sprawia, że słowo Kaszuby odzywałó się w nas echem unisienia pełnego wspomnień? Zapachów, migotań jeziornych wód? To jak z magdalenką u Prousta. Wystarczy jeden sygnał, a już wszystko wraca).
W nurt wspomnień wpisuje się też materiał Marka Adamkowicza "Żuławskie wypiski z pamięci" (Mieszkańcy Żuław chcą pamiętać, gdzie są ich korzenie. Próbują też zdobyć wiedzę o ludziach, którzy żyli tu przed nimi. Dlatego zbierają wspomnienia, chcą dokumentować przeszłość).
Dalej znajdziemy utwór "Z kotwicą w herbie" Jerzego Sampa pochodzący z przygotowywanej do druku w wydawnictwie "Marpress" książki Gdańsk w baśniowej szacie.
Natomiast Maya Gielniak usiłuje "Dogonić Beatę..." (W 1933 roku zamieszkali w Starkowej Hucie. Planowali wspaniałe, beztroskie życie. Nie uwierzyliby, gdyby ktoś im wówczas powiedział, że zajmą się rehabilitacją niepełnosprawnych dzieci. Że Wiesia w 2007 roku otrzyma tytuł Niezwykłej Polki. Że wydadzą dwie książki. Wiesława i Piotr Góreccy. Zwyczajni ludzie).
Skra Ormuzdowa 2011. "Komandor tysiąclecia" Edmunda Szczesiaka (Przewodził wielu spływom kajakowym - krajowym i zagranicznym. Ale jeden był szczególnie ważny w jego turystycznym życiorysie. Te zorganozwany z okazji milenium Gdańska. Andrzej Michalczyk, pomysłodawca i główny organizator tego spływu, dosłużył się wówczas wyjątkowego tytułu...).
Skra Ormuzdowa 2011. O Kazimierzu Ickiewiczu. "Z Kociewia i dla Kociewia" Krzysztofa Kordy (Nieobce są mu sprawy kaszubskie - w końcu jest autorem książki o Kaszubach w Kanadzie. Przede wszystkim jednak pokochał Kociewie, a zwłaszcza Tczew, któremu poświęcił liczne publikacje. Przez wiele lat był tutaj nauczycielem i dwukrotnie został uznany za Tczewianina Roku).
I Gdańsk mniej znany. "Morskie historie" Marty Szagżdowicz (Dzisiejsza wędrówka zaprowadzi nas do Nowego Portu. Spotkamy tu Latanika oraz przespacerujemy się nabrzeżem wielkiego Polaka - Tadeusza Ziółkowskiego).
Co nadto w podwójnym numerze pisma? "Sikorzyński wehikuł czasu"Jadwigi Bogdan, "Krótka historia krzyża w Wojtalu" ks. Zbigniewa Straszewskiego, "O Kaszubach u franciszkanów" (prezentacja albumu Kaszubi w biblijnej krainie), między innymi felietony Kazimierza Ostrowskiego, Marii Pająkowskiej-Kensik, opowiadania kociewskie Zyty Wejer i Marii Block, nadto wspomnienia o tych, którzy odeszli - Tomasz Żuroch -Piechowski (powracający także na łamy pisma jako felietonista) pisze o Zbigniewie Gachu, autorze kilkunastu ksiażek, zaś Jerzy Nacel o ks. kanoniku Mikołaju Sampie.
A to jeszcze nie wyczerpuje całej zawartości podwójnego numeru "Pomeranii".
Bliżej o szczegółach na stronie www.miesiecznikpomerania.pl
(lipiec 2012)
----------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 6 (455) 2012
Jest już dostępny czerwcowy numer "Pomeranii" - kaszubskiego miesięcznika społeczno-kulturalnego. Do pisma, jak co kwartał, dołączono kaszubskojęzyczny dodatek literacki "Stegna" - nr 2 (24) 2012. W świeżym numerze miesięcznika znajdziemy materiały tyczące Mistrzostw Europy w piłce nożnej - rozgrywanych w Polsce i na Ukrainie. Wszak na PGE Arena w Gdańsku odbywać się będą mecze Hiszpanów, Włochów, Chorwatów i Irlandczyków. A reprezentacje Niemiec, Irlandii oraz Hiszpanii na czas tychże mistrzostw zdecydowały się zamieszkać w regionie Pomorza - m. in. w małym Gniewinie. Spraw Euro 2012 dotyczy rozmowa Marleny Nadolskiej z Tomaszem Konfederakiem - menadżerem ds. artystycznych gdańskiej strefy kibica ("Nie kopiujmy świata"), a też materiał Kazimierza Ostrowskiego "Przed pierwszym gwizdkiem". Do piłki kopanej nawiązują także w swoich felietonach Tómk Fópka i Rómk Drzéżdżónk. Co jeszcze w numerze?
Część trzecia "Kaszubskiej polityki tożsamościowej" Cezarego Obrachta-Prondzyńskiego. "Coś więcej niż dzielnica" Jacka Borkowicza (Wiele osób mawia, że mieszka na Pomorzu i czuje się Pomorzanami. Co to właściwie znaczy, na czym owa pomorskość polega?). Z byłym premierem, prezesem Prawa i Sprawiedliwości Jarosławem Kaczyńskim o gazie łupkowym, elektrowni atomowej na Kaszubach i "ukrytej opcji niemieckiej" rozmawia naczelny "Pomeranii" Dariusz Majkowski ("Bogata czyli różnorodna..."). O gdańskim projekcie wodno-ściekowym ("Woda jak z uzdrowiska") pisze Marek Adamkowicz.
Z kolei Józef Borzyszkowski kontynuuje "Kaszubską drogę Franciszka Fenikowskiego", pomieszczając u końca szkicu wykaz ważniejszych prac poświęconych F. Fenikowskiemu i jego twórczości.
Rok 2012 ogłoszono rokiem Młodokaszubów. Krzysztof Korda pisze o Młodokaszubach z Poznania, Warszawy i Krakowa, zaś Leszek Molendowski publikuje artykuł "Teofil Zegarski - w kręgu Młodokaszubów".
"Płynie Wisła płynie..." to tekst Marty Szagżdowicz (Wisła jest najdłuższą rzeką w Polsce. Ma 1047 km długości. W Gdańsku znajdują się trzy magiczne miejsca, w których można podziwiać ujście królowej polskich rzek do morza.)
"Mamy biskupa!" - ogłasza Maria Pająkowska-Kensik. O tożsamości kociewskiej, urodzonego w Świeciu nad Wisłą. W dodatku poetę. To ks. bp dr hab. Wiesław Śmigiel, profesor KUL, którego przewodnim hasłem biskupim jest zdanie "Stawszy się wszystkim dla wszystkich".
Natomiast Jerzy Hoppe donosi o kwietniowym forum "Edukacja kaszubska. Tradycja, aktualność, perspektywy", które odbyło się w Akademii Pomorskiej w Słupsku.
Jest też krótka rozmowa z drektorem Wydawnictwa Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego Anną Dunst - tycząca księgarni internetowej www.kaszubskaksiazka.pl
A "O zbrodni w Lesie Szpęgawskim" (filmie dokumentalnym Wiesława H. Kwapisza) informuje Jacek Cherek.
To tylko wybrane materiały z bieżącego numeru miesięcznika.
Na koniec wróćmy cytacją - jako że literatura najbardziej nas interesuje - do artykułu J. Borzyszkowskiego o Franciszku Fenikowskim (1922 - 1982). W finale omówienia J. Borzyszkowski przytacza fragment szkicu "Odkrywanie Kaszubeji" poety Zbigniewa Jankowskiego, który ukazał się w "Pomeranii" nr 1-2 z 1983 r.
"Tonę w Kaszubszczyźnie. Czytam tomiki wierszy, antologie, studiuję historię kaszubskiej literatury, wertuję słowniki. (...) To, czego szukałem na okrężnych drogach, tutaj czekało od wieków, w mowie szorstkiej jak trące się pod morskim chlustem kamienie, zaduszonej jak skarga przez zęby. (...)
A chciałem tylko zrozumieć Franka: Jak to możliwe, że tak przejął się tą Kaszubszczyzną, co w niej zobaczył, że ugrzązł w Biblii, a swój ostatni tom wierszy zatytułował Na początku było Oksywie. Jakby wskazywał na święte źródło, którego nie zdołał do końca zgłębić - zobowiązując drugiach...
Mówię do Tereni (czyli Teresy Ferenc, żony Z. Jankowskiego, również żeglującej przestworzami poezji - przyp. red.): - On chyba włazi na mnie, ten niewyżyty duch. Potrzebne mu żywe ciało".
I tak to duch Franka działał i działa nadal, mobilizując niektórych do pójścia w jego ślady, do wejścia na drogą kaszubską. (...)
Kaszubska droga Franciszka Fenikowskiego nie była jedyną drogą w jego niedługim, lecz ciekawym życiu. Sądzę jednak, że to na niej zeznał zarówno najwięcej satysfakcji, jak i miłości do ludzi (odwzajemnionej) oraz do przyrody tej ziemi.
Więcej szczegółów na stronie internetowej www.miesiecznikpomerania.pl
(czerwiec 2012)
-----------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 5 (454) 2012
Jest w sprzedaży majowy numer kaszubskiego miesięcznika społeczno-kulturalnego "Pomerania", który wydano dzięki dotacji Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji oraz Samorządu Województwa Pomorskiego. Otwiera go pożegnanie ks. biskupa Jana Bernarda Szlagi (24.05.1940 - 25.04.2012), znawcy Pisma Świętego, erudyty, znakomitego mówcy i wykładowcy, pierwszego ordynariusza diecezji pelplińskiej. O biskupie J.B. Szladze piszą ks. Karol Ciesielski, ks. Marian Miotk i dr Teresa Klein.
A co dalej w numerze?
Spór o stolicę Kaszub. Przedstawia rzecz Jacek Borkowicz w materiale "Oczywiście Gdańsk!", pisząc we wstępie Miasto nad Motławą stolicą Kaszub? To oczywiste. Nie trzeba tego uchwalać, gdyż był nią właściwie od zawsze. I nie jest to wcale kaszubski punkt widzenia, ale wyraz obiektywnych i powszechnych procesów kulturowych.
Z kolei Cezary Obracht-Prondzyński publikuje część drugą "Ruchu kaszubsko-pomorskiego w sieci". Kaszubi z sieciami mieli do czynienia od zawsze. Teraz jednak mowa nie o sieciach rybackich, lecz społecznych. Kiedy mówimy o fragmentaryzacji, rozpraszaniu się światów społecznych, hybrydyzacji i indywidualizacji, przechodzimy siłą rzeczy do świata organizacji sieciowych.
Mamy 90-lecie urodzin poety i prozaika F. Fenikowskiego (1922-1982). Pisze o nim Józef Borzyszkowski w pierwszej części artykułu "Kaszubska droga Franciszka Fenikowskiego". Życie i twórczość Franciszka Fenikowskiego, w tym jego związki z Kaszubami, morzem i Pomorzem, są w dzięcznym tematem, był to bowiem człowiek arcyciekawy, a jego bogata i różnorodka twórczość poeycka i pisarska jest godna najwyższego uznania.
Prozaik i dziennikarz Marek Adamkowicz zamieszcza ciekawy artykuł tyczący historii gdańskiej prasy "Gazeta ogłoszeniowa". Godziny otwarcia bram miejskich, anonse o kursie języka kurlandzkiego lub o wolnej krypcie w pobliżu ołtarza... Pismo "Danzinger Erfahrungen" (Gdańskie Doświadczenia) informowało o najdrobniejszych sprawach ważnych dla mieszkańców nadmotławskiego miasta. Było jednym z najdłużej wydawanych tytułów prasowych w Gdańsku. Założone w roku 1739, pod różnymi nazwami ukazywało się aż do 1921.
"Kaszubski renegat?" - zastanawia się Bogusław Breza, przywołując postać Antoniego Tatulińskiego. Był posłem na Sejm II RP (2. kadencji) wybranym w okręgu gdyńskim z listy mniejszości niemieckiej. Z powodu polsko brzmiącego nazwiska, polskich przodków, mieszkania w kaszubskim środowisku, biegłej znajmości języka polskiego i kaszubskiego zarówno w polskich źródłach międzywojennych, jak i we współczesnych opracowaniach historycznych jest nazywany "polskim renegatem" bądź "kaszubskim renegatem".
O kaszubskich roślinach (wyka kaszubska, jaskier kaszubski, goździk kartuzek) w materiale "Swojskie nazwy" informuje Jerzy Nacel.
O Gdańsku mniej znanym (o Starym Przedmieściu i tamtejszych reliktach siedemnastowiecznego systemu fortyfikacyjnego) pisze w artykule "Miasto pilnie strzeżone" Marta Szagżdowicz.
W części "historie wojenne" miesięcznika ogłasza artykuł o zwiłych losach ludzkich "Sonnbergówny ze Smolna" Sławomir Lewandowski.
Tradycyjnie już publikowane jest kolejne opowiadanie kociewskie Marii Block, tym razem pt. "Jezdóm Kociewiakam".
To tylko wybrane materiały z majowego numeru "Pomeranii", jak zwykle bogato dopełnianego fotografiami. Nadto znajdziemy w nim m. in. felietony Kazimierza Ostrowskiego ("Jak zwabić turystę"), Marii Pająkowskiej-Kensik ("Bielawa"), goszczą jak co miesiąc Grégór J. Schramke, Słôwk Klôsa, Tómk Fópka, Rómk Drzéżdżónk, sporo materiałów w języku kaszubskim (łącznie z dodatkami "Kaszubski dla wszystkich" autorstwa R. Drzeżdżona i Danuty Pioch oraz „Najô Ùczba”), stałe działy "Listy", "Z drugiej ręki" i "Lektury", a też zachętę Edmunda Szczesiaka do udziału w lipcowym XXVII Kaszubskim Spływie Kajakowym "Śladami Remusa".
Do numeru dołączono ulotkę gdańskiego Wydawnictwa MASZOPERIA LITERACKA (powstałego w 2009 r.), które dotąd opublikowało kilkadziesiąt książek z rozmaitych dziedzin. W tym Pana Tadeusza Adama Mickiewicza po kaszubsku (przekł. Stanisław Janke). Jak zaznacza prof. dr hab. Jerzy Treder Zamysł tłumaczenia Pana Tadeusza na kaszubski uznać trzeba za inicjatywę bez precedensu w krótkiej historii kaszubskiej translatoryki, doniosłością zbliżoną do przekładu na kaszubski Biblii.
(maj 2012)
-----------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 4 (453) 2012
Najnowszy numer "Pomeranii" - 4 (453) 2012 - liczy 68 stron + 8 stron wszywki edukacyjnego dodatku „Najô Ùczba”. Pierwszy artykuł, "Jest nas wielu..." Łukasza Grzędzickiego, przedstawia wyniki Narodowego Spisu Powszechnego z 2011 r. Wedle ustaleń GUS 228 tys. mieszkańców Polski zaliczyło siebie do narodowości lub wspólnoty kaszubskiej. Lecz jak twierdzi we wprowadzeniu naczelny pisma Dariusz Majkowski, Ta liczba pewnie nie oddaje do końca prawdy i w rzeczywistości powinna być dwa razy większa. Nigdy jednak, w całej historii spisów powszechnych na Pomorzu nie udało się osiągnąć takiego wyniku. Kaszubów jest w Polsce więcej niż Niemców, Ukraińców, Białorusinów i Romów razem wziętych.
Co zrobimy z tym sukcesem? - zastanawia się dalej D. Majkowski - Czy będziemy umieli go wykorzystać? Czy zrobimy krok naprzód, rozwijając język kaszubski i kaszubską kulturę?
Sukcesowi spisowemu poświęcona jest też okładka. Na niej także zapowiedź tematu miesiąca wewnątrz numeru, którym jest opublikowanie książki Stanisława Pestki - poety, dziennikarza i byłego red. naczelnego "Pomeranii" W stolëcë chmùrników. Jak rekomenduje obecny naczelny pisma to lektura obowiązkowa dla wszystkich chcących pisać po kaszubsku. Miłośnicy dobrej, wymagającej literatury też będą zadowoleni. Kaszubszczyzna na najwyższym poziomie, piękne i wnikliwe opisy amerykańskiej ziemi i jej mieszkańców, ponadczasowe wnioski, odwołania do filozofów, teologów, pisarzy, poetów… Od wielu lat nie było tak dobrej książki po kaszubsku.
Na następnych stronach zaprezentowano mowę prof. Cezarego Obrachta-Prondzyńskiego ("Kaszubskie akwarele") wygłoszoną podczas promocji tejże publikacji w Mestwinie. Pisze o niej również Piotr Dziekanowski.
Co jeszcze w kwietniowym numerze? Między innymi artykuły Krzysztofa Kordy "Młodokaszubi z Zaborów, Gochów i ziemi bytowskiej" oraz "Dokąd zmierzają Kaszubi?" prof. Grzegorza Janusza (kierownika Zakładu Praw Człowieka Wydziału Politologii Uniwersytetu im. Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie). G. Janusz w swoim materiale rozważa sprawy statusu społeczności kaszubskiej (mniejszość językowa czy etniczna? - oto pytanie).
Z kolei Przemysław Zieliński donosi o historycznej sensacji w materiale "Krzyżacki zamek w Tczewie", Kazimierz Ostrowski wspomina zmarłego rok temu Wojciecha Kiedrowskiego ("Redaktor"), zaś Maria Pająkowska-Kensik pisze o sąsiedztwie Kaszubów i Kociewiaków ("Dobry sąsiad").
Nadto wewnątrz numeru znajdziemy wiersze Aleksandra Labudy i Henryka Hewelta (po kaszubsku), a także nowe opowiadanie kociewskie Marii Block "Dinozarły". Ciekawy jest również minidodatek "Kaszubski dla wszystkich" autorstwa Romana Drzeżdżona i Danuty Pioch tematycznie poświęcony książce. Stąd dowiemy się, że książka po kaszubsku to ksążka, księgarnia to ksążnica, beletrystyka to beletristika, literatura to pismienizna, rozdział to part, powieść to roman, a pisarz to runita (między innymi).
Rzecz jasna, co wymienione wyżej, nie wyczerpuje zawartości kwietniowej "Pomeranii". Przeto wewnątrz znajdziemy jeszcze:
• RUCH MŁODOKASZUBSKI I JEGO DZIEDZICTWO
Cezary Obracht-Prondzyński Wytyczyli nowe drogi (3)
• ZRZESZENIE QUO VADIS?
Cezary Obracht-Prondzyński Część 1. W jakim świecie działamy
• ÒRMÙZDOWÔ SKRA 2011
Andrzéj Bùsler Nie zabëc mòwë matczi. Tłomaczenié Dariusz Majkòwsczi
• CAŁÉ ŻËCÉ W LASU
Maya Gielniôk Balada ò Aleksu. Tłomaczenié Dariusz Majkòwsczi
• ZE SZKÒCCZICH PËRDËGÓNÓW
Grégór J. Schramke Wszëtkò bez Babel!
• ÒŻËWIANIÉ TRADICJI
Aleksandra Arendt Aniół z Bolszewa. Tłomaczenié D.M.
• ROZMAJITOSCË
• GDAŃSK MNIEJ ZNANY
Marta Szagżdowicz Oruńska idylla
• MËSLË PLËSTË
Ana Gliszczëńskô Kùlanié rëbów
• ROCZNICE
Andrzej Janusz Przedwojenny gospodarz Luzina
• KOMUNIKATY
• GÔCHË W REPÒRTAŻACH
Łukôsz Zołtkòwsczi Historiô jedny karczmë
• JAKÔ KASZËBIZNA?
Eugeniusz Gòłąbk Mòje ùwôdżi do kaszëbiznë z Biuletinu RKJ
• LEKTURY
• GŁOS Z JAPONII
Uwaga na atom
• DZÉŃ JEDNOTË KASZËBÓW
Swiãto dlô kòżdégò
• KASZËBÒZNÔWCZÉ KÒNFERENCJE W BËTOWIE
Daniel Kalinowski 10 lat minãło. Tłomaczenié D.M.
• SWÒJIM ÒKÃ
Słôwk Klôsa Generacjô wòlnégò jinternetu
• RECENZJA JESZCZE GORĄCA
Daniel Kalinowski Rompski powraca (na razie do Luzina)
• KLËKA
• Z ŻYCIA ZRZESZENIA
• POŻEGNANIA
Aleksander Gosk Odszedł kaszubski duszpasterz
• SËCHIM PÃKÃ ÙSZŁÉ
Tómk Fópka Chłop za czerownicą
• Z BÙTNA
Rómk Drzéżdżónk Grif dobiwô
Kaszubskojęzyczne strony w miesięczniku „Pomerania” zrealizowano dzięki dotacji Ministra Administracji i Cyfryzacji.
Strona internetowa pisma: http://www.kaszubi.pl/o/pomerania
(kwiecień 2012)
-----------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 3 (452) 2012
Wyszedł marcowy numer kaszubskiego miesięcznika społeczno-kulturalnego "Pomerania". Tradycyjnie już z kilkustronicową wszywką, zawierającą edukacyjny dodatek „Najô Ùczba” - nr 3 (55) 2012. Lecz w bieżącym numerze dodatki są dwa. Drugim jest kwartalnie ukazująca się "Stegna" - nr 1 (23) 2012 - wyodrębniona w osobnym zeszycie, liczącym 36 stron: literackie pisemko w języku kaszubskim. Wyróżnikiem jest zmniejszony - w stosunku do samej "Pomeranii" - format.
Numer otwiera niepokojące słowo "Od redaktora" (Dariusza Majkowskiego). Cytat:
"Komitet Ekspertów uznaje obecnie to zobowiązanie za niespełnione” – takie zdanie dość często pojawia się w sporządzonym przez niego raporcie, w którym opisano, w jaki sposób Polska wypełnia postanowienia Europejskiej Karty Języków Regionalnych lub Mniejszościowych. Tak negatywnej oceny nie doczekało się do tej pory żadne państwo będące stroną tego międzynarodowego dokumentu.
W wypadku języka kaszubskiego zostało spełnionych zaledwie 17% przyjętych zobowiązań. A przecież ratyfikacja Karty miała być dla nas wielkim krokiem naprzód. Liczyliśmy, że zapewni m.in. kaszubskojęzyczne przedszkola, szkoły podstawowe, w których kaszubski będzie używany jako język nauczania, większy dostęp do mediów publicznych, naukę historii i kultury naszego regionu. Okazało się jednak, że przepisy pozostały martwe, a błędy polskich urzędników mogą się stać – jak określa to dr Tomasz Wicherkiewicz – „zaczynem gnilnym” całego dokumentu.
Na szczęście o Kaszuby i całe Pomorze dbają nie tylko urzędnicy. W gdańskim Ratuszu Staromiejskim, siedzibie Nadbałtyckiego Centrum Kultury, po raz kolejny zostały wręczone Skry Ormuzdowe. Laureaci tej prestiżowej nagrody udowadniają, że niezależnie od dotacji oraz regulacji prawnych miłość do małej ojczyzny można okazywać na każdym kroku i, co ważne, przekuwać ją w czyn.
Informacja ta nie wymaga komentarza. Dopełnijmy tylko informacyjnie, iż zwrot "niezależnie od dotacji" dotyczy faktu nieprzyznania w tym roku wsparcia finansowego MKiDN, co dotknęło też między innymi "Latarnię Morską" (oraz wiele innych pism). Jedni bez takiej - choćby częściowej - dotacji poradzą sobie, inni nie. Lecz to odrębny temat. Tymczasem wróćmy do skrótowej prezentacji zawartości marcowego numeru gdańskiej "Pomeranii".
Na stronach 4 i 5 znajdziemy artykuł prof. Jerzego Tredera "O jotacji nagłosowego i". Dalej Tomasz Rembalski polemizuje z odpowiedzią Brunona Heringa na recenzję TR książki Heringowie. Zarys genealogii rodu, t. I (2010). Również charakter polemiczny cechuje materiał "O pewnej recenzji refleksji kilka" Michała Kargula i Krzysztofa Kordy - rzecz dotyczy omówionych w lutowym n-rze "Pomeranii" przez Tomasza Żurocha-Piechowskiego nowego zeszytu "Tek Kociewskich".
Trwa Rok Młodokaszubów. W marcowym numerze jest kontynuacja tekstu "Wytyczyli nowe drogi" Cezarego Obrachta-Prondzyńskiego (Młodokaszubi byli obrońcami i wyznawcami zasady, że dusza kaszubska będzie w łączności z polską tylko wtedy, kiedy będzie traktowana po partnersku) oraz artykuł Krzysztofa Kordy "Gdańscy Młodokaszubi".
Co jeszcze? "Walka o polskie litery" Tomasza Rembalskiego (Bronisław Pawłowski ze Stężycy walczył o prawidłowy zapis swojego nazwiska i imion dziecka. Wygrał sprawę w śadzie i za sprawą broszury Konstantego Kościeńskiego stał się przykładem walki z pruskimi szykanami).
"Podwodny świat" Marty Szagżdowicz o prywatnym oceanarium w gdańskim Wielkim Młynie.
"Przyszły z Niemiec i Szwajcarii" Jerzego Łukaszewicza (Znają i śpiewają je niemal wszyscy Kaszubi, a także wielu Polaków, dla których jest to często jedyny znany element folkloru kaszubskiego. O tym, skąd się wzięły „Kaszubskie nuty”, nie wie już jednak zdecydowana większość śpiewających).
"Jubileusz w łopocie żagli" Kazimierza Ostrowskiego - o 90-leciu Chojnickiego Klubu Żeglarskiego, pierwszego klubu jachtowego w Polsce.
Felieton "Przedwiośnie" Marii Pająkowskiej-Kensik.
Opowiadanie kociewskie "Karolek Cycolek" Marii Block.
W dziale "Lektury" omówienia trzech nowych publikacji, w tym tomiku poetyckiego Chlew Hanny Makurat (recenzja Daniela Kalinowskiego).
"Zmiana warty w Wilno Heritage Society" Józefa Borzyszkowskiego (Na Kaszubach w Ontario w AD 2011 odbyły się, jak co roku, tradycyjne uroczystości i spotkania, których kulminacją był Dzień Kaszubski – zorganizowany w Wilnie 6 maja).
"Spotkania kultur" Daniela Kalinowskiego (Mit kulturowy Wielkiego Pomorza od wieków wpływał na myślenie artystów, polityków oraz zwykłych Pomorzan. Wielkie Pomorze to koncepcja i rzeczywistość wypracowana dzięki politycznej aktywności władców dynastii Gryfitów, którzy swoje księstwo pomorskie doprowadzili do imponującej rozległości terytorialnej).
I pożegnania. "Odszedł Marian Majkowski" Danuty Sroki („Każdy miał swój dzień pierwszy i będzie miał swój dzień ostatni, nie zmarnujmy biegnącego między nimi czasu”) - o pisarzu, społeczniku i architekcie urodzonym 85 lat temu w Skrzeszewie. A Bogumiła Cirocka pisze o Zbigniewie Gachu - reporterze i współpracowniku "Pomeranii" ("Zbyszku, dziękujemy...").
Nadto w numerze piszą Słôwk Klôsa, Tómk Fópka, Rómk Drzéżdżónk i inni autorzy - głównie w języku kaszubskim.
Słowem jest co czytać.
Więcej szczegółów: http://www.kaszubi.pl/o/pomerania
(marzec 2012)
----------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 2 (451) 2012
Jest drugi w tym roku numer kaszubskiego miesięcznika społeczno-kulturalnego "Pomerania" - 2 (451) 2012. Wydany dzięki dotacji Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji oraz Samorządu Województwa Pomorskiego. Liczy 68 stron + 8 stron wszywki zawierającej edukacyjny dodatek „Najô Ùczba” - nr 2 (54) 2012. Jak zwykle spora część publikowanych materiałów ukazuje się tu w dwóch językach: polskim i kaszubskim. Nie licząc niektórych autorów samodzielnie piszących po kaszubsku, na ten język z polskiego przekładają: Ludmiła Gołąbek, Dariusz Majkowski (nowy red. naczelny pisma), Danuta Pioch, Karol Rhode i Bożena Ugowska.
I języka kaszubskiego właśnie dotyka jeden z głównych materiałów bieżącego numeru "Rewolucja w egzaminach". Jest to wywiad D. Majkowskiego z Renatą Mistarz (której konterfekt wyeksponowano na okładce) - sekretarzem Komisji Orzekającej o znajomości języka kaszubskiego. Tuż obok mamy rozmowę Marka Adamkowicza z dr Adelą Kożyczkowską z Instytutu Pedagogiki Uniwersytetu Gdańskiego - o edukacji regionalnej i wstydzie etnicznym Kaszubów.
Kolejnym tematem podjętym przez lutową "Pomeranię" jest przypomnienie Towarzystwa Młodokaszubów. Dotyczą tego materiały: "Wytyczyli nowe drogi", którego autorem jest Cezary Obracht-Prondzyński, a też "Młodokaszubi z Kociewia" autorstwa Krzysztofa Kordy. Jak podaje we wstępie naczelny pisma: W roku poświęconym Młodokaszubom warto przypomnieć, że w tym szacownym gronie byli nie tylko Majkowski, Karnowski i Heyke. Tym razem ukazujemy sylwetki kilku osób związanych z Kociewiem. Józef Wrycza, Bolesław Piechowski, Izydor Brejski czy Bernard Sojecki mieli niemały udział w powstaniu czasopisma "Gryf" i Towarzystwa Młodokaszubów, a dwaj pierwsi także w ustaleniu zasad pisowni kaszubskiej.
O Młodoaszubach pisze też Kazimierz Ostrowski ("Czego chcieli Młodokaszubi").
Z kolei Sławomir Cholcha pisze o prof. Andrzeju Bukowskim (w 15-lecie jego śmierci), autorze najsłynniejszej - jak podkreśla dziennikarz - książki o Kaszubach, choć za Kaszubami (o paradoksie!) nie przepadał i toczył z nimi boje.
Z innych większych materiałów zaciekawiają m. in. teksty Marty Szagżdowicz "Spichlerz pełen magii" (o Błękitnym Baranku - jedynym zachowanym na Wyspie Spichrzów spichlerzu, którego początki sięgają XVI w., obecnie należącym do Muzeum Archeologicznego w Gdańsku) oraz "Konflikt i kurs na Polskę" (część 2) Jana Tymińskiego - relacjach Gdańska ze Związkiem Hanzeatyckim.
Natomiast posucha literacka - biorąc pod uwagę żywsze wcześniej zainteresowania "Pomeranii" literaturą i książkami. Uwagę zwracają trzy wiersze (po kaszubsku) Jana Piepki (1926-2001), piszącego również pod pseudonimem Jan Staszków - trochę już zapomnianego poety, dramatopisarza i prozaika, autora kilkunastu publikacji zwartych. Oraz omówienie Tomasza Rembalskigo wydawnictwa Pro memoria. Gerard Labuda (1916-2010), opracowanego i wstępem opatrzonego przez J. Borzyszkowskiego (Gdańsk-Wejherowo 2011).
Co ponadto w numerze?
• KASZËBSCZI REKÒRD
Edward Zimmermann Wiôlgô tobaczera, dënica i mielôk
• ULUBIONE MIEJSCE NA POMORZU
Maja Chwesiuk Kraina dwunastu jezior
• PIENIĄDZE Z MAIC
Dariusz Majkowski Wejść do pierwszej ligi
• GÔCHË W REPÒRTAŻACH
Dariusz Majkòwsczi Zajmë z ksążkòwim brzadã
Pioter Dzekanowsczi Daleczi półbracynowie
Łukôsz Zołtkòwsczi Całi swiat w jednym placu
Róman Drzéżdżón Bëlôczka na Gôchach
• ÒCZARZONY KASZËBSKĄ
Maya Gelniak Wdzydze – mój môl na zemi
• KASZËBSCZI DLÔ WSZËTCZICH
Róman Drzéżdżón, Danuta Pioch. Ùczba 8 Spòrt
• ZNÓNY NIEZNÓNY
Lészk Mòlãdowsczi Kòscerzôk Artur Hòbrecht – bùrméster Wrocławia ë Berlëna
• ZE SZKÒCCZICH PËRDËGÓNÓW
Grégór J. Schramke Përdëgónë, përdëgónë
• Z KOCIEWIA
Maria Pająkowska-Kensik O świętowaniu
• GADKI RÓZALIJI
Zyta Wejer Czamu Pan Bóg lubji Kociewjakóf ji Kaszubóf?
• WÒJNOWI KASZËBI
Blós drzewa lecałë… Z Józefą i Walerianã Wësecczima z Gòrãczëna gôdôł Eugeniusz Prëczkòwsczi
• MËSLË PLËSTË
Ana Gliszczëńskô Bòsy Antcë
• LEKTURY
• KÒLPÒMÒRSCZÉ HISTORIE
Jerzi Nacel Generôł Mòdri Armie
•JAZZ PÒ KASZËBSKÙ
Kaszëbë reaktiwacjôZ ùtwórcą Olã Walicczim ò jegò nônowszich dokazach i psëcym szmaczi radiosłëchińcóm gôdô Pioter Dzekanowsczi.
• KOMUNIKATY
• KLËKA
• Z ŻYCIA ZRZESZENIA
• POŻEGNANIA
Rafał Rompca Jego muzyka pozostanie
• SWÒJIM ÒKÃ
Słôwk Klôsa Biédny ë bògati
• SËCHIM PÃKÃ ÙSZŁÉ
Tómk Fópka Czas na miłosc abò nen przeklãti Walãti
• Z BÙTNA
Rómk Drzéżdżónk SKM-bana
Więcej szczegółów: http://www.kaszubi.pl/o/pomerania
(luty 2011)
----------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 1 (450) 2012
Zmiana. Od początku 2012 r. nowym redaktorem naczelnym gdańskiego miesięcznika społeczno-kulturalnego został Dariusz Majkowski. Notuje we wstępniaku: Postaram się nie zepsuć tego, co mój poprzednik wypracował, choć jak każdy redaktor naczelny, chcę wnieść coś nowego. Do współpracy zapraszam wszystkich zainteresowanych sprawami Pomorza, naszą kulturą, historią, językiem kaszubskim, gwarą kociewską... Mam nadzieję, że Czytelnicy zaakceptują lekko odmienioną "Pomeranię". Przypomnijmy - przed D. Majkowskim "Pomeranię", po Iwonie Joć, pilotował kilka lat Edmund Szczesiak.
A co w pierwszym tegorocznym numerze?
Jądrowo. Przynajmniej na początku. Tematem miesiąca jest projektowana budowa pierwszej elektrowni atomowej w Polsce, której wstępną lokalizację przewidziano m. in. w Żarnowcu, Choczewie i podkołobrzeskich Gąskach (decyzje jeszcze nie zapadły). Pisze o tym Andrzej Busler. O rozpoczynającej się krajowej przygodzie z gazem łupkowym (co dotyczy także Kaszub) rozprawia świeży naczelny - D. Majkowski.
Sławomir Majkowski przeprowadza wywiad z arcybiskupem seniorem Tadeuszem Gocłowskim ("Kaszubi zawsze byli mi bliscy"). Z kolei Jolanta Tambor zastanawia się "Czy uczyć śląszczyzny?". A Marta Szagżdowicz opowiada o gdańskiej Zaspie w kontekście wielkoformatowych malowideł na budynkach ("Stolica murali"). Również o Gdańsku pisze Jan Tymiński - tu odzywa się historia, bo mowa jest o Związku Miast Hanzeatyckich, do którego Gdańsk przystąpił w 1361 roku. Mamy też trzecią część wspomnień "Od Świętej do Wesołej" Józefa Zdzisława Konnaka: "Rządy dziadka".
O czym stali czytelnicy wiedzą, większość pomieszczanych w "Pomeranii" materiałów przeczytać można w dwóch językach - po polsku i kaszubsku.
Tradycyjnie dopisali felietoniści miesięcznika, przygotowujący nowe teksty: Kazimierz Ostrowski ("Jubilat Konkolewski"), Maria Pająkowska-Kensik ("Nowe nadzieje"), Słôwk Klas ("Jistny tôczel"), Tómk Fópka ("Nié dlô chłopa, abò czemù chłopi nie są mëmoma"), Rómk Drzéżdżónk ("Gòdny czas 2011").
Nadto, jak zwykle, wewnątrz numeru znajdziemy osobno numerowaną wszywkę - edukacyjny dodatek nr 1 (53) 2012 „Najô Ùczba”.
A co w styczniowym numerze ze spraw książkowych i literackich? Tym razem mniej, ale coś jest. Mamy m. in. dwa utwory w gwarze kociewskiej - Zyty Wejer "Nowy Rok - barani skok!", "Gzuby" (po kociewsku: dzieci) Marii Block, a też omówienia kilku nowych publikacji w dziale "Lektury". W tym powieści sensacyjnej Piotra Schmandta Gdański depozyt (Oficynka, Gdańsk 2011) oraz Słownika historyczno-geograficznego komturstwa tucholskiego w średniowieczu Maksymiliana Grzegorza (Tuchola - Bydgoszcz 2010).
To nie wszystko do przeglądania i czytania w pierwszym tegorocznym numerze. Kto ciekaw, zajrzy.
Więcej szczegółów: http://www.kaszubi.pl/o/pomerania
(styczeń 2012)
----------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 12 (449) 2011
Ukazał się ostatni tegoroczny numer miesięcznika społeczno-kulturalnego "Pomerania" - 12 (449) 2011. Z kaszubskojęzycznym dodatkiem literackim " Stegna" 4/2011 (22), ukazującym się w rytmie kwartalnym. Jest też dodatek edukacyjny „Najô Ùczba” - tradycyjnie wszyty wewnątrz numeru. Numer otwiera słowo od redaktora naczelnego, Edmunda Szczesiaka, który żegna się z miesięcznikiem, notując m. in. W sumie spędziłem w "Pomeranii" ponad 11 lat. Wszystko ma swój kres. Z upływem tego roku kończę, z własnego wyboru, kolejny, ponaddwuipółletni pobyt w redakcji. A co w numerze, przebierając jak w ulęgałkach?
Artykuł wyżej wspomnianego "Opozycja na powierzchni" - o Zrzeszeniu Kaszubsko-Pomorskim w stanie wojennym. Krzysztof Wirkus zamieszcza materiał "Pomorskie kotwice kultury", tyczący III Pomorskiego Forum Animatorów Kultury. Bohaterem publikacji "Regionalista z rajzentaszą" Moniki Banaszak jest Henryk Musa - poeta, laureat tegorocznej Skry Ormuzdowej.
"Ostry sprzeciw" Sławomira Lewandowskiego dotyczy problemów z gazem łupkowym na Pomorzu. Tenże autor rozmawia z Janem Krzyśkiem - konsultantem Politechniki Gdańskiej ds. gazu z łupków.
Z kolei materiał "W krainie słodkości" Marty Szagżdowicz opowiada o Gdańskiej Manufakturze Słodyczy CIUCIU.
Marek Adamkowicz publikuje trzeci odcinek "Miasta koszar": "Życie na beczce prochu" (historia garnizonu Gdańsk).
O klifie orłowskim w Gdyni ("Magia Orlej Głowy") pisze Agata Dalecka, zaś Józef Zdzisław Konnak snuje wspomnienia w drugim odcinku "Od Świętej do Wesołej". Mamy też trzecią część kalendarium żywota budziciela Kaszubów, Floriana Ceynowy - w opracowaniu Janusza Kowalskiego. Natomiast Jacek Cherek zamieszcza artykuł o zasłużonym kapłanie i wybitnym pomorskim działaczu niepodległościowym, jakim był ks. ppłk Józef Wrycza.
Swoimi rozważaniami o poezji, przy okazji uczestnictwa w pracach jury IV Kociewskiego Konkursu Literackiego im. Romana Landowskiego, dzieli się Maria Pająkowska-Kensik w felietonie "Poezja to potęga", notując m. in.:
W tytule nie ma przesady. Często tak myślę. Sygnałem ostrzegawczym staje się wyznanie, zwłaszcza mężczyzn, „nie lubię wierszy”, choć – gdyby policzyć – właśnie oni stworzyli ich najwięcej. Nie tylko w XIX wieku „słowa ustawiane w rzędy” miały niezwykłą moc. Zresztą słyszymy nieraz: „na początku było słowo”, a poezja ze słowa wydobywa najwięcej mocy. Znany wszystkim współczesnym Czesław Miłosz pisał: „Obrazu w lustrze nie da się zatrzymać, natomiast poezja opiera się działaniu czasu”. W innym miejscu znajdujemy: „Poezja – wzruszenie i powiew, który w trzech kropkach mieszka za przecinkiem”. Wrażliwych ulotność i delikatność poezji ciągle zachwyca, zwłaszcza gdy sami nie umiemy nadać „kształtu chwili”. Bogu dziękuję za poetów, za to, że jest ich właśnie w Polsce nadmiar, jak ktoś powiedział. Kto pisze wiersze, a nawet ten, kto je czyta i przeżywa – jest dla mnie ciekawym człowiekiem, przypominającym, że „najważniejsze jest to, co niewidzialne”.
Swoje felietony zamieszczają także Grégór J. Schramke ("Tolerancjô"), Kazimierz Ostrowski ("Może przyjdą kolędnicy"), Słôwk Klas ("Czerënk dzejaniô"), Tómk Fópka ("Pòmóc Brukseli abò jajów numrowanié") i Rómk Drzéżdżónk ("Òjcze nasz…").
Tradycyjnie już pojawia się opowiadanie Marii Block ("Arkuszerka"), napisane w gwarze kociewskiej. Kto czuły jest na smaki językowe, z pewnością zajrzy do słowniczka obok i dowie się przy okazji, że łachmany w gwarze kociewskiej to pludry, kartoflisko to bulwisko, zrzędzenie to bubotanie, rupiecie to rumoty, a kobieta lekkich obyczajów to... tłuk.
Zaś dział "Lektury" przedstawia cztery nowe książki. Tomasz Rembalski recenzuje publikację Brunona Heringa Heringowie. Zarys genealogii rodu, t. I. Od roku 1665 do I Zjazdu Heringów w roku 2010 (Piła 2010).
Trzy pozostałe książki opatrzone są krótkimi notami.
Ostańce Próśb pod redakcją Małgorzaty Meller i Waldemara Elwerta (Muzeum Narodowe w Gdańsku, Gdańsk 2011) to trzystustronicowy album, zawierający zdjęcia kaszubskich kapliczek przydrożnych, norweskich drewnianych kościołów oraz islandzkich kościołów farmerskich.
Śródziemnomorze Północy (Instytut Kaszubski, Gdańsk 2011) Pawła Dzianisza to zbiór szkiców o charakterze popularnonaukowym, ukazujących rolę Bałtyku od średniowiecza do czasów współczesnch w przestrzeni wszystkich niemal krajów nadbałtyckich, tworzących rodzaj wspólnoty. Autor - jak zauważa przedstawiający książkę AB - urealnia swoją główną tezę, że Bałtyk pełnił w przeszłości, a akże powinien dziś pełnić taką samą mitotwórczą i kulturowo ważną funkcję na północy Europy, jak Morze Śródziemne na południu naszego kontynentu.
Czwarta pozycja to pieśni i wiersze Jana Karnowskiego, wznowione po kilkudziesięciu latach (Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie O/Banino, Rost, Banino 2010), a opatrzone słowem wstępnym Leona Roppla.
Bliższe szczegóły na stronie internetowej http://www.kaszubi.pl/o/pomerania/
(grudzień 2011)
----------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 11 (448) 2011
Ukazał się listopadowy numer wychodzącego w Gdańsku miesięcznika "Pomerania". Przy numerze znajdziemy dodatek przyrodniczo-ekologiczny "Bogactwo przyrody Kaszub" - tym razem poświęcony Kaszubom południowym. Wewnątrz bogato ilustrowanego fotografiami dodatku zwracają uwagę dwa artykuły: Moniki Banaszak "Krajobraz Kaszub południowych - w zgodzie z naturę czy obok natury?" oraz Sławomira Lewandowskiego "Chronić południowe Kaszuby". Nadto ciekawa rozmowa z prof. Andrzejem Baranowskim ("Odchodzący kulturowy krajobraz Kaszub"). A co w jedenastym tegorocznym numerze, liczącym 68 (+8) stron?
Na plan pierwszy wybijają się materiały związane z pamięcią o zmarłych, a także o zapomnianych miejscach ostatniego spoczynku. Mówią o tym m. in. artykuły "Zapomniany świadek" (cmentarz w Gdyni-Kolibkach) Jerzego Łukaszewskiego oraz "Nekropolia wielu historii" (najstarszy cmentarz gdański) Marty Szagżdowicz.
Jednym z większych materiałów jest artykuł Bożeny Ronowskiej - poświęcony stanowi edukacji regionalnej na Kociewiu. A także artykuł "Skazany na potajemną śmierć" Elżbiety Grot - o zamordowaniu sędziego Władysława Kiedrowskiego (w tym roku mija 72. rocznica zbrodni ludobójstwa popełnionej przez Niemców w Lesie Piaśnickim). Kontynuuje historię gdańskiego garnizonu ("Zmieniające sę wojska") Marek Adamkowicz, zapowiadając dokończenie tematu w numerze następnym. Znajdziemy też pierwszą część wspomnień Józefa Zdzisława Konnaka "Herbata lipowa i ciastka babci Walerki".
Nadto m. in. dalszy ciąg kalendarium żywota Floriana Ceynowy, rzeczy o dwudziestoleciu pierwszego kaszubskiego liceum w Brusach, V Nadwiślańskich Spotkaniach Regionalnych w Tczewie, gdańskiej Górze Gradowej oraz XXVI Kaszubskim Spływie Kajakowym Śladami Remusa, stałe felietony, wszywkę - czyli edukacyjny dodatek nr 9 (51) 2011 „Najô Ùczba”.
Jak zwykle część publikowanych materiałów czytelnik otrzymuje w dwóch językach: kaszubskim i polskim.
Osobno uwagę przykuwa interesujący materiał o pomorskich latarniach S. Lewandowskiego "Światła nadziei". Do smutnych refleksji dochodzi autor artykułu:
Latarnicy w XXI w. muszą stawić czoło rosnącej automatyzacji morskich obiektów nawigacyjnych, do których zaliczają się latarnie morskie. Choć blizom (bliza - po kaszubsku latarnia, przyp. red. portalu LM) nic nie zagraża, jednak ich strażników powoli wypierają nowoczesne technologie. (...)
Czy zatem latarnictwo to ginący zawód? Jeśli bezgranicznie zaufa się technice, to pewnego dnia zdarzyć się może, że zamiast latarnika spotkamy w latarni jedynie konserwatora albo przewodnika turystycznego. Jeśli dojdzie do takiej sytuacji, to zapewne latarnia morska straci wiele ze swej romantycznej duszy, której częścią są właśnie latarnicy.
A co ze spraw literackich, związanych z książkami? Jest nowe opowiadanie Marii Block, pt. "Eternit", napisane w gwarze kociewskiej. Zaś w dziale "Lektury" pojawiły się przybliżenia i omówienia siedmiu publikacji - w tym informacja o Czterolistnej koniczynie Anny Łajming po angielsku. Przekładu kaszubskich opowiadań (The four leafed clover, Instytut Kaszubski, Gdańsk 2011) A. Łajming na język angielski dokonała Blanche Krbechek i Stanisław Frymark, zaś wstępem opatrzył Józef Borzyszkowski.
Warto tu też wspomnieć o materiale prof. Andrzeja Romanowa (kierownika Zakładu Historii Prasy w Instytucie Filozofii, Socjologii i Dziennikarstwa Uniwersytetu Gdańskiego) "Na rzecz nauki i społeczności pomorskiej" - poświęconym periodykowi "Acta Cassubiana", wychodzącemu od 1999 r. w cyklu rocznym. Jak podkreśla A. Romanow - Stronice "Acta Cassubiana" wypełniają teksty polskich i zagranicznych przedstawicieli rozlicznych gałęzi nauki: historyków, językoznawców, literaturoznawców, muzealników, etnologów, etnografów, socjologów. Łącznie w ciągu dwunastu lat swoje publikacje zamieściło w "Actach" ponad 160 autorów, spod których piór wyszło (nie licząc sygnalnych not wydawniczych) około 350 artykułów (niektóre w języku kaszubskim), opracowań źródłowo-materiałowych, recenzji i mówień, a także tekstów wspomnieniowych (pro memoria) oraz informacyjno-sprawozdawczych (kronika naukowa).
Więcej szczegółów o bieżącym numerze: http://www.kaszubi.pl/o/pomerania
(listopad 2011)
-----------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 10 (447) 2011
Ukazał się dziesiąty w tym roku numer miesięcznika społeczno-kulturalnego "Pomerania" - zdobiony na okładkach fotami imponujących żaglowców (ze zlotu tychże w Gdyni miesiąc wcześniej). Bieżące wydanie liczy 64 strony plus 8 stron (z wyodrębnioną numeracją) edukacyjnej wszywki „Najô Ùczba”. Do październikowego numeru przyłączono dodatek przyrodniczo-ekologiczny „Bogactwo przyrody Kaszub – Północne Kaszuby”, gdzie znajdziemy m. in. artykuły Andrzeja Buslera o rezerwacie w mieście oraz Sławomira Lewandowskiego "Zatoka Pucka - Małe Morze Kaszubów". Jest też coś extra: płyta CD, zawierająca 21 najpiękniejszych bajek i baśni kaszubskich - w języku kaszubskim.
A co w samym numerze?
Sporo materiałów wartych pochylenie się nad nimi, spośród których część opublikowano, jak zwykle od pewnego czasu, w wersjach dwujęzycznych (to jest po polsku i kaszubsku).
Co zaciekawia? Na przykład informacja o otwarciu wystawy „Z kaszubsko-słowiańskich i polskich losów Pomorza Zachodniego” w Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie.
Dalej znajdziemy rozmowę Edmunda Szczesiaka z ks. prof. Janem Perszonem o trzydziestej piegrzymce kaszubskiej, uznanej za najdłuższą w historii pielgrzymek w Polsce. Najwytrwalsi pątnicy, idący z Helu do Lewoczy na Słowacji, przebyli 1040 km, a wędrowali 29 dni. Skąd wziął się pomysł tak długiej wędrówki? I dlaczego aż do Lewoczy?
Z kolei Marta Szagżdowicz przybliża Młode Miasto (historycznie rzecz biorąc - założone jeszcze w 1380 r. przez Krzyżaków) - ideę nowej gdańskiej dzielnicy, która ma powstać na dawnych terenach stoczniowych.
Pomorski pisarz, Marek Adamkowicz, debiutujący niedawno zbiorem opowiadań Szepty, publikuje materiał "Od wojsk miejskich do królewsko-pruskich" - tyczący historii Gdańska.
Kazimierz Ostrowski zamieszcza artykuł "Druh Wick" - z okazji 140. rocznicy urodzin ludowego pieśniarza Wincentego Rogali.
Nadto felietony w dwóch językach. K. Ostrowski ("Tablice") oraz Maria Pająkowska-Kensik ("O warkoczach, książkach i serwetkach") notują w języku polskim. W kaszubskim zaś Grégór J. Schramke ("Jignorancjô to mòc!" oraz "Robòta baro wôżnô dlô Kaszub..."), Słôwk Klas ("Etos robòtë"), Tómk Fópka ("Prowadnik w picym, abò na co sznaps...") i Rómk Drzéżdżónk ("Welacëjô"). A też - w 30. rocznicę śmierci - nieznany tekst Aleksandra Labudy "Dowòdzëzna" (z reprodukcją fragmentu rękopisu), pierwsza część "Kalendarium żywota" Floriana Ceynowy - "guru" Kaszubów ur. w 1817 r. (w oprac. Janusza Kowalskiego).
I to jeszcze nie wyczerpuje zawartości październikowego numeru.
Na koniec o kilku nowych książkach.
Obszerny materiał "Ciekawie i szczerze" zamieszcza Tomasz Rembalski. Rzecz dotyczy dwuczęściowych wspomnień Eryki Blaszczyk z Dortmundu, wydanych przez Instytut Kaszubski w ramach serii "Stegnami pomorskiego pogranicza". To sama w sobie ciekawa historia. Jak się dowiadujemy z artykułu, dotychczas w Polsce nazwisko autorki wspomnień nie było znane, poza jej kaszubskim rodzinnym kręgiem. W 2007 roku na Targach Książki we Frankfurcie nad Menem zaprezentowano napisaną przez E. Blaszczyk książkę Kaschubische Birken. Erinnerungen (Kaszubskie brzozy. Wspomnienia), obejmującą lata II wojny światowej i początki Polski Ludowej (do 1957). Publikacja wzbudziła spore zainteresowanie. Wieść o książce szybko dotarła do Gdańska, do Instytutu Kaszubskiego, którego prezes - prof. Józef Borzyszkowski - nawiązał kontakt z autorką. Dowiedział się, że E. Blaszczyk marzy o przetłumaczeniu książki na polski, tak aby mogli ją przeczytać członkowie jej kaszubskiej rodziny i grono polskich przyjaciół z lat młodości. Ponieważ lektura Kaschubische Birken mogłaby wywołać pewien niedosyt u czytelnika, który chciałby poznać dalsze losy autorki, Instytut Kaszubski zdecydował się wydać książkę w nowej postaci, tak by objęła również lata życia E. Blaszczyk w Niemczech, tj. po 1957 roku. W ten sposób powstało nowe dzieło pod tytułem Kaszubskie brzozy. Błędne ogniki Zachodu – dwuczęściowe wspomnienia E. Blaszczyk, poprzedzone wstępem J. Borzyszkowskiego. Jednocześnie Instytut Kaszubski wydał kontynuację wspomnień w języku niemieckim Im Irrlicht des Westens (Błędne ogniki Zachodu).
Poza tym w dziale "lektury" znajdziemy krótkie przedstawienie (pióra Krzysztofa Kordy) debiutu powieściowego tczewianina Tomasza Hildebrandta Wyjechać, nie wrócić (Wydawnictwo Polnord - Oskar, Gdańsk 2010). Niektóre z pism, komentujące literackie dokonania, zdążyły już okrzyknąć debiutanta "polskim Emilem Zolą" lub przyrównać jego prozę do dzieł takich autorów, jak Hemigway, Faulkner, Hłasko i Stasiuk. Ile w tych wołaniach tromtadracji, a ile prawdy, przyjdzie czytelnikom samodzielnie ocenić.
W tymże samym dziale jest też zwięzła nota o nowym wydaniu tłumaczenia na język kaszubski Trenów Jana Kochanowskiego (Wydawnictwo REGION, Gdynia 2011). Autorem przekładu jest Janusz Mamelski.
Więcej szczegółów o numerze na stronie internetowej www.kaszubi.pl/o/pomerania
(październik 2011)
-----------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 9 (447) 2011
Ukazał się wrześniowy numer "Pomeranii" - miesięcznika społeczo-kulturalnego wydawanego przez Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie. Pismo wychodzi od 1963 roku. Bieżące wydanie liczy 68 stron. Duża część pomieszczanych tu materiałów publikowana jest w dwóch językach: polskim i kaszubskim. Kaszubskojęzyczne strony w miesięczniku zrealizowano dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Do pisma dołączono kaszubskojęzyczny dodatek literacki "Stegna" nr 3 (21) 2011. "Stegna" ukazuje się co kwartał.
Wrześniowy numer przynosi bogatą ofertę. Przeczytamy w nim m. in. o XIII Światowym zjeździe Kaszubów w Lęborku, o tegorocznych laureatach Madelu Stolema (Danuta Stenka i prof. Andrzej Gasiorowski) oraz Skry Ormuzdowej (Ryszard Sylka), o edukacji regionalnej (Adela Kożyczkowska „Powrót do źródeł życia”), o wejherowskim młynie nad rzeką Cedron (Monika Banaszak „A woda znowu pracuje”). Nadto także znajdziemy tu ciekawe artykuły Zofii Watrak „Lotnik patronem biblioteki”, wspomnienie o Wojciechu Kiedrowskim (Motoki Nomachi „Stolem o wielkim sercu”) i o Janie Heweliuszu w czterysta lat od urodzin (Marta Szagżdowicz „Książę astronomów”).
Zaś w dział LEKTURY przynosi omówienia siedmiu nowych książek. W tym prof. Józefa Borzyszkowskiego Antropologia Kaszub i Pomorza. Badania – Kultura – Życie codzienne (Instytut Kaszubski, Gdańsk 2010) oraz wznowienia kaszubskiej powieści międzywojennej (pierwsze wydanie: rok 1928) Klasztor i morze Stefana Grabińskiego (Agharta, Kraków 2011).
Oprócz wyżej wymienionych materiałów w bieżącym numerze "Pomeranii" znajdziemy:
• KASZUBSKI W SZKOLE W SŁUPSKU
Kazimierz Skiba Od koła do lekcji
• Z POŁUDNIA
Kazimierz Ostrowski Harcerskie zaranie
• W 30. ROCZËZNÃ PÒWSTANIÔ
Jida Czajinô Dzéń Parłãczënë Oazë Wiôldżi Sychem
• ZE SZKÒCCZICH PËRDËGÓNÓW
Grégór J. Schramke Strzéż sã zãbiôrza
• NASZA KLASA
Tomôsz Ùrbańsczi Jaczich Kaszëb chcą młodi lëdze?
• KASZËBSCZI DLÔ WSZËTCZICH
Róman Drzéżdżón, Danuta Pioch Ùczba 3. Jô i Mòja Rodzëzna.
• POŻEGNANIA
Zbigniew M. Jankowski Skutnikowi
• Z KOCIEWIA
Nie tylko latoś...
• OPOWIADANIE KOCIEWSKIE
Maria Block Kraśniaki
• WIÉRZTË
• LEKTURY
• KLËKA
• Z ŻYCIA ZRZESZENIA
• SWÒJIM ÒKÃ
Słôwk Klas Dobëcé charatników
• SËCHIM PÃKÃ ÙSZŁÉ
Tómk Fópka Z daleka. Alla franka. Z wanodżi
• LŻEJSZA STRONA
• Z BÙTNA
Rómk Drzéżdżónk Chmieleńsczi jiwer z tobaką
Więcej informacji na: www.kaszubi.pl
(wrzesień 2011)
-----------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 7/8 (445/446) 2011
Ukazał się podwójny numer (lipiec - sierpień 2011) kaszubskiego miesięcznika społeczo-kulturalnego "Pomerania" - o zwiększonej objętości (blisko 100 stron). I jest w czym lekturowo się zanurzyć. Przeczytamy tu m. in. o niespełnionych aspiracjach Gdańska, który pretendował do tytułu Europejskiej Stolicy Kultury w 2016 r. (Karolina Serkowska "Miasto kultury"), artykuł ("Wracam na Kaszuby") Magdaleny Kurek o Róży Ostrowskiej i jej córce Elżbiecie, a także materiał Sławomira Lewandowskiego o tym, jak Rudi Schuberth, wokalista i jeden z założycieli zespołu Wały Jagiellońskie, porzucił Trójmiasto i zakotwiczył w głębi Kaszub ("Mały raj Rudiego Schubertha").
W grubym numerze znajdziemy też ciekawy artykuł Jerzego Sampa ("Witaj Blizo") o nieznanych tekstach literackich (które udało się zebrać w książkę) Izabelli Trojanowskiej, zmarłej w 1995 r. wielce zasłużonej dla kaszubszczyzny dziennikarki, a także atrakcyjną rzecz o kaszubskich łodziach, zwanych pomerankami (Ewa Kownacka "Zauroczeni pięknem pomeranek") oraz w dziale "Mitologia kaszubska" materiał Tomasza Urbańskiego "Bogini Jastra i demony morskie".
Nadto w wakacyjnym numerze:
KOMUNIKATY
Zjazd Kaszubów w Lęborku
XXX Piesza Pielgrzymka Kaszubska
Letni Festiwal Filmów Kaszubskich
XII Kościerskie Targi Książki
XII Zjazd Rodzin Trzebiatowskich w Tucholi
Z DRUGIEJ RĘKI
Złowione w sieci. M. Lehman: W Gdańsku sprzedano Kartuzy! www.expresskaszubski.pl 19.05.2011
Przeczytane. Rodzinne strony pani Steinbach. „Dziennik Bałtycki”, 27.05.2011
WYDARZENIE
Marika Jelińska. Rodnô mòwa po raz czterdziesty
KASZUBSKI W PRZEDSZKOLACH
Katarzyna Knopik. Warto uczyć
NA EMIGRACJI
Małgorzata Pospieszna-Zienkiewicz. Kaszuby mam w sercu
SKRA ORMUZDOWA
Andrzej Busler. Muzyk z północnych stron
CENNE INICJATYWY
Karolina Serkowska. Wznoszone z intencją
WAKACYJNE WANOGI
Andrzej Busler. Muzeum we Wdzydzach Kiszewskich
ULUBIONE MIEJSCE
Studenci Uniwersytetu Gdańskiego. Magia Pomorza
Z POŁUDNIA
Kazimierz Ostrowski. Zielono i modro
ŚLADAMI REMUSA
Janusz Kowalski. Kaszubski spływ z tradycją
OPOWIEŚCI SPŁYWOWE
Wacław Dobosz Tempski. Kaszëbsczi Aniół
Z KOCIEWIA
Maria Pająkowska-Kensik. Wspomnienia dni szczęśliwych
GDAŃSK MNIEJ ZNANY
Magda Szagżdowicz. Szlakiem... 22 Lipca
ZE SZKÒCCZICH PËRDËGÓNÓW
Grégór J. Schramke. Dei young and hapee
DRUGA ODPOWIEDŹ
Edward Breza. „Niezgodna zgodność”
WIÉRZTË
OPOWIADANIE KOCIEWSKIE
Maria Block. Przeglandy u nowych sómsiadów
LEKTURY
KLËKA
Z ŻYCIA ZRZESZENIA
POŻEGNIANIA
WAKACJE Z CSBTV
SWÒJIM ÒKÃ
Słôwk Klas. Cygareta na binie
SËCHIM PÃKÃ ÙSZŁÉ
Tómk Fópka. Na pielgrzimkã abò lista profitów z deptaniô
LŻEJSZA STRONA
Z BÙTNA
Rómk Drzéżdżónk. Latowô ùczba
Więcej o nowym numerze przeczytasz na stronie internetowej Pomeranii www.kaszubi.pl/o/pomerania
Więcej informacji na: www.kaszubi.pl
(sierpień 2011)
----------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 6 (444) 2011
Ukazał się czerwcowy numer "Pomeranii" - miesięcznika społeczo-kulturalnego wydawanego przez Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie. Liczący 64 strony numer wydano dzięki dotacjom Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, Samorządu Województwa Pomorskiego oraz Samorządu Miasta Gdańska. Do pisma dołączono kaszubskojęzyczny dodatek literacki "Stegna" nr 2 (20) 2011. "Stegna" ukazuje się co trzy miesiące. Bieżącemu numerowi "Stegny" przewodzi hasło "Piszemy dla dzieci".
A co w samej "Pomeranii"? Sporo materiałów. Między innymi przeczytać możemy o Dniu Kaszubskim w Szczecinie po raz trzeci zorganizowanym przez Szczeciński Oddział Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego (piszą Alicja Łojko i Ryszard Stoltmann), rozmowę ("Doktorat, który przegrywał z grzybami") Łukasza Zołtkowskiego z doktorem Rafałem Maliszewskim - autorem pierwszej językoznawczej pracy o Gochach, nie tylko o gwarze używanej w tej części Kaszub. A także tekst Sławomira Lewandowskiego "Szkoła dla życia" o Kaszubskim Uniwersytecie Ludowym i ciekawy materiał Moniki Banaszak o Wydawnictwie "Region".
Zaczęło się skromnie - czytamy w artykule M. Banaszak - od nakładu dwóch tysięcy egzemplarzy w 1995 r. Teraz przygotowywane jest dwunaste wydanie przewodnika "Kaszuby". Sprzedano już ponad 70 tysięcy egzemplarzy tej książki. Jej autorem jest Jarosław Ellwart, właściciel gdyńskiego Wydawnictwa "Region", które zostało laureatem nagrody Skra Ormuzdowa za ubiegły rok.
- Obecnie wydajemy nie tylko przewodniki i mapy turystyczne Pomorza, ale także pozycje dotyczące kultury, tradycji i historii tego regionu. W ubiegłym roku ukazało się w sumie 150 tytułów, w tym część w języku kaszubskim - informuje Ellwart.
Oprócz wyżej wymienionych materiałów w czerwcowym numerze "Pomeranii" znajdziemy:
Wystawa w Tczewie
Konkurs „Ludowe Talenty”
Uroczystości odpustowe w Wielu
Medale Stolema
Srebrna Tabakiera
Z DRUGIEJ RĘKI
Złowione w sieci. Po co Kaszubom język? WWW.naszekaszuby.pl 14.05.2011
Obejrzane. Lepsze niż nasze. TVN 24 13.05.2011
Przeczytane. Życiorys Jana Pawła II w kaszubskim wierszu. „Dziennik Bałtycki” 29.04.2011
ZWËCZI
Andrzéj Bùsler Scynanié kani
Dolmaczënk Karolëna Serkòwskô
SPIS POWSZECHNY
Kaszëbi spiszta sã
POLEMIKA
Jarosław Sellin Nieuniknione „upolitycznienie”
Z „PANEM TADEUSZEM” W WILNIE
Jerzy Nacel Gdańscy Kaszubi na Litwie
Jerzy Nacel Gduńsczi Kaszëbi na Lëtwie. Dolmaczënk Ludmiła Gòłąbk
Z POŁUDNIA
Kazimierz Ostrowski Wysłannik Ormuzda
Kazmiérz Òstrowsczi Pòsłańc Òrmùzda. Dolmaczënk Danuta Pioch
WIELOKÙLTURO WÔ WËMIANA
Tomôsz Czapla Kaszëbe w sétmë czëcach dlô Europë
ZE SZKÒCCZICH PËRDËGÓNÓW
Grégór J. Schramke Jem sã spisôł
KASZËBSCZI DLÔ WSZËTCZICH
Róman Drzéżdżón, Danuta Pioch Ùczba 1. Jakùż jô sã zwiã
Z KOCIEWIA
Maria Pająkowska-Kensik Mój – moja – moje...
FILM O ZBRODNI NA POMORZU
Tajemnica szpęgawskiego lasu
WAŻNA UROCZYSTOŚĆ
Ks. Zygmunt Iwicki Gdańscy bożogrobcy
WSPOMNIENIA
Marta Szagżdowicz Wydobyte z (nie)pamięci
Marta Szagżdowicz Wëjãté z (nie)pamiãcë. Dolmaczënk Danuta Pioch
ROK FLORIANA CENÔWË
(SC). 130 lat pò śmiercë bùdzëcela Kaszëbów. Dolmaczënk Hana Makùrôt
OPOWIADANIE KOCIEWSKIE
Maria Block Pujki Lucynki
OPOWIADANIE
Hubert Koszałka Tylko parę kroków
Hùbert Kòszôłka Leno pôrã kroków
WIÉRZTË
Stolemòwô pòezjô
LEKTURY
KLËKA
Z ŻYCIA ZRZESZENIA
SWÒJIM ÒKÃ
Słôwk Klas Dwa głosë
SËCHIM PÃKÃ ÙSZŁÉ
Tómk Fópka Bùten szëkù abò z bòkù ùczëté
LŻEJSZA STRONA
Z BÙTNA
Rómk Drzéżdżónk Naju rodné jaje
Ponadto w numerze – edukacyjny dodatek „Najô Ùczba”
Więcej informacji na: www.kaszubi.pl
(czerwiec 2011)
-----------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 5 (443) 2011
Głównym akcentem numeru 5 (443) miesięcznika społeczno-kulturalnego "Pomerania" jest pożegnanie Wojciecha Kiedrowskiego, zmarłego w kwietniu i pochowanego na kartuskim cmentarzu. W. Kiedrowskiemu poświęcone są dwa pierwsze artykuły: Andrzeja Buslera "Kochał wszystko, co kaszubskie" i Edmunda Szczesiaka "Lew, stolem, budziciel". A także, obok kondolencji, list premiera Donalda Tuska do Renaty Kiedrowskiej (o czym chyba mało kto wie, obecny premier, z pochodzenia Kaszub, był przez pewien czas członkiem zespołu redakcyjnego "Pomeranii").
Wspominając wybitną dla Kaszubów postać, E. Szczesiak (redaktor naczelny miesięcznika) we wstępie napisał m. in.:
"Pomerania" to niewątpliwie ważne, może nawet najważniejsze, dzieło Wojciecha. Jeśli możemy mówić o naszym miesięczniku jako najdłużej ukazującym się periodyku kaszubsko-pomorskim (wychodzi od 48 lat), jest to niewątpliwie jego zasługa. Był redaktorem naczelnym "Pomeranii" w sumie przez 22 lata. Skromny biuletyn Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego przekształcił w jedno z najważniejszych pism regionalnych w Polsce. Skupił liczne grono cennych współpracowników, umożliwiał debiuty literackie. Przeprowadził "Pomeranię", jako pismo przyzwoite i niepokorne, przez trudne lata 80. Wbrew groźbom ówczesnych władz umożliwił pracę dziennikarską osobom pozbawionym wówczas prawa wykonywania zawodu. Był człowiekiem niezłomnym, a gdy trzeba było bronić swoich racji - nawet hardym. Po przodkach odziedziczył przydomek Lew i miał w sobie coś z tego szlachetnego drapieżnika.
Co poza tym w majowym numerze?
Między innymi "Ważny testament" Eugeniusza Pryczkowskiego (o wizytach Papieża Jana Pawła II na Pomorzu), dwa materiały o kaszubskości w kontekście narodowego spisu powszechnego (Brunon Synak "Upolitycznianie tożsamości", Teresa Hope "Jaki obraz się wyłoni?"), "Jezdóm Kociewiakiem... ze Zrzeszenia!" Michała Kargula, "Od zawsze wiedziałam, że będę nauczycielką" Bogumiły Cirockiej (o Jadwidze Hewelt - laureatce Skry Ormuzdowej 2010), "Moda na kolej" Sławomira Lewandowskiego, "Powrót do domu" Bernarda Hinza (czwarty odcinek wspomnień o ucieczce z obozu).
Jak zwykle nie brak tekstów stałych felietonistów, a także tekstów literackich. Kolejne opowiadanie napisane w gwarze kociewskiej ("Jak żam kikrowała łozówki") publikuje Maria Block, tuż po nim znajdziemy drugą część prozy "Morze śpiewało i grało!", którą przygotował Hubert Koszałka. Są też trzy wiersze (po kaszubsku) o Matce Boskiej.
Do numeru tradycyjnie wszyto ośmiostronicowy edukacyjny dodatek „Najô Ùczba” - nr 5 (47).
Kaszubskojęzyczne strony w miesięczniku zrealizowano dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.
Więcej informacji o "Pomeranii" na: www.kaszubi.pl
(maj 2011)
-----------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 4 (442) 2011
Ukazał się w sprzedaży kwietniowy numer kaszubskiego miesięcznika społeczno-kulturalnego "Pomerania" - 4 (442) 2011. I jest co w nim czytać. Redaktor naczelny Edmund Szczesiak w krótkim wstępie zwraca uwagę na prof. Brunona Synaka i przygodę z jego książką Moja kaszubska stegna, której pierwszy nakład rozszedł się błyskawicznie. O refleksjach z tym związanych pisze w artykule "W poszukiwaniu autentyczności i swojego >ja<" sam B. Synak. A E. Szczesiak w tym kontekście przywołuje słowa Melchiora Wańkowicza jeszcze z lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku: Tak strasznie świat się wypłukuje, wyjaławia. Tak wszyscy stają się jednakowi. (...) Straszne sa czasy, gdy ludzie zapierają się samych siebie. Nie mogąc stać się kim innym, stają się nikim.
W numerze między innymi dwa ciekawe materiały Andrzeja Buslera "Pogromca Luftwaffe major Józef Jeka" (o legendarnym lotniku z Tupadły) oraz "Pasjonat archeologii i kolekcjoner" (o Krzysztofie Garstkowiaku z Osłonina), rozmowa Sławomira Lewandowskiego z Markiem Byczkowskim - prezesem Lokalnej Grupy Rybackiej Kaszuby, w dziale "Wspomnienia" część 3 ucieczki z obozu "Uwięziony w torfie" Bernarda Hinza, nadto felietony, których autorami są G.J. Schramke, K. Ostrowski, M. Pająkowska-Kensik, S. Klas, T. Fopka i R. Drzeżdżon.
Spora część tekstów opublikowana jest dwujęzycznie (po polsku i kaszubsku). I jak zwykle do środka pisma wpięto ośmiostronicowy kaszubskojęzyczny dodatek edukacyjny "Najo Uczba".
To nie wszystko.
Co warte podkreślenia, redakcja "Pomeranii" - mimo ogólnego profilu - stara się sporo miejsca poświęcać książkom i literaturze. I tak w bieżącym wydaniu pisma (dział "Lektury") znajdziemy omówienia pięciu publikacji, głównie lokalnych. Najobszerniejsze dotyczy rodu Kostków (recenzja Romana Robaczewskiego) - Jerzy Antoni Kostka Kostkowie herbu Dąbrowa (Wydawnictwo Z.P. Polimer, Koszalin 2010). Dalej mamy prezentację książek: Regina Osowicka Wspomnienia (Acten, Wejherowo 2011); Trzebiatowscy. Cz. X pod redakcją Zdzisława Zmudy Trzebiatowskiego (Rada Rodzin Trzebiatowskich, Kościerzyna - Wdzydze Kiszewskie 2010); Jarosław Ellwart Tradycyjna kuchnia Borów Tucholskich (Wydawnictwo Region, Gdynia 2010); Iwona Joć, Edmund Szymikowski Haft kaszubski i hafty Pomorza (Wydawnictwo Region, Gdynia 2010).
Rok 2011 ogłoszono rokiem Floriana Ceynowy. O tej frapującej postaci, rzec można fundamentalnej dla Kaszubów oraz ich historii, osobny materiał pt. "Próba biografii" publikuje Sławomir Cholcha. Rozważania autora artykułu osnute są wokół książki Ireneusza Pieroga Florian Stanisław Ceynowa. Życie i działalność. Mówi S. Cholcha o niedosycie związanym z pełnym opisem Ceynowy - brakiem takiego kompendium.
Co jeszcze w kwietniowym numerze? Odnotowanie faktu, iż kaszubski przekład Stanisława Jankego Pana Tadeusza Adama Mickiewicza zwyciężył w plebiscycie "Gryf Literacki 2010" na książkę roku.
Oprócz tego kilka utworów literackich - w tym opowiadania Huberta Koszałki "Oko tęsknoty" (po polsku i kaszubsku) oraz Marii Block "Raba Jula" (w gwarze kociewskiej).
Numer zamykają barwne fotografie nadmorskich krajobrazów Marii Laskowskiej, która o swojej pasji pisze też w artykule "Pomorskie fascynacje".
Więcej na http://www.kaszubi.pl/o/pomerania
(kwiecień 2011)
-----------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 3 (441) 2011
Ukazał się marcowy numer miesięcznika społeczno-kulturalnego "Pomerania": 3 (441) 2011. Założone w 1963 r. pismo wydaje Zarząd Główny Zrzesznia Kaszubsko-Pomorskiego w Gdańsku. Kilka materiałów w bieżącym numerze poświęcono zbliżającemu się spisowi powszechnemu (od 1 kwietnia do 30 czerwca 2011). Ta banalna z pozoru czynność Głównego Urzędu Statystycznego wśród Kaszubów budzi emocje. Dlaczego? Już na wstępie mówi o tym redaktor naczelny Edmund Szczesiak: Poprzedni spis powszechny był nieudany. Prawdę wyparł fałsz. A stało się tak dlatego, że niewłaściwie sformułowano pytania. Kaszubi nie mogli zadeklarować swojej przynależności etnicznej. Kazano im wybierać: Polak czy Kaszuba? (...)
O spisie powszechnym można też m. in. przeczytać rozmowy Sławomira Lewandowskiego z wojewodą pomorskim Romanem Zaborowskim ("Uzyskać bardziej miarodajne wyniki") oraz Karoliny Serkowskiej z prof. dr. hab. Brunonem Synakiem ("Czarno-żółta tożsamość").
Rok bieżący ogłoszono rokiem Floriana Ceynowy - zasłużonego dla kaszubszczyzny pisarza, etnografa i folklorysty, zmarłego w 1881 r. I właśnie F. Ceynowie poświęcony jest felieton Kazimierza Ostrowskiego, a też obszerny materiał "Życiorys wielokrotnie złożony" Sławomira Cholchy.
Sporo znajdziemy w numerze tekstów poświęconego literaturze i nowym książkom. Między innymi mowa jest o zbiorze wspomnień, referatów i zapisów rozmów W hołdzie Wielkiemu Kaszubie. Gerard Labuda (1916-2010). Rzecz wydała Oficyna CZEC Wojciecha Kiedrowskiego, który dokonał wyboru tesktów i przygotował całość do druku. Opublikowano też trzy krótkie utwory ze świeżo wydanego zbioru Opowiedz mi bajkę. Zbiór wydano w wersji dwujęzycznej, dzięki staraniu Nadbałtyckiego Centrum Kultury w Gdańsku. Koordynatorem tego projektu była Monika Bąkowska-Łajming, wyboru tekstów dokonał Dusan-Vladislav Pazdjerski, zilustrowała Ewa Poklewska-Koziełło, zaś na kaszubski przełożyła Danuta Pioch. Do książki w starannej edytorsko formie dołączono płytę CD, z której wysłuchać można bajek w wersjach - polskiej i kaszubskiej.
Nadto są kaszubskojęzyczne wiersze na Wielki Post i zabawne opowiadanie Marii Block napisane w gwarze kociewskiej "Sapy i chruchle" (z dołączonego minisłowniczka dowiemy się, że w tłumaczeniu na j. polski tajemniczo brzmiąca sapa to katar, a nie mniej intrygujący chruchel to kaszel).
Przy marcowym numerze "Pomeranii" jest też kaszubskojęzyczny dodatek literacki "Stegna" - nr 1 (19) 2011. Licząca 36 stron "Stegna", w mniejszym od "Pomeranii" formacie, ukazuje się w rytmie kwartalnym.
Warto też wspomnieć o felietonie Marii Pająkowskiej-Kensik "Życie bez książek - to straszne...". Tak zaczyna autorka swój ciekawy tekst:
Pamiętam, jak kilka lat temu, a może kilkanaście (czas biegnie z coraz większym przyspieszeniem) wstrząsnęły mną, wypowiedziane przez jednego z poważnych polskich reżyserów, słowa, że kończą się „ludzie książki, więc pora umierać”. Wymieniona rzeczownikowa przydawka powinna być traktowana tak jak określenie „ludzie czynu”, „człowiek wielkiego serca” itp.
Żyjąc w czasach, gdy książka kształtowała wyobraźnię, przynosiła wiedzę o świecie itd., umacniałam w sobie przeświadczenie, że bez książek życie jest tylko biologicznym trwaniem. Przecież mówiono: „kto czyta, żyje wielokrotnie”. Czytanie literatury było zawsze wielkim przeżyciem. Poznawanie losów tych, co przed nami, i tych, którzy w odległych zakątkach wielkiego świata poprzez różnorodne kultury tworzą obraz ludzkiego istnienia – to była właśnie szansa na zwielokrotnienie przeżyć, czyli bogate życie. Zamożność domu byłam skłonna oceniać według liczby książek. Dlatego jako wielką pochwałę przyjęłam kiedyś wypowiedź mojej siostrzenicy, że u mnie jest bardzo dużo książek, „chyba aż tysiąc”...
Poza tym w marcowym numerze m. in.:
Òrmùzdowô Skra 2010 – fotoreportaż Beaty Sulickiej
Andrzéj Bùsler Czas Wiôldżégò Pòstu
Magdalena Kurek Skwer godny księcia
Małgorzata Pospieszna-Zienkiewicz Barka z ludzkich serc
Grégór J. Schramke Strzéż sã dochtora!
Daniel Kalinowski Dobrze wykształcić
Tomôsz Ùrbańsczi „Bò nôùka to miecz i wid”
Bernard Hinz Zmierzałem do Prądzony
Seweryn Pauch Ofiara dwóch totalitaryzmów
Hana Makùrôt Pragmatika kaszëbskòjãzëcznégò dolmaczënkù
Bògùmiła Cërockô Historiô rôd sã pòwtôrzô
Słôwk Klas Baną przez mãkã
Tómk Fópka „Kòl Jónka Mùzykańta” abò ùdba na bezsztrómòwą jimrã
Rómk Drzéżdżónk Pëlckòwskô bina
Większość artykułów przełożono na język kaszubski, publikując obok wersji polskojęzycznej. Autorami tłumaczeń są Danuta Pioch, Bòżena Ùgòwskô i Hana Makùrôt.
Jak zwykle znajdziemy wpięty do wnętrza numeru edukacyjny dodatek „Najô Ùczba”
Strona internetowa "Pomeranii" http://www.kaszubi.pl/o/pomerania
(marzec 2011)
-----------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 2 (440) 2011
Ukazał się nowy numer "Pomeranii" - 2 (440) 2011. Z literackich rzeczy znajdziemy w nim m. in. wiersze o zimie (w jęzku kaszubskim), opowiadanie w gwarze kociewskiej Marii Block, jedną z legend autorstwa Danuty Krystyny Sikorskiej - pochodzącą ze świeżo wydanej książki O chojnickich gawronach i inne legendy. Opublikowano także dwa krótkie utwory Alojzego Nagla (też po kaszubsku) z publikacji Kaszubskie bajki bajeczki (2011). Ciekawie wygląda również otwarty ranking (ogłoszony w n-rze 11/2009) na 10 najlepszych książek o Pomorzu i morzu.
Z podobnymi rankingami zawsze jest problem. Bo z jednej strony nie do końca precyzowane bywają kryteria doboru, a z drugiej - ciąży na budowie rankingów "grzech" subiektywności opinii. Tak czy siak ważne jest, że o książkach się mówi.
Z literackich książek (lub ciążących ku literaturze, a też z nią związanych) przedstawiający swoje propozycje do pierwszej dziesiątki rekomendowali m. in. następujących autorów i tytuły: Stefana Żeromskiego Wiatr od morza (1922), Kornela Makuszyńskiego Wielka brama (1957), Karola Olgierda Borchardta Znaczy kapitan (1960), Melchiora Wańkowicza Walczący Gryf (1963), Zofii Kossak i Zygmunta Szatkowskiego Troja północy (1964), Iwony Marii Pieńkawy Otago, Otago, na zdrowie! (1975), Lecha Bądkowskiego Odwrócona kotwica (1976), Franciszka Fenikowskiego Zakochani w Rozewiu (1977) oraz Pawła Zbierskiego Na własny rachunek. Rzecz o Lechu Bądkowskim (2004).
Zdecydowanie więcej w poroponowanym rankingu znalazło się publikacji nieliterackich - głównie dotyczących przeszłości tych ziem i bliskiego nam morza - jak na przykład monumentalne dzieło Gerarda Labudy Historia Pomorza (pierwszy tom 1972 i pozostałe trzy), Jerzego Pertka Wielkie dni małej floty (1946), pięciotomówka Historia Gdańska (1978-1998) pod redakcją Edmunda Cieślaka, Edwarda Rymara Rodowód książąt pomorskich (2005) i wiele innych. Lista "nominowanych" do dziesiątki najlepszych książek Pomorza jest długa i obejmująca także słowniki biograficzne, wspomnienia, wydawnictwa wąskospecjalistyczne - choćby z zakresu budownictwa okrętowego czy żeglarstwa (np. Dzieje żeglarstwa polskiego Włodzimierza Głowackiego: tom 1 - 1989, tom 2 - 1998).
Poza tym warto przeczytać obszerną rozmowę Andrzeja Buslera z prof. Andrzejem Gąsiorowskim, który wespół z Krzysztofem Steyerem opublikował cenną monografię Tajna Organizacja Wojskowa Gryf Pomorski (2010).
A oto, co jeszcze m. in. w lutowym numerze "Pomeranii".
WYDARZENIA
Verba Sacra w Wejherowie. Triumf radości. Edmund Szczesiak
Z KOCIEWIA
W nowy rok z nową nadzieją. Maria Pająkowska-Kensik
PRZEDSZKOLA Z KASZUBSKIM
Nauka od małego. Magdalena Kurek
Nôùka za małégò. Magdaléna Kùrk. Dolmaczënk Jiwóna Makùrôt
ZE SZKÓCCZICH PËRDËGÓNÓW
Pòbòżné żëczbë? Grégór J. Schramke
HISTORIA
Parafie w Budowie i Dobieszewie. Stanisław Jank.
Parafie w Bùdowie i Dobieszewie. Stanisłôw Jank. Dolmaczënk Bòżena Ùgòwskô
WSPOMNIENIA
Ucieczka z obozu (1). Ruszam o pierwszej w nocy. Bernard Hinz
Ùceczka z lôgru (1). Rëszóm ò pierszi w nocë. Bernard Hinz. Dolmaczënk Hana Makùrôt
BÙDZTA SPIĄCËCH
Wãbórk lodowati wòdë. Adòm Hebel
POŻEGNIANIA
Irenie Ostrowskiej-Wnukowej pro memoriał. Jerzy Hoppe
Òddóny spòleznik. AB
Z ŻYCIA ZRZESZENIA
SËCHIM PÃKÃ ÙSZŁÉ
Państwò do doktora! – to je prôwda w kropelkach. Tómk Fópka
Trzeji Królowie. Ròmk Drzéżdżónk
Ponadto dodatek edykacyjny: Najô Ùczba
Kaszubskojęzyczne strony w miesięczniku „Pomerania” zrealizowano dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.
Więcej informacji na: www.kaszubi.pl
(luty 2011)
-----------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 1 (439) 2011
Ukazał się pierwszy tegoroczny numer „Pomeranii”, wydawanej przez Zarząd Główny Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego. Miesięcznik ten, podobnie jak inne pisma o profilu społeczno-kulturalnym, a zwłaszcza periodyki regionalne, boryka się z kłopotami finansowymi (między innymi w roku ubiegłym dotację cofnęło Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego).
Ten numer jest już ukształtowany wedle nowych zasad – informuje we wstępie p.o. redaktora naczelnego Edmund Szczesiak.
- Nie dokonała się żadna wielka rewolucja, ale zmiany, oczywiście, nastąpiły. Najważniejsza to ta, że niektóre teksty ukazują się w dwóch wersjach językowych. W części „Pomeranii” powtarzają się więc te same treści, ale za to wzrosła liczba stron.
Z rzeczy literackich w styczniowym numerze znajdziemy wiersze Kazimierza Nowosielskiego i Hanny Makurat, opowiadanie „Gołąb” Marii Block napisane w gwarze kociewskiej, nadto Daniel Kalinowski pisze obszernie o nowej antologii kaszubskiej poezji 1991-2008 Skrë ùsôdzkòwi mòcë (zbiór ułożony przez Grzegorza J. Schramkego i wydany przez Wydawnictwo REGION z Gdyni), a Ludmiła Gołąbek zastanawia się „Jak powstaje poezja?” (Cëż to taczégò je pòezjô? Co mòżemë nazwac pòezją, a czegò nié?).
Zaś w cyklu „Postać miesiąca” bliżej przedstawiona jest sylwetka Stanisława Jankego, który przyswoił kaszubszczyźnie „Sonety krymskie” i „Odę do młodości” Adama Mickiewicza, a w roku ubiegłym ukazało się książkowe wydanie jego tłumaczenia na język kaszubski Pana Tadeusza.
Co poza tym w nowym numerze „Pomeranii”?
Dużo o XVIII walnym zjeździe delegatów Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego, który odbył się w grudniu ub. Roku w salach audytoryjnych Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Gdańskiego. Jest też rozmowa z nowym prezesem tegoż Zrzeszenia – Łukaszem Grzędzickim.
Dalej m. in. artykuły Kazimierza Ostrowskiego „Przerost demokracji”, Sławomira Lewandowskiego „Torami z Gdańska w głąb Kaszub”, Marty Szagżdowicz „Historie wydobyte z (nie)pamięci”, a swoje felietony publikują też Słôwk Klas, Tómk Fópka i Ròmk Drzéżdżónk.
Jak zwykle znajdziemy wszyty do środka numeru ośmiostronicowy dodatek edukacyjny „Najô Ùczba”.
Więcej informacji http://www.kaszubi.pl/o/pomerania
(styczeń 2011)
-----------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 12 (438) 2010
Ukazał się grudniowy numer miesięcznika społeczo-kulturalnego "Pomerania" - 12 (438) 2010, wychodzącego w Gdańsku od 1963 r. W numerze wiele ciekawych tekstów - m. in. o przekładzie Pana Tadeusza Adama Mickiewicza na język kaszubski (tłumaczenie Stanisław Janke, korekta językowa prof. dr. hab. Jerzy Treder). Do numeru dołączono wychodzący co trzy miesiące koszubskojęzyczny dodatek (poświęcony literaturze) STEGNA - nr 4 (18) 2010. Tematem przewodnim bieżącego numeru jest tym razem "Pòezjô 2010".
A oto spis większości materiałów grudniowej "Pomeranii":
POSTAĆ MIESIĄCA
Profesor samorządności
WYDARZENIA
Wielka Nowenna zakończona. Teresa Hoppe
Królewiónka w pałacu, a mëstrë… w Kòscërznie. Tomôsz Ùrbańsczi
Pan Tadeusz przemówił po kaszubsku. Andrzej Busler
GÒDË W EDYNBURGU
Dwa tësące kilometrów ód Kaszëb. Grëgór J. Schramke
ZJAZD DELEGATÓW ZKP
Wyznaczmy spójne cele. Z Arturem Jabłońskim rozmawia Andrzej Busler
Korzystny bilans
NOWE RYTMY KASZUB
Pomiędzy Kaszubami a Warszawą. Andrzej Busler
SKRA ORMUZDOWA
Sposób na obecność. Monika Banaszak
PRZYGOTOWANIA DO JUBILEUSZU
Pomorskość schowana w Bazarze. Magdalena Kurek
CENNE ŹRÓDŁO
Folklor u Anny Łajming. Magdalena Bobkowska
LEKTURY
Z ŻYCIA ZRZESZENIA
Z BÙTNA
Kamianny Remùs. Ròmk Drzéżdżónk
Wewnątrz także dodatek edukacyjny: Najô Ùczba
Więcej informacji na: www.kaszubi.pl
(grudzień 2010)
----------------------------------------------------------------------------------------------
"Pomerania" nr 11 (437) 2010
Ukazał się nr 11 (437) 2010 miesięcznika społeczno-kulturalnego „Pomerania”, wychodzącego od 1963 roku. Pismo, publikowane w Gdańsku, wydaje Zarząd Główny Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego. Do bieżącego numeru dołączono dodatek ekologiczny „Cztery Żywioły”: „Środkowe i południowe Kaszuby”, gdzie znaleźć można m. in. ciekawy artykuł o niewielkiej populacji troci jeziorowej (bliskiej kuzynki troci wędrownej).
A oto zawartość listopadowego numeru „Pomeranii”:
OD REDAKTORA
KOMUNIKATY
Dyktando kaszubskie
Kaszubskie rekolekcje w Watykanie
PIĘĆ LAT USTAWY O MNIEJSZOŚCIACH
Z wiceprezesem Zarządu Głównego Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego
Łukaszem Grzędzickim rozmawiał Sławomir Lewandowski
Z DRUGIEJ RĘKI
Złowione w sieci. Przyszłość czy skansen? www.naszekaszuby.pl, 25.09.2010
Przeczytane. Zbadają na Pomorzu. „Dziennik Bałtycki”, 7.10.2010
W PATER NOSTER PO 10 LATACH Arkadiusz Goliński
ZADUSZKI KASZUBSKIE Andrzej Busler
KS. JÓZEF TISCHNER I MARIAN KOŁODZIEJ Wanda Lew-Kiedrowska
BRAMY DO ATRAKCJI KASZUB Justyna Lisius
STRAŻNIK PAPIESKIEGO SZKAPLERZA Eugeniusz Pryczkowski
ŚNIŁ I MARZYŁ PO KASZUBSKU Andrzej Busler
GÓRALE DO KASZUBÓW Eugeniusz Pryczkowski
PÒCZËJE KASZËBSZCZÉGÒ DËCHA Matéùsz Titës Meyer
OPIEKUN TAJEMNICZYCH KRĘGÓW Andrzej Busler
MANDAT NR 137 Kazimierz Ostrowski
REGIONALIŚCI WSZYSTKICH REGIONÓW ŁĄCZCIE SIĘ Janusz Kowalski
KONGRES TO BRZMI POWAŻNIE Maria Pająkowska-Kęsik
AWANTURA O KSIĄŻKĘ Sławomir Cholcha
KASZUBSCY LITERACI NA RANCHO Bogumiła Cirocka
SŁÓWKA Maria Block
PËLCKÒWIÒKÓW RÉZA DO FRIZJE Ròmk Drzéżdżónk
LEKTURY
POŻEGNANIA
Stach z Lãbòrga
Kaszuba z wyboru
Odeszli Wanożnicy
LISTY
KLËKA
Z ŻYCIA ZRZESZENIA
LŻEJSZE STRONY
Więcej informacji na: www.kaszubi.pl
(listopad 2010)
Książki Latarni
(zakładka w trakcie opracowania)
